Στις 6 Ιανουαρίου 2024 κι ενώ η Ουκρανία είναι σε πόλεμο εδώ και σχεδόν δύο χρόνια με τη Ρωσία, δεκάδες άνθρωποι στην παραθαλάσσια πόλη Οδησσό αψήφησαν τις χειμωνιάτικες θερμοκρασίες και βούτηξαν στη Μαύρη Θάλασσα στο πλαίσιο της χριστιανικής γιορτής των Θεοφανείων – που γιορτάζει τη βάπτιση του Χριστού.

Η φετινή παγωμένη βουτιά είχε ιδιαίτερη σημασία. Σηματοδότησε την πρώτη φορά που το κατεστραμμένο από τον πόλεμο έθνος γιόρτασε τη χριστιανική γιορτή σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο (στις 6 Ιανουαρίου) και όχι με το Ιουλιανό ημερολόγιο (στις 19 Ιανουαρίου).

Πέρυσι, η Ουκρανία ψήφισε νομοθεσία που μετέφερε τους εορτασμούς των Χριστουγέννων στα πρότυπα πολλών δυτικών ημερομηνιών – ένα βήμα για να απομακρυνθεί περαιτέρω από τις παραδόσεις που συνήθως τηρούνται στη Ρωσία.

Όμως, ειδικά τις τελευταίες εβδομάδες, είναι σχεδόν αδύνατο να ξεκολλήσει κανείς από την απειλητική παρουσία της Ρωσίας, με καταιγιστικές επιθέσεις πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών σε πολλές ουκρανικές πόλεις, συμπεριλαμβανομένης της Οδησσού.

Καθώς το 2023 πλησίαζε στο τέλος του, η Ρωσία εξαπέλυσε τη μεγαλύτερη αεροπορική επίθεση στην Ουκρανία από την αρχή του πολέμου. Αυτό ακολουθήθηκε από άλλο ένα μπαράζ σχεδόν ίσης κλίμακας λίγες ημέρες αργότερα.

Η ένταση και η συχνότητα των επιθέσεων – με αφορμή αναφορές ότι η ουκρανική αντεπίθεση καθυστερεί και ότι οι δυτικοί υποστηρικτές της Ουκρανίας συγκρατούν δισεκατομμύρια σε χρηματοδότηση – σηματοδοτεί ένα σημαντικό σημείο καμπής στον πόλεμο.

Αυτό, μαζί με τη μαζική μετατόπιση της παγκόσμιας προσοχής προς τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς, έχει προκαλέσει την εύλογη ανησυχία των Ουκρανών.

Για πρώτη φορά από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, ακόμη και οι πιο έμπειροι στη μάχη εκφράζουν τώρα ανησυχία, ειδικά μετά το δεύτερο ρωσικό μπαράζ του νέου έτους.

«Εκείνο το πρωί ήταν φρικτό. Δεν ήταν μόνο μη επανδρωμένα αεροσκάφη αλλά και ρουκέτες. Και τότε είναι που τα πράγματα γίνονται πραγματικά σοβαρά, διότι δεν ξέραμε πόσοι πύραυλοι patriot μάς έχουν απομείνει για να καταρρίψουμε τις ρωσικές ρουκέτες», μου είπε η Olha Radkevych, φίλη και πρώην συνάδελφος του ΟΑΣΕ στην Οδησσό.

«Εδώ μιλάμε για ανθρώπινες ζωές και όλοι αντιλαμβάνονται ότι αν οι Ηνωμένες Πολιτείες σταματήσουν να μας υποστηρίζουν, αυτές οι επιθέσεις θα γίνουν πιο συχνές και πιο σοβαρές», συμπλήρωσε. «Οι άνθρωποι είναι τόσο κουρασμένοι στις μέρες μας. Μπορείτε να δείτε την κούραση όλο και περισσότερο. Πόσο ακόμα μπορεί να ζήσει ένας άνθρωπος σε ένα τέτοιο περιβάλλον;»

Για πρώτη φορά μετά την έναρξη του πολέμου, ακόμη και οι πιο έμπειροι στη μάχη εκφράζουν τώρα ανησυχία

Ακόμα και την ώρα που η Radkevych δειπνούσε με φίλους την παραμονή της Πρωτοχρονιάς σε μια μάταιη προσπάθεια να προσπαθήσει να ξεχάσει τον πόλεμο, ένα ρωσικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος βούιζε γύρω από τη γειτονιά τους, απαιτώντας την προσοχή τους.

