Μεγέθυνση κειμένου
Το Captain Amearica είναι ουσιαστικά ένα πετυχημένο λογοπαίγνιο. Ωστόσο, του «δίνει καλή πάσα» να μιλήσει για τον ικανοτισμό, τους «ήρωες της ζωής», τις «ειδικές δεξιότητες» και όλες αυτές τις φράσεις που ΔΕΝ πρέπει να χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν ένα ανάπηρο άτομο.
O 29χρονος Captain AmeArica (aka Χρήστος Μελέτης) έχει σπουδάσει κοινωνικός λειτουργός, είναι αθλητής αγώνων δρόμου με αμαξίδιο και (μάλλον) το μόνο άτομο που έχει ολοκληρώσει τον ημιμαραθώνιο της Αθήνας με το απλό, καθημερινό του αμαξίδιο, χωρίς βοηθό και με moto το “No help” καρφιτσωμένο στην πλάτη.
Πάσχει από CMT (σάρκωμα charcot-marie-tooth) ή αλλιώς αξονική περιφερική πολυνευροπάθεια – μία πάθηση που – όπως λέει – «όπως και να την πεις έχει πολύ ξενέρωτο όνομα».
Στα social, αγωνίζεται για μία συμπεριληπτική κοινωνία. Ονειρεύεται επίσης τη στιγμή που ο κόσμος θα πάψει να νιώθει άβολα γύρω από τα ΑμεΑ.
– Πότε ξεκινά η ενασχόληση με τα social media;
Τον χειμώνα του 2022 αρχίζω να βγαίνω έξω με μία action κάμερα. Το κάνω και για εκτόνωση. Μιλάω για τα προβλήματα που αντιμετωπίζω καθημερινά αλλά κυρίως προσπαθώ να δείξω στον κόσμο πως δεν χρειάζεται να αγχώνεται με τα ανάπηρα άτομα.
Στόχος είναι να σπάσουμε το στίγμα γύρω από την αναπηρία.
– Να μιλήσουμε λίγο για τις φράσεις που συμβάλλουν στη διατήρηση του στίγματος;
Είναι σημαντικό να εξηγήσουμε γιατί το «άτομα με ειδικές δεξιότητες» είναι λάθος. Τα ανάπηρα άτομα είναι κομμάτι της ανθρώπινης ποικιλομορφίας – όταν όμως κάποιος χρησιμοποιεί αυτή τη φράση δεν στοχεύει στη συμπερίληψη.
Όταν λέμε ότι κάτι είναι «ειδικό» ή «ιδιαίτερο» αυτόματα το διαχωρίζουμε από το σύνολο που τα ΑμεΑ θέλουν να είναι ενταγμένα.
Εν τω μεταξύ, είναι κάπως συγκαταβατικό να έρθει ένα μη ανάπηρο άτομο και να πει: «Έχεις ειδικές δεξιότητες». Είμαι σε φάση: «Ξέρω ότι έχω δεξιότητες. Όλος ο κόσμος έχει». Δεν έχω ανάγκη να το ακούσω αυτό.
– Στα βίντεό σου, αναφέρεσαι συχνά στο θέμα του ικανοτισμού* και στον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι άλλοι άνθρωποι τα ΑμεΑ.
*ικανοτισμός = προκατάληψη και διάκριση εναντίον ενός ατόμου, βάσει της ταυτότητάς του ως ανάπηρο άτομο
Γενικά ο ικανοτισμός λαμβάνει πολλές μορφές, όπως η υπερπροστατευτικότητα, ο πατροναλισμός και η ανεπιθύμητη προσφορά – δηλαδή όλα αυτά που δεν επιθυμούν τα ανάπηρα άτομα.
Συνήθως, όταν βλέπουν κάποιον να έχει μία πάθηση, θεωρούν αυτόματα ότι είναι λιγότερο ικανός σαν άτομο, ότι είναι εύθραυστος και μίζερος.
Σαν να λέμε ότι είναι ελλειμματικός, πως κάτι του λείπει ή ότι είναι «λιγότερο άνθρωπος» και όχι ολοκληρωμένο ον. Σύμφωνα με τον ικανοτισμό λοιπόν, δεν γίνεται αυτό το άτομο να είναι χαρούμενο. Όμως ξεκάθαρα δεν είναι έτσι τα πράγματα.
– Εσύ εν τω μεταξύ είσαι εξαιρετικά δραστήριος. Πας γυμναστήριο, κάνεις ταξίδια, συμμετέχεις σε αγώνες…
Ακριβώς! Ωστόσο, θα ήθελα να δώσουμε σημασία στο γιατί τα περισσότερα ανάπηρα άτομα δεν μπορούν να συμμετέχουν ενεργά.
