Tο 2017, η Ellie Highwood, καθηγήτρια Κλιματικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Reading, δημοσίευσε στο X τη φωτογραφία μιας «κουβέρτας για την υπερθέρμανση του πλανήτη» που είχε πλέξει η ίδια, με τις πολύχρωμες λωρίδες των χρωμάτων να αποτυπώνουν τις αλλαγές της παγκόσμιας θερμοκρασίας στο πέρασμα του χρόνου. Τότε βέβαια δεν είχε ιδέα ότι μια νέα γραφιστική εκδοχή του σχεδίου που θα δημιουργούσε αργότερα ένας συνάδελφός της, θα γινόταν παγκόσμιο σύμβολο της κλιματικής αλλαγής.

Η εικόνα των «κλιματικών λωρίδων» αγκαλιάστηκε από ακτιβιστές σε όλο τον κόσμο και χρησιμοποιήθηκε ακόμα και στο εξώφυλλο του βιβλίου της Greta Thunberg με τίτλο «The Climate Book», καθώς και στις έντυπες εκδόσεις του Economist και της βραζιλιάνικης εφημερίδας Folha de S.Paulo. Παράλληλα, οι ρίγες έχουν φορεθεί στις πασαρέλες της Εβδομάδας Μόδας του Λονδίνου, αλλά και στις εμφανίσεις της βρετανικής ποδοσφαιρικής ομάδας Reading FC. Αμερικανοί γερουσιαστές τις έχουν φορέσει ως καρφίτσες και Γάλλοι μέλη της ομάδας οικολόγων τις είχαν στις μπλούζες τους ενώ μιλούσαν στο κοινοβούλιο.

News Η Γη πεθαίνει: «Καμπανάκι» από επιστήμονες

Την ίδια ώρα, οι πολύχρωμες ρίγες έχουν κάνει την εμφάνισή τους σε δημόσιες υποδομές, σε μέσα μαζικής μεταφοράς στην Ευρώπη, έχουν διακοσμήσει κτήρια, ακόμα και ορόσημα όπως οι Λευκοί Βράχοι του Ντόβερ στην Αγγλία. Πρόσφατα, παρουσιάστηκαν σε ένα τριήμερο μουσικό φεστιβάλ στην Πόλη του Μεξικού.

Το Cycling 4 Climate, ένα ίδρυμα που έχει οργανώσει ποδηλατοδρομίες σε έξι χώρες για την προώθηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με την κλιματική κρίση, επέλεξε το μοτίβο των λωρίδων ως στολή λόγω του ισχυρού μηνύματος που μεταφέρει.

«Μου δίνει την αίσθηση πως ακόμα και όταν γυμνάζομαι, δουλεύω ταυτόχρονα για την προώθηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με την κλιματική αλλαγή» τόνισε μιλώντας στο BBC ο συνιδρυτής του ιδρύματος, Joost Brinkman. «Με ρωτούν συχνά για το πουκάμισο επειδή αρέσει στον κόσμο το σχέδιο. Είναι μια αφορμή για συζήτηση και οι άνθρωποι πάντα σοκάρονται όταν μαθαίνουν την ιστορία» αναφέρει.

Πώς ξεκίνησαν όλα

Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές μορφές απεικόνισης δεδομένων, το σχέδιο της κουβέρτας περιλαμβάνει μόνο χρώματα και μοιάζει περισσότερο με κώδικα παρά με κανονικό γράφημα. Στο ιστολόγιό της, η Ellie Highwood μοιράστηκε τις οδηγίες κατασκευής της κουβέρτας χρησιμοποιώντας νήματα ή άλλα υλικά. «Η έκδοση για την χειροτεχνία κάνει κάτι διαφορετικό», εξηγεί η ίδια, σημειώνοντας πως «εάν αναναπαράγετε με φυσικό τρόπο το συγκεκριμένο μοτίβο, τότε θα εσωτερικεύσετε τα δεδομένα κι έτσι υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να νιώσετε ότι είναι αληθινά».

Όταν ο συνάδελφός της, Ed Hawkings -κλιματολόγος και καθηγητής στο ίδιο πανεπιστήμιο- είδε τις κλιματικές λωρίδες και τις αντιδράσεις των ανθρώπων, σκέφτηκε ότι θα ήταν μια πολύ καλή ιδέα να «οπτικοποιηθούν» τα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής στο διαδίκτυο. Μείωσε μάλιστα την γκάμα των χρωμάτων σε τόνους του μπλε και του κόκκινου, που συνδέονται παγκοσμίως με τους μετεωρολογικούς χάρτες της θερμοκρασίας.

Ένα χρόνο αργότερα, αναζητώντας έναν απλό τρόπο επικοινωνίας με τον κόσμο, ο Hawkings δοκίμασε το σχέδιο στο Hay Festival στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μετά τη θετική ανταπόκριση, ξεκίνησε «μια αποστολή» να κάνει τις κλιματικές λωρίδες ευρέως γνωστές: Δημιούργησε έναν ιστότοπο ώστε ο κόσμος από κάθε γωνιά της γης να ενημερώνεται μέσω του διαδικτύου για τις κλιματικές λωρίδες, και επομένως για την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της. Μέσα σε μια εβδομάδα, ο ιστότοπος είχε πάνω από ένα εκατομμύριο επισκέψεις από 180 χώρες.

Μια διεθνής καμπάνια για το κλίμα

Η Bernadette Woods Placky, επικεφαλής μετεωρολόγος στο Climate Central, είδε για πρώτη φορά τις λωρίδες σε μια ομάδα μετεωρολόγων και δημοσιογράφων στο Facebook το 2018. Όταν ένας παρουσιαστής δελτίου καιρού, που συμμετείχε στο group, τύπωσε το σχέδιο με τις λωρίδες πάνω σε μια γραβάτα για να εμφανιστεί στην τηλεόραση, και ρώτησε αν κάποιος ενδιαφέρεται να συμμετάσχει στο εγχείρημα, η Placky άδραξε την ευκαιρία. Σε συνεργασία με τον Hawkins και πανεπιστήμια, τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO) κι άλλους φορείς, δημιούργησαν μια ομάδα στο WhatsApp από κοινού με παρουσιαστές δελτίων καιρού από τουλάχιστον 100 χώρες.

«Η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας. Το γεγονός ότι αυτό βρίσκει ανταπόκριση σε πολλά διαφορετικά ακροατήρια είναι το σημαντικότερο για μένα» υπογραμμίζει η Woods Placky. Σημειώνεται ότι ο Οκτώβριος του 2023 ήταν ο θερμότερος που έχει καταγραφεί παγκοσμίως. Η έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) του 2023 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες, κυρίως μέσω των εκπομπών