Η ευημερία των παιδιών που μεγαλώνουν με ομόφυλα ζευγάρια βρίσκεται στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης, με αφορμή τη νομοθετική μεταρρύθμιση που ανοίγει τον δρόμο για τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών και την τεκνοθεσία.

Ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Παπαδημητριάδης, εξηγεί πώς -με βάση πληθώρα μελετών- καταρρίπτονται μακροχρόνιοι μύθοι, όπως αυτός που λέει ότι τα παιδιά χρειάζονται γονείς διαφορετικού φύλου για να αναπτυχθούν υγιώς.

Ο γάμος ομόφυλων, η τεκνοθεσία και η παρένθετη κύηση είναι ένα ευαίσθητο ζήτημα. Η νομική κατοχύρωση αυτών των δικαιωμάτων είναι μια ιστορική μεταρρύθμιση.

Όχι μόνο γιατί ευθυγραμμίζεται με τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και γιατί αντανακλά την εξελισσόμενη κατανόηση της ανθρώπινης ψυχής, η οποία ενημερώνεται περισσότερο από την επιστημονική έρευνα και λιγότερο από τα στερεότυπα ή τις ιδεολογικές αγκυλώσεις μας.

Στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης βρίσκεται η ανησυχία μέρους της κοινής γνώμης για την ευημερία των παιδιών που μεγαλώνουν σε οικογένειες ομόφυλων.

Η έρευνα στην αναπτυξιακή ψυχολογία διαπιστώνει σταθερά, ότι δεν υπάρχουν διαφορές στην συναισθηματική, ψυχική και κοινωνική ευημερία των παιδιών που μεγαλώνουν με ομόφυλους γονείς, σε σύγκριση με εκείνα που μεγαλώνουν με ετερόφυλους γονείς.

Αυτά τα ξεκάθαρα ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν ισχυρά την υπόθεση της υιοθεσίας, της αναδοχής, αλλά και της παρένθετης κύησης και έχουν οδηγήσει εδώ και χρόνια τους πολυπληθέστερους και πλέον έγκριτους επιστημονικούς φορείς* του πλανήτη στα αντικείμενα ψυχικής υγείας και της κοινωνιολογίας, να υιοθετήσουν επίσημες θέσεις υπέρ. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές απόψεις λοιπόν, αυτή η πληθώρα μελετών καταρρίπτει μακροχρόνιους μύθους ότι τα παιδιά χρειάζονται γονείς διαφορετικού φύλου για να αναπτυχθούν υγιώς.

Μύθοι και πραγματικότητα για την ομόφυλη γονεϊκότητα

Μύθος: Οι γάμοι μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου είναι λιγότερο σταθεροί από τους ετερόφυλους γάμους.
Πραγματικότητα: Έρευνες έχουν δείξει, ότι αυτοί οι γάμοι μπορούν να είναι εξίσου σταθεροί με τους ετερόφυλους γάμους. Η σταθερότητα σε έναν γάμο επηρεάζεται από παράγοντες όπως η επικοινωνία, η δέσμευση και η συμβατότητα και όχι από το φύλο ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό των συντρόφων.

Μύθος: Ο γάμος μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου υπονομεύει τον θεσμό του γάμου.
Πραγματικότητα: Η επέκταση του γάμου ώστε να συμπεριλάβει τα ομόφυλα ζευγάρια ενισχύει τη σημασία της δέσμευσης και την αξία της οικογένειας στην κοινωνία.

Διαβασε ακομα

Όχι της Εκκλησίας στους γάμους ομόφυλων

Μύθος: Οι γάμοι μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου δεν είναι καλοί για την κοινωνία.
Πραγματικότητα: Τα κοινωνικά οφέλη του γάμου, όπως η προώθηση της σταθερότητας, της δέσμευσης και των οικογενειακών δομών, ισχύουν εξίσου και για τους γάμους μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου. Τα ομόφυλα ζευγάρια συμβάλλουν θετικά στις κοινότητες και τις κοινωνίες με τους ίδιους τρόπους που συμβάλλουν και τα ετερόφυλα ζευγάρια.

Μύθος: Οι γάμοι μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου αψηφούν τους φυσικούς ή θρησκευτικούς νόμους.
Πραγματικότητα: Οι απόψεις σχετικά με το τι είναι «φυσικό» ή «θρησκευτικό» διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των πολιτισμών και των θρησκειών. Πολλά θρησκευτικά δόγματα και κοινωνίες αναγνωρίζουν και αγκαλιάζουν τους γάμους μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου. Νομικά και ηθικά, η ισότητα του γάμου αφορά την παροχή των ίδιων δικαιωμάτων και της ισότιμης αναγνώρισης σε όλα τα ζευγάρια, ανεξαρτήτως φύλου.