Σε μία κοινωνία όπου δεν υπάρχει συμπερίληψη και που τα ανάπηρα άτομα αποκλείονται, εάν καταφέρεις σε κάποιο βαθμό να μην αποκλειστείς, είναι καθαρά από τύχη.
Δηλαδή, μπορεί να έτυχε οι γονείς σου να έχουν λεφτά και να σου πήραν ένα καλό αμαξίδιο ή να έτυχε να έχεις φίλους που σε μεταφέρουν στις σκάλες και σε βοηθούν να πας τουαλέτα.
Θέλω λοιπόν, να στρέψω την προσοχή σε όλα τα άτομα που απλώς δεν είναι τόσο τυχερά και να πω ότι για εκείνα, το ελληνικό περιβάλλον είναι αρκετά βάναυσο.
– Βλέπεις εξέλιξη στον τρόπο που αντιμετωπίζονται σήμερα τα ΑμεΑ; Δηλαδή, οι νεότερες γενιές δεν είναι πιο cool;
Όταν ήμουν μικρός, παρόλο που περπατούσα, θεωρούμουν ανάπηρος – όμως ποτέ δεν θυμάμαι να είχε έρθει κάποιος στο σχολείο να μας μιλήσει για την αναπηρία.
Ο όρος «ανάπηρος» έχει στιγματιστεί από λάθος χρήση. Από μόνος του δεν έχει αρνητικό πρόσημο
Έτσι, είχα κι εγώ έναν εσωτερικευμένο ικανοτισμό. Δηλαδή όταν κάθισα για πρώτη φορά σε αμαξίδιο πίστεψα ότι ήρθε το τέλος.
Πλέον, όταν με καλούν να μιλήσω σε σχολεία, εννοείται ότι λέω τα αυτονόητα: Να μην παρκάρουν οι γονείς σας στις ράμπες κτλ., αλλά αυτό που θέλω κυρίως είναι να κάνω τα παιδιά να μην έχουν άγχος γύρω από ένα ανάπηρο άτομο.
Γενικά, προσπαθώ να αφαιρέσω το στίγμα. Θέλω να τους δείξω πως αν ήμουν στην ηλικία τους, θα μπορούσα κάλλιστα να είμαι μέλος της παρέας τους. Να τους κάνω να μη νιώθουν άβολα ή αμήχανα. Με τα παιδιά μιλάμε για βιντεοπαιχνίδια συνήθως.
– Πώς θα μπορούσαν οι άνθρωποι να αφήσουν πίσω το άγχος και την αμηχανία που αναφέρεις;
Δεν χρειάζεται να αγχώνονται οι άνθρωποι όταν είναι με ένα ανάπηρο άτομο ή να σκέφτονται: «Τι να πω; Πώς να το πω;»
Οκ! Και αν ξεφύγει κάνα «άτομο με ειδικές ανάγκες», δεν θα τσακωθούμε.
Ο όρος «ανάπηρος» έχει στιγματιστεί από λάθος χρήση. Από μόνος του δεν έχει αρνητικό πρόσημο. Τα ανάπηρα άτομα όμως αυτόν τον όρο έχουν επιλέξει και καλό είναι ο κόσμος να το σεβαστεί.
Όμως, πέρα από τις λέξεις, σημασία έχει η συμπερίληψη και αυτό θα γίνει όταν δεν θα υπάρχουν πια εμπόδια, έτσι ώστε να μπορούν τα ανάπηρα άτομα να μετακινούνται και να συμμετέχουν στην κοινωνία.
– Οι μετακινήσεις είναι βασικό πρόβλημα, έτσι δεν είναι; Εσύ είχες απευθυνθεί και στο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. Είσαι ικανοποιημένος από τις απαντήσεις που έλαβες;
Συνήθως ζητάς δέκα πράγματα και αν πάρεις τα δύο είναι καλά. Έτσι λειτουργούν αυτά.
Για παράδειγμα πρόβλημα αποτελούν οι ανελκυστήρες στους σταθμούς των τρένων. Η απάντηση του υπουργείου ήταν ότι τα ασανσέρ είναι παλιά και η προτεινόμενη λύση, προς το παρόν τουλάχιστον, είναι ότι θα υπάρχει ενημέρωση στο site της ΣΤΑΣΥ (Σταθερές Συγκοινωνίες) για το ποια είναι χαλασμένα.
