Βγαίνεις για φαγητό με μια παρέα φίλων, ένας από τους οποίους παραγγέλνει πίτσα με αντζούγιες και ελιές για να μοιραστείτε, αλλά εσύ μισείς και τις ελιές και τις αντζούγιες! Θα πεις την προτιμώμενη επιλογή σου – πίτσα με ανανά, ας πούμε – ή θα μείνεις σιωπηλός;

Αυτή η σκηνή διαδραματίζεται καθημερινά σε όλο τον κόσμο. Κάποιοι άνθρωποι υπερασπίζονται έντονα τις προσωπικές τους προτιμήσεις. Πολλοί όμως προτιμούν να διευρύνουν τον ουρανίσκο τους και να μην χρειαστεί να ταράξουν τα νερά της παρέας τους την επόμενη φορά που κάποιος φίλος παραγγείλει πίτσα.

Είναι δυνατόν να εκπαιδεύσεις τους γευστικούς σου κάλυκες ώστε να απολαμβάνεις φαγητά που δεν σου αρέσουν, όπως προπονείς έναν μυ στο γυμναστήριο;

Τι καθορίζει τη γεύση

Η γεύση είναι ένα πολύπλοκο σύστημα που αναπτύξαμε για να μας βοηθά να πλοηγούμαστε στο περιβάλλον. Μας βοηθά να επιλέγουμε τρόφιμα με θρεπτική αξία και να απορρίπτουμε οτιδήποτε δυνητικά επιβλαβές.

Τα τρόφιμα αποτελούνται από διάφορες ουσίες, συμπεριλαμβανομένων θρεπτικών συστατικών (όπως πρωτεΐνες, σάκχαρα και λίπη) και αρωμάτων που ανιχνεύονται από αισθητήρες στο στόμα και τη μύτη. Αυτοί οι αισθητήρες δημιουργούν τη γεύση των τροφίμων.

Ενώ η νοστιμιά είναι αυτό που αντιλαμβάνονται οι γευστικοί κάλυκες στη γλώσσα σου, η γεύση είναι ο συνδυασμός του πώς κάτι μυρίζει και τι σου αφήνει στον ουρανίσκο όταν το τρως.

Μαζί με την υφή, την εμφάνιση και τον ήχο, αυτές οι αισθήσεις επηρεάζουν συλλογικά τις προτιμήσεις σου στα φαγητά.

Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν τις διατροφικές προτιμήσεις, όπως η ηλικία, η γενετική και το περιβάλλον. Ο καθένας μας ζει στον δικό του αισθητηριακό κόσμο και δεν υπάρχουν δύο άνθρωποι που θα έχουν την ίδια εμπειρία κατά τη διάρκεια του φαγητού.

Οι διατροφικές προτιμήσεις αλλάζουν επίσης με την ηλικία. Έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι τα μικρά παιδιά έχουν μια φυσική προτίμηση στις γλυκές και αλμυρές γεύσεις και αντιπαθούν τις πικρές γεύσεις. Καθώς μεγαλώνουν, η ικανότητά τους να τους αρέσουν τα πικρά φαγητά αυξάνεται.

Νεότερα στοιχεία δείχνουν ότι τα βακτήρια στο σάλιο μπορούν επίσης να παράγουν ένζυμα που επηρεάζουν τη γεύση των τροφίμων.

Για παράδειγμα, έχει αποδειχθεί ότι το σάλιο προκαλεί την απελευθέρωση αρωμάτων θείου στο κουνουπίδι. Όσο περισσότερο θείο παράγεται, τόσο λιγότερο πιθανό είναι ένα παιδί να απολαύσει τη γεύση του κουνουπιδιού.

Διαβασε ακομα

Φάτε μπλε καβούρι: Η Ιταλία σερβίρει στο πιάτο τον «εισβολέα» που απειλεί τις ακτές της

Φύση vs ανατροφής

Τόσο η γενετική όσο και το περιβάλλον, παίζουν καθοριστικό ρόλο στον καθορισμό των διατροφικών προτιμήσεων. Μελέτες διδύμων εκτιμούν ότι η γενετική έχει μέτρια επίδραση στις προτιμήσεις τροφίμων (μεταξύ 32% και 54%, ανάλογα με το είδος του τροφίμου) σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες.

Ωστόσο, δεδομένου ότι το πολιτισμικό μας περιβάλλον και τα τρόφιμα στα οποία εκτιθέμεθα διαμορφώνουν επίσης τις προτιμήσεις μας, οι προτιμήσεις αυτές μαθαίνονται σε μεγάλο βαθμό.

Μεγάλο μέρος αυτής της εκμάθησης λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, στο σπίτι και σε άλλα μέρη που τρώμε. Δεν πρόκειται για μάθηση από τα σχολικά εγχειρίδια.

Είναι μάθηση μέσω της εμπειρίας (φαγητό), η οποία συνήθως οδηγεί σε αυξημένη συμπάθεια για το τρόφιμο – ή παρακολουθώντας τι κάνουν οι άλλοι (μοντελοποίηση), η οποία μπορεί να οδηγήσει σε θετικούς ή αρνητικούς συνειρμούς.