Μύθος: Ο σεξουαλικός προσανατολισμός των γονέων επηρεάζει την ψυχική υγεία των παιδιών τους.
Πραγματικότητα: Δεν υπάρχουν στοιχεία που να συνδέουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό των γονέων με τα προβλήματα ψυχικής υγείας των παιδιών τους. Τα παιδιά των ομόφυλων γονέων παρουσιάζουν παρόμοια αποτελέσματα στην ψυχική υγεία σε σύγκριση με εκείνα των ετερόφυλων γονέων. Βασικοί παράγοντες για την ανάπτυξη ενός παιδιού είναι η αγάπη, η υποστήριξη και η σταθερότητα που παρέχουν οι γονείς και όχι ο σεξουαλικός προσανατολισμός των γονέων.

Μύθος: Οι γονείς του ίδιου φύλου δεν μπορούν να παρέχουν ένα σταθερό οικογενειακό περιβάλλον.
Πραγματικότητα: Οι έρευνες δείχνουν ότι τα ομόφυλα ζευγάρια δημιουργούν ιδιαίτερα φροντιστικά και σταθερά περιβάλλοντα για τα παιδιά. Η ποιότητα της γονικής μέριμνας και το συναισθηματικό κλίμα του σπιτιού είναι πιο ενδεικτικά για τα αποτελέσματα των παιδιών από ό,τι ο σεξουαλικός προσανατολισμός των γονέων.

Μύθος: Η ομόφυλη γονική μέριμνα επηρεάζει αρνητικά τις ακαδημαϊκές επιδόσεις των παιδιών.
Πραγματικότητα: Οι αρχικές έρευνες έδειξαν ισοτιμία και ορισμένες μελέτες υποδηλώνουν ακόμη και ένα πιθανό ακαδημαϊκό πλεονέκτημα για τα παιδιά αυτά σε υποστηρικτικά περιβάλλοντα.

Μύθος: Τα παιδιά που μεγαλώνουν από ομόφυλους γονείς αντιμετωπίζουν μεγαλύτερα προβλήματα κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης.
Πραγματικότητα: Οι έρευνες δείχνουν παρόμοια ή και καλύτερα αποτελέσματα κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης σε σύγκριση με τους συνομηλίκους από ετερόφυλες οικογένειες.

Μύθος: Τα παιδιά των ομόφυλων ζευγαριών είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίζουν προβλήματα συμπεριφοράς.
Πραγματικότητα: Οι έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά από ομόφυλες οικογένειες δεν διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων συμπεριφοράς ή κατάχρησης ουσιών σε σύγκριση με τα παιδιά από ετερόφυλες οικογένειες.

Διαβασε ακομα

Γάμος ομόφυλων ζευγαριών: Στη Βουλή το νομοσχέδιο, τριγμοί στα κόμματα

Μύθος: Τα παιδιά ομόφυλων ζευγαριών είναι πιο πιθανό να είναι ομοφυλόφιλα.
Πραγματικότητα: Ο σεξουαλικός προσανατολισμός των γονέων δεν καθορίζει αυτόν των παιδιών τους. Τα παιδιά ομόφυλων οικογενειών είναι ετεροφυλόφιλα σε ανάλογο ποσοστό με τον γενικό πληθυσμό.

Μύθος: Τα παιδιά από οικογένειες του ίδιου φύλου υποφέρουν από σύγχυση ταυτότητας.
Πραγματικότητα: Το οικογενειακό περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων των συζητήσεων για τη σεξουαλικότητα, δεν υπαγορεύει τη διαμόρφωση της ταυτότητας ενός παιδιού, αλλά μπορεί να παρέχει έναν πιο ανοιχτό χώρο για τη διερεύνησή της.

Μύθος: Τα παιδιά χρειάζονται μητέρα και πατέρα για να αναπτυχθούν σωστά.
Πραγματικότητα: Οι έρευνες δείχνουν ότι το φύλο των γονέων είναι λιγότερο σημαντικό από την παρουσία υποστηρικτικής και σταθερής γονικής μέριμνας. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ομόφυλα νοικοκυριά έχουν τις ίδιες πιθανότητες να ευδοκιμήσουν με εκείνα που μεγαλώνουν σε ετερόφυλα νοικοκυριά.