Ακόμα και να υπάρχουν ράμπες στα λεωφορεία που λειτουργούν, εάν το όχημα δεν μπορεί να πλησιάσει στη στάση, δημιουργείται πρόβλημα
Επίσης, θα υπάρξει κάποια εφαρμογή στο κινητό, ώστε τα ΑμεΑ να ενημερωνόμαστε για τις υποδομές στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς (ΜΜΜ) που είναι εκτός λειτουργίας. Αυτό βέβαια θα ήταν χρήσιμο αν τέτοιες δυσλειτουργίες ήταν περιστασιακές. Στην Ελλάδα όμως το να μη λειτουργεί κάτι είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.
Το άλλο βασικό θέμα έχει να κάνει με τις στάσεις των λεωφορείων: Ακόμα και να υπάρχουν ράμπες που λειτουργούν – πράγμα σπάνιο, εάν το όχημα δεν μπορεί να πλησιάσει στο πεζοδρόμιο, και πάλι δημιουργείται πρόβλημα.
Η λύση για μένα θα ήταν οι προεκτάσεις. Το Υπουργείο ωστόσο, αναφέρει ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει και ότι την ευθύνη για την αστυνόμευση των στάσεων την έχει ο κάθε δήμος, ώστε να μην μπορούν τα αμάξια να τις κλείνουν – κάτι που στην πράξη δεν λειτουργεί.
– Για τη νέα κυβερνητική απόφαση, η οποία αναφέρει ότι επιτρέπεται κατ’ εξαίρεση η άρνηση επιβίβασης σε ανάπηρα άτομα στα ΜΜΜ και στα ΚΤΕΛ, ποιες είναι οι σκέψεις σου;
Το νέο ΦΕΚ περιλαμβάνει ευρωπαϊκές οδηγίες, οι οποίες έχουν νόημα εφόσον μιλάμε για μία χώρα με ελάχιστο επίπεδο προσβασιμότητας. Αυτό δεν υπάρχει στην Ελλάδα.
Δηλαδή, το δικαίωμα του οδηγού να αρνηθεί την επιβίβαση σε κάποιο ανάπηρο άτομο σε μία άλλη ευρωπαϊκή χώρα, προστατεύει και τους δύο στις σπάνιες φορές που θα χαλάσει η ράμπα του λεωφορείου. Στην Ελλάδα, μπορεί οι μισές ράμπες να είναι χαλασμένες, οπότε μία τέτοια οδηγία είναι ξεκάθαρος αποκλεισμός για τα ανάπηρα άτομα.
Εν τω μεταξύ, μας έχουν ενημερώσει για την αγορά καινούργιων λεωφορείων, αλλά τα λεωφορεία χρειάζονται και προσβάσιμες στα ΑμεΑ στάσεις, αλλιώς και πάλι θα είναι διακοσμητικά.
Επομένως, το βασικότερο είναι να επενδύσουν σε υποδομές προσβασιμότητας, έτσι ώστε να υπάρξει ουσιαστική και ανεμπόδιστη μετακίνηση των ανάπηρων ατόμων.
– Ένα άλλο θέμα που θα ήθελα να μου σχολιάσεις είναι η εργασιακή απασχόληση. Στη χώρα μας, αναφέρεται ότι μόλις το 32,7% των ΑμεΑ*, έχει καταφέρει να εργάζεται, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος εργασίας ξεπερνά το 51%.
* Από την τελευταία διαθέσιμη έκθεση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία με τίτλο «Δικαίωμα στην Εργασία»
Είναι πράγματι πολύ δύσκολο. Όταν για παράδειγμα δεν μπορείς να πας για καφέ εύκολα, πώς θα πας στην εργασία σου; Είναι στην ουσία απόρροια των προβλημάτων που αναφέραμε πριν λίγο.
Ο κοινωνικός αποκλεισμός, δηλαδή το γεγονός ότι τα ανάπηρα άτομα δεν συμπεριλαμβάνονται ισότιμα στην κοινωνία οφείλεται στο γεγονός ότι δεν τηρούνται οι νόμοι.
Είναι όλες οι επιχειρήσεις προσβάσιμες; Όχι! Είναι αξιόπιστα τα μέσα μαζικής μεταφοράς; Όχι! Εγώ, για παράδειγμα που δεν οδηγώ, έχω πρόβλημα.
Υπάρχει λοιπόν κι εδώ ένα θέμα – σε όλους τους τομείς δηλαδή: στη διασκέδαση, την εκπαίδευση, την εργασία σε όλα.