Υπήρξε μια εποχή που οι ειδικοί σε θέματα ασφαλείας υπέθεταν ότι τα αποθέματα όπλων της Ρωσίας είχαν εξαντληθεί. Αλλά το Κρεμλίνο προφανώς κατάφερε να ανεφοδιαστεί και τώρα φέρεται να χρησιμοποιεί στην Ουκρανία βαλλιστικούς πυραύλους μικρού βεληνεκούς που παράγονται από τη σύμμαχό του, τη Βόρεια Κορέα.

Εν τω μεταξύ, η προμήθεια μη επανδρωμένων αεροσκαφών από το Ιράν φαίνεται σχεδόν ανεξάντλητη, εν μέσω ανησυχητικών αναφορών ότι το Ιράν έχει μεταφέρει τεχνολογία για την παραγωγή περισσότερων μη επανδρωμένων αεροσκαφών στη Ρωσία για ένα νέο απόθεμα που είναι πολύ μεγαλύτερο από τα προηγούμενα.

Επιστράτευση: Μια καυτή πολιτική πατάτα

Καθώς ο πόλεμος πλησιάζει προς τη συμπλήρωση δύο ετών, και καθώς δεν φαίνεται να υπάρχει τέλος στο εγγύς μέλλον, οι ηγέτες της Ουκρανίας έχουν περισσότερα να ζητήσουν από τους πολίτες τους.

Αναμένεται ότι το Κοινοβούλιο θα ψηφίσει μια νέα νομοθεσία για την επιστράτευση, η οποία θα μπορούσε να φέρει έως και 500.000 περισσότερους άνδρες στη μάχη.

Ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος φάνηκε να κάνει ελιγμούς για να αποστασιοποιηθεί από την αμφιλεγόμενη πράξη, δήλωσε ότι ήταν απαραίτητη για την ανακούφιση όσων πολεμούσαν στην πρώτη γραμμή επί μήνες. Σε μια απροκάλυπτα πολιτική κίνηση, έθεσε το βάρος στην στρατιωτική ηγεσία, ιδίως στον αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων Valeriy Zaluzhnyi, ο οποίος θεωρείται επίσης ως πιθανός πολιτικός αντίπαλος, να εξηγήσει το σκεπτικό στο κοινό.

Ο Ζελένσκι πρότεινε επίσης να μειωθεί η ελάχιστη ηλικία στράτευσης στα 25 έτη από τα 27 που είναι σήμερα.

Το πείραμα της επιστράτευσης είναι μια καυτή πολιτική πατάτα που λίγοι ηγέτες τολμούν να αγγίξουν. Ακόμη και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν περίμενε αρκετούς μήνες προτού υπογράψει την πρώτη επιστράτευση της Ρωσίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αν και είναι αδύνατο να τεθεί ακριβής αριθμός για τις ουκρανικές πολεμικές απώλειες, όποιος επισκεφθεί το στρατιωτικό τμήμα του νεκροταφείου Lychakiv στο Λβιβ μπορεί να διαπιστώσει ότι έχει επεκταθεί σχεδόν στο μέγιστο της χωρητικότητάς του.

Ένας πόλεμος σε πολλά μέτωπα

Πρόκειται για έναν πόλεμο που διεξάγεται σε πολλά μέτωπα. Σε μια επίσκεψη στο Κίεβο πριν από τα Χριστούγεννα, είδα μια ορατή επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας και τα σημάδια του πολέμου που εξαπλώνονται είναι πλέον σχεδόν αδύνατο να αγνοηθούν.

Λίγες στιγμές μετά την έξοδό τους από τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό, οι επιβάτες έρχονται αντιμέτωποι με την πρόσοψη ενός ψηλού κτιρίου γραφείων που έχει υποστεί σοβαρές ζημιές από εκρήξεις. Σε ένα μπιστρό του κέντρου της πόλης που κάποτε σύχναζαν οι ομογενείς, το Le Cosmopolite, μια μοναχική σερβιτόρα είχε μόνο δύο τραπέζια να εξυπηρετήσει. «Ο κόσμος γίνεται όλο και πιο φτωχός και κάθε μήνα γίνεται όλο και χειρότερα», μου είπε.

Με τους φόβους ότι δύο πακέτα βοήθειας από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, ύψους 61 δισεκατομμυρίων και 52 δισεκατομμυρίων δολαρίων αντίστοιχα – έχουν κολλήσει λόγω πολιτικών διαφωνιών, το κλίμα σε ολόκληρη την Ουκρανία έχει γίνει δικαιολογημένα κακόκεφο.