Διαβασε ακομα

Δεν είναι οι γονείς! Η θεία ξέρει να στηρίζει τους LGBTQ νέους

Μύθος: Τα παιδιά σε ομόφυλες οικογένειες στερούνται κατάλληλων έμφυλων προτύπων.
Πραγματικότητα: Οι έρευνες δείχνουν ότι το φύλο των γονέων είναι λιγότερο σημαντικό από την παρουσία υποστηρικτικής και σταθερής γονικής μέριμνας. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι ομόφυλοι γονείς που δεν συμμορφώνονται με τους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων, προσφέρουν ένα πιο ρευστό και διαφοροποιημένο μοντέλο γονικής μέριμνας. Αυτό μπορεί να ωφελήσει τα παιδιά στην καλλιέργεια του ανοιχτού πνεύματος και της προσαρμοστικότητας, χωρίς να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξή τους ή την κατανόηση των ρόλων των φύλων. Επίσης, η έρευνα τονίζει τις προσαρμοστικές δεξιότητες των ομόφυλων ζευγαριών στην πρόσβαση σε κοινωνικά και οικογενειακά δίκτυα για την παροχή ποικίλων προτύπων για τα παιδιά τους. Αυτή η προσαρμοστικότητα υπογραμμίζει την ικανότητα των ομόφυλων ζευγαριών να αντισταθμίζουν τη λεγόμενη «έλλειψη» πατρικής ή μητρικής φιγούρας με παραδοσιακούς όρους.

Μύθος: Τα παιδιά των ομόφυλων ζευγαριών αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη κοινωνική απομόνωση.
Πραγματικότητα: Μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά ομόφυλων γονέων έχουν παρόμοια επίπεδα αποδοχής από τους συνομηλίκους και κοινωνικής ένταξης με τα αντίστοιχα παιδιά από ετερόφυλες οικογένειες. Δεν βιώνουν αυξημένη κοινωνική απομόνωση.

Μύθος: Η νομική κατοχύρωση και η κοινωνική αποδοχή των ομόφυλων οικογενειών δεν επηρεάζει την ευημερία των παιδιών.
Πραγματικότητα: Το κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης της νομικής αναγνώρισης και των κοινωνικών στάσεων, επηρεάζει σημαντικά τις εμπειρίες και την ανάπτυξη των παιδιών σε οικογένειες του ιδίου φύλου. Τα υποστηρικτικά περιβάλλοντα μπορούν να οδηγήσουν σε πιο θετικά αναπτυξιακά αποτελέσματα.

Διαβασε ακομα

Δικαιούσαι να μεγαλώνεις παιδιά όταν δεν σου αναγνωρίζεται δικαίωμα ύπαρξης;

Μύθος: Τα παιδιά που γεννιούνται με παρένθετη κύηση από ομόφυλα ζευγάρια θα αντιμετωπίσουν κρίσεις ταυτότητας.
Πραγματικότητα: Ο σχηματισμός της ταυτότητας των παιδιών επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του γονικού στυλ και της συναισθηματικής υποστήριξης που λαμβάνουν, και όχι από τον τρόπο σύλληψής τους. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι η μέθοδος σύλληψης, συμπεριλαμβανομένης της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, οδηγεί σε κρίσεις ταυτότητας στα παιδιά.

Μύθος: Τα παιδιά που γεννιούνται από ομόφυλα ζευγάρια με παρένθετη κύηση θα δυσκολευτούν με την κοινωνική αποδοχή.
Πραγματικότητα: Η κοινωνική αποδοχή των παιδιών επηρεάζεται περισσότερο από την κοινωνική στάση απέναντι στην οικογενειακή δομή τους και λιγότερο από τη μέθοδο γέννησής τους. Σε υποστηρικτικά περιβάλλοντα, τα παιδιά ομόφυλων ζευγαριών που γεννιούνται μέσω παρένθετης κύησης είναι εξίσου πιθανό να προσαρμοστούν κοινωνικά σε σχέση με εκείνα που προέρχονται από άλλους τύπους οικογένειας.

Μύθος: Η παρένθετη κύηση οδηγεί σε ασθενέστερους γονεϊκούς δεσμούς στις ομόφυλες οικογένειες.
Πραγματικότητα: Ο δεσμός γονέα-παιδιού επηρεάζεται από την ποιότητα των αλληλεπιδράσεων και της φροντίδας που παρέχουν οι γονείς, ανεξάρτητα από το αν το παιδί συνελήφθη με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή ή με άλλα μέσα.

Μύθος: Τα παιδιά παρένθετης κύησης σε οικογένειες του ιδίου φύλου θα αντιμετωπίσουν περισσότερα ψυχολογικά προβλήματα.
Πραγματικότητα: Η ψυχική ευημερία των παιδιών συνδέεται στενότερα με το φροντιστικό και σταθερό περιβάλλον που παρέχουν οι γονείς παρά με το γεγονός ότι γεννήθηκαν με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Τα παιδιά από οικογένειες του ιδίου φύλου, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που γεννήθηκαν μέσω παρένθετης κύησης, δεν παρουσιάζουν μεγαλύτερα ψυχικά προβλήματα από τους συνομηλίκους τους που προέρχονται από άλλες οικογενειακές δομές.

Μύθος: Η παρένθετη κύηση για τα ομόφυλα ζευγάρια είναι επιβλαβής για την ανάπτυξη του παιδιού.
Πραγματικότητα: Οι μελέτες δείχνουν ότι τα αναπτυξιακά αποτελέσματα των παιδιών είναι παρόμοια, ανεξάρτητα από το αν γεννήθηκαν μέσω παρένθετης κύησης ή άλλων μεθόδων δημιουργίας οικογένειας.

Τα επιστημονικά στοιχεία ως γέφυρα στα ιδεολογικά χάσματα

Εύλογα θα διερωτηθεί κανείς γιατί χρειάζονται επιστημονικά επιχειρήματα στην αναγνώριση ανθρώπινων δικαιωμάτων, εφόσον είναι εντελώς αυτονόητα και θα μπορούσαμε να αρκούμαστε σε ένα «γιατί έτσι». Όπως εξηγεί ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Παπαδημητριάδης, γνωρίζουμε πράγματι ότι η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που υιοθέτησαν τα Ηνωμένα Έθνη το 1948, υπογραμμίζει την εγγενή αξιοπρέπεια και τα ίσα και αναφαίρετα δικαιώματα όλων των μελών της ανθρώπινης οικογένειας ως θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο.

Ωστόσο, δεν γίνεται να παραβλέπουμε ότι η εφαρμογή αυτών των αρχών έχει συναντήσει αντίσταση σε πολλές κοινωνίες, με αποτέλεσμα να παρακρατούνται ορισμένα ανθρώπινα δικαιώματα εδώ κι εκεί. Συμβαίνει και στην Ελλάδα, παρά το άρθρο 4 του Συντάγματος που ευθυγραμμίζεται με την Οικουμενική Διακήρυξη του ΟΗΕ και αναγνωρίζει ρητά τα ίσα δικαιώματα όλων των Ελλήνων. Αυτή η κοινωνική αντίσταση έχει τις ρίζες της σε προκατασκευασμένες αντιλήψεις, όπως για παράδειγμα διαπιστώνουμε σχετικά με τη σεξουαλικότητα και το φύλο, οι οποίες ενισχύονται από παραδοσιακές απόψεις ή παρερμηνείες.

Ο δημόσιος διάλογος για την αναγνώριση των δικαιωμάτων δεν γίνεται, λοιπόν, να εξαντλείται στην αυτονόητη φύση τους ως αξιωματικών και οικουμενικών, γιατί στα ιδεολογικά φορτισμένα περιβάλλοντα (με όλες τις αγκυλώσεις και τους περίπλοκους κοινωνικούς κόμπους), πέφτει εύκολα στο κενό.

Τα επιστημονικά στοιχεία, για παράδειγμα από την ιατρική, την ψυχολογία, την κοινωνιολογία και τη νομική επιστήμη, χρησιμεύουν ως κρίσιμο συμπλήρωμα γιατί δημιουργούν την απαραίτητη γέφυρα πάνω από τα ιδεολογικά χάσματα. Ενισχύουν τον επείγοντα χαρακτήρα και τη νομιμότητα αυτών των δικαιωμάτων με λεπτομερή επιχειρήματα, γιατί τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Γίνονται ένα ρεαλιστικό εργαλείο – όχι ακαδημαϊκό ή ελιτίστικο -, που βοηθάει μεταξύ άλλων να απαντηθούν οι παρανοήσεις και να ξετυλιχτούν οι κοινωνικοί κόμποι.

Η επιστήμη εξυπηρετεί επομένως με πολύ ουσιαστικό τρόπο την προώθηση της κατανόησης, της ενσυναίσθησης και τελικά τη θεμελίωση της ισότητας.

*Οι γνώσεις για αυτό το ευαίσθητο ζήτημα διαμορφώνονται με βάση τα position statements των πολυπληθέστερων και πλέον έγκριτων διεθνών επιστημονικών φορέων στα αντικείμενα της ψυχιατρικής, της ψυχολογίας και της φροντίδας του παιδιού, όπως οι American Psychological Association, American Psychiatric Association, World Association for Sexual Health, Canadian Psychological Association, Child Welfare League of America, Donaldson Adoption Institute, North American Council on Adoptable Children, Voice for Adoption, Australian Medical Association, Royal Australian and New Zealand College of Psychiatrists) και σύμφωνα με τη δημοσιευμένη επιστημονική έρευνα μέχρι σήμερα, όπως για παράδειγμα συγκεντρώθηκε και αναλύθηκε στο Public Policy Research Portal του Πανεπιστημίου Cornell των ΗΠΑ.