– Τον Νοέμβριο του 2023 είδαμε πως αποκλείσθηκαν οι ανάπηροι αθλητές – για λόγους ασφαλείας σύμφωνα με την ανακοίνωση που εκδόθηκε – από τον αυθεντικό μαραθώνιο της Αθήνας.
Αυτό ελπίζω πως είναι θέμα χρόνου να λυθεί. Απλώς, θα ήθελα να προτρέψω τους αρμόδιους να το κάνουν πιο σύντομα.
Ο τρόπος να πάρεις μέρος στον μαραθώνιο είναι με αγωνιστικό αμαξίδιο. Το να σου απαγορεύουν τη συμμετοχή είναι ξεκάθαρα αποκλεισμός από την κοινωνία – είναι αποκλεισμός από την άθληση.
Ο αγώνας δρόμου με αμαξίδιο είναι παραολυμπιακό άθλημα και η Αθήνα είναι η γενέτειρα. Όταν σου λένε ότι μπορείς να πάρεις μέρος στα πέντε και τα δέκα χλμ. αλλά όχι στον μαραθώνιο – κάπου ψάχνεις το γιατί.
Θα ήθελα κι εγώ να ζήσω το συναίσθημα του να τερματίσω. Και θέλω να το ζήσω ως αθλητής. Γιατί μου στερείς αυτό το δικαίωμα;
Η Κατερίνα Σαράντη, που αποκλείστηκε και εκείνη πέρυσι, μιλάει χρόνια για αυτό το ζήτημα. Γενικά, τα ανάπηρα άτομα είμαστε πάντα πρόθυμοι να συζητάμε για να βρίσκονται λύσεις.
Εγώ δεν θέλω να είμαι συγκρουσιακός – όμως όταν μου ακυρώνουν τη συμμετοχή δύο εβδομάδες πριν, τι άλλο μπορείς να κάνεις;
– Λογικό θεωρώ να τσαντίζεσαι. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές, επιστρατεύεις το χιούμορ για να αντιμετωπίσεις δύσκολες καταστάσεις.
Γενικά, ξέρω πολλά ανάπηρα άτομα που το κάνουν αυτό. Γιατί αν νευριάζεις συνέχεια δεν θα τη βγάλεις καθαρή.
Το ότι αντιμετωπίζω καταστάσεις με χιούμορ είναι μηχανισμός άμυνας. Γενικά, δεν αγαπώ να τσακώνομαι. Εξάλλου, δεν πιστεύω ότι είναι και παραγωγικό.
Ωστόσο, ένα πράγμα με χαλάει πολύ: Όταν οι οδηγοί περιμένουν να ανάψει το φανάρι πράσινο πάνω στη διάβαση, με αποτέλεσμα να κλείνουν και τη ράμπα.
Εκνευρίζομαι γιατί είναι τόσο εύκολο να μη το κάνεις. Είναι στην ουσία το πρώτο πράγμα που πρέπει να μαθαίνεις όταν οδηγείς.
– Όσον αφορά στην αναπηρία και τα ταμπού, πώς σου φαίνεται ότι κυκλοφορούν πλέον βίντεο και συνεντεύξεις όπου άτομα με αναπηρία μιλούν ανοιχτά για το φλερτ, τις σχέσεις, το σεξ;
Αυτό είναι ένα άλλο περίπλοκο ζήτημα. Είναι παρακλάδι του ικανοτισμού που συζητήσαμε πιο πριν. Δηλαδή, κατά την ίδια λογική που κάποιος σκέφτεται ότι δεν μπορείς να περπατήσεις και άρα να συμμετέχεις στα κοινωνικά δρώμενα, θεωρεί ότι δεν σε ενδιαφέρει ο έρωτας ή το σεξ.
Προφανώς δεν ισχύει κάτι τέτοιο.
Συζητήσεις, όπως αυτές που γίνονται στα podcasts των cool crips βοηθούν πάρα πολύ να σπάσουν τέτοια ταμπού.
Εμένα για παράδειγμα οι φίλοι μου δεν κουβαλούν αυτά τα στερεότυπα. Οπότε είναι πολύ απλό στην ουσία να τα καταρρίψουμε.
Όλο αυτό πηγάζει από το γεγονός ότι ο κόσμος δεν γνωρίζει ανάπηρα άτομα ή δεν τα βλέπει ενταγμένα μέσα στην κοινωνία. Πάνω σε αυτό πρέπει όλοι να αγωνιστούμε.
Related
Νεοτερα