Έρευνα έχει δείξει πώς οι περιβαλλοντικές επιδράσεις στις προτιμήσεις των τροφίμων αλλάζουν μεταξύ της παιδικής και της ενήλικης ζωής.

Για τα παιδιά, ο κύριος παράγοντας είναι το περιβάλλον του σπιτιού, πράγμα λογικό, καθώς τα παιδιά είναι πιο πιθανό να επηρεαστούν από τα τρόφιμα που παρασκευάζονται και καταναλώνονται στο σπίτι. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν τους ενήλικες και τους εφήβους είναι πιο ποικίλοι.

Διαβασε ακομα

Η ελληνική κουζίνα δεν είναι μόνο μουσακάς και σουβλάκι

Η διαδικασία «απόκτησης» της γεύσης

Ο καφές και η μπίρα είναι καλά παραδείγματα πικρών τροφών για τις οποίες οι άνθρωποι «αποκτούν» γεύση καθώς μεγαλώνουν. Η ικανότητα να ξεπεράσουν την αντιπάθεια για αυτά οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στους παρακάτω παράγοντες:

1. στο κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο καταναλώνονται. Για παράδειγμα, σε πολλές χώρες μπορεί να συνδέονται με το πέρασμα στην ενηλικίωση.
2. στις φυσιολογικές επιδράσεις των ενώσεων που περιέχουν – η καφεΐνη στον καφέ και το αλκοόλ στη μπίρα. Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν αυτές τις επιδράσεις επιθυμητές.

Τι γίνεται όμως με την απόκτηση γεύσης για τροφές που δεν προσφέρουν τέτοια επιθυμητά συναισθήματα, αλλά που είναι καλές για εσένα, όπως η λαχανίδα ή τα λιπαρά ψάρια; Είναι δυνατόν να αποκτήσουμε μια αποδοχή για αυτά;

Ακολουθούν ορισμένες στρατηγικές που μπορούν να σε βοηθήσουν να μάθεις να απολαμβάνεις τροφές που προς το παρόν απεχθάνεσαι:

1. Φάε και συνέχισε να τρως. Χρειάζεται μόνο μια μικρή μερίδα για να δημιουργηθεί μια προτίμηση για μια συγκεκριμένη γεύση με την πάροδο του χρόνου. Μπορεί να χρειαστούν 10-15 προσπάθειες ή και περισσότερες πριν μπορέσεις να πεις ότι σου αρέσει το φαγητό.
2. Κάλυψε την πικρή γεύση τρώγοντάς την μαζί με άλλα τρόφιμα ή συστατικά που περιέχουν αλάτι ή ζάχαρη. Για παράδειγμα, μπορείς να συνδυάσεις την πικρή ρόκα με ένα γλυκό dressing σαλάτας.
3. Να το τρως επανειλημμένα σε ένα θετικό πλαίσιο. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι το τρως μετά από το αγαπημένο σου άθλημα ή με ανθρώπους που συμπαθείς. Εναλλακτικά, θα μπορούσες να το τρως με τρόφιμα που ήδη απολαμβάνεις – αν πρόκειται για ένα συγκεκριμένο λαχανικό, δοκίμασε να το συνδυάσεις με την αγαπημένη σου πρωτεΐνη.
4. Να το τρως όταν πεινάς. Σε κατάσταση πείνας θα είσαι πιο πρόθυμος να δεχτείς μια γεύση που μπορεί να μην εκτιμούσες με γεμάτο στομάχι.
5. Υπενθύμισε στον εαυτό σου γιατί θέλεις να απολαύσεις αυτό το φαγητό. Μπορεί να αλλάζεις τη διατροφή σου για λόγους υγείας ή επειδή έχεις μετακομίσει σε άλλη χώρα και δυσκολεύεσαι με την τοπική κουζίνα. Το κίνητρο θα σε βοηθήσει να κινητοποιηθείς.
6. Ξεκίνα από μικρή ηλικία (αν είναι δυνατόν). Είναι πιο εύκολο για τα παιδιά να μάθουν να τους αρέσουν νέα τρόφιμα, καθώς οι προτιμήσεις τους είναι λιγότερο εδραιωμένες.
7. Να θυμάσαι: Όσο περισσότερα φαγητά σού αρέσουν, τόσο πιο εύκολο θα είναι να μάθεις να σου αρέσουν κι άλλα. Μια ισορροπημένη και ποικίλη διατροφή είναι απαραίτητη για την καλή υγεία.

Διαβασε ακομα

Γεύση: Βάλε την Ισπανία στο πιάτο σου εύκολα και γρήγορα

Η επιλεκτική διατροφή μπορεί να γίνει πρόβλημα αν οδηγήσει σε ελλείψεις βιταμινών και μετάλλων – ειδικά αν αποφεύγεις ολόκληρες ομάδες τροφίμων, όπως τα λαχανικά.

Ταυτόχρονα, η κατανάλωση πολλών νόστιμων αλλά ενεργειακά πυκνών τροφών μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο χρόνιων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένης της παχυσαρκίας.

Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο έχουν διαμορφωθεί οι διατροφικές σου προτιμήσεις και του τρόπου με τον οποίο μπορούν να εξελιχθούν, είναι ένα πρώτο βήμα για να μπεις στο δρόμο της πιο υγιεινής διατροφής.

Με πληροφορίες από The Conversation