Το ρολόι χτυπάει πιο δυνατά από ποτέ. Η Ουκρανία έχει τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα και υπάρχουν αναφορές ότι τον Φεβρουάριο δεν θα είναι σε θέση να πληρώσει τους μισθούς του δημόσιου τομέα.

Το μεγάλο «ξεπάγωμα» του 2024;

Αλλά υπάρχει τουλάχιστον ένας τομέας όπου η Ουκρανία μπορεί να αισθάνεται αισιόδοξη: Τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Η Ουκρανία πέτυχε μια μεγάλη νίκη, όταν η ΕΕ ενέκρινε κυρώσεις κατά του μεγαλύτερου παραγωγού διαμαντιών της Ρωσίας, της Alrosa, και του διευθύνοντος συμβούλου της. Η ΕΕ δήλωσε ότι η εταιρεία, η οποία αντιπροσωπεύει το 90% της ρωσικής παραγωγής διαμαντιών, «αποτελεί σημαντικό μέρος ενός οικονομικού τομέα που παρέχει σημαντικά έσοδα στην κυβέρνηση».

Οι εξαγωγές διαμαντιών της Ρωσίας ανέρχονται σε περίπου 4,4 δισ. δολάρια ετησίως, εκ των οποίων 1,6 δισ. δολάρια αποτελούν εισαγωγές στην ΕΕ. Αυτό θα μπορούσε να ανοίξει μια σημαντική τρύπα στη χρηματοδότηση της πολεμικής μηχανής του Πούτιν.

Η Ουκρανία θα μπορούσε σύντομα να λάβει κέρδη από τα εκτιμώμενα εκατοντάδες δισεκατομμύρια σε ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν δεσμευτεί στο εξωτερικό, ξεκινώντας από τα φορολογικά έσοδα που εισπράττει το Βέλγιο, όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος των δεσμευμένων ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων. Αυτή η εκτιμώμενη είσπραξη φόρων ύψους 2,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων θα αποτελούσε μια τεράστια προσθήκη στο λογιστικό βιβλίο για την ανοικοδόμηση ή την κάλυψη του δημοσιονομικού κενού του Κιέβου.

Οι ΗΠΑ και οι δυτικοί σύμμαχοι εργάζονται επιμελώς για τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία που έχουν δεσμευτεί αλλού. Η ανάπτυξη ενός οδικού χάρτη, με επικεφαλής τις ΗΠΑ, θα μπορούσε να υλοποιηθεί ακόμη και πριν από τη δεύτερη επέτειο της έναρξης του πολέμου στα μέσα Φεβρουαρίου.

Big picture Η φρίκη του πολέμου μέσα από έναν σπαρακτικό αποχωρισμό

Τελικά, όμως, θα μπορούσε να εναπόκειται στον ίδιο τον ουκρανικό λαό να αποτρέψει τον Πούτιν από το να επιτύχει τον στόχο του να καταστρέψει πλήρως την ουκρανική κρατική υπόσταση. Όταν ακούω ότι η Ουκρανία τριπλασιάζει την εγχώρια στρατιωτική της παραγωγή το 2023 και δημιουργεί προηγμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη φαινομενικά από το πουθενά, μου δίνει ελπίδα ότι, με ή χωρίς την αυξημένη δυτική βοήθεια, η Ουκρανία θα νικήσει τη Ρωσία.

Κάθε φορά που αυτό μοιάζει με μακρινή φαντασίωση, προσπαθώ να θυμάμαι τι μου είπε η βουλευτής και επικεφαλής του κόμματος Holos, Kira Rudik, η οποία στις 2 Ιανουαρίου υπέστη σοβαρές ζημιές στο διαμέρισμά της στο Κίεβο από ρωσική επίθεση.

«Έχω δει τόση αγάπη και υποστήριξη και ανθρώπους που συνεργάζονται μεταξύ τους που δεν παρατηρώ συχνά. Έτσι, κάθε φορά που κάποιος λέει ότι είμαστε εξαντλημένοι – φυσικά και ο πόλεμος σε εξαντλεί. Αλλά έχουμε μέσα μας το κουράγιο να πολεμήσουμε περισσότερο και να σταθούμε ο ένας δίπλα στον άλλον; Απολύτως ναι».

Ο Michael Bociurkiw (@WorldAffairsPro) είναι αναλυτής διεθνών υποθέσεων. Είναι υψηλόβαθμος συνεργάτης στο Ατλαντικό Συμβούλιο και πρώην εκπρόσωπος του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη. Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο γνώμης που δημοσιεύθηκε στο CNN είναι προσωπικές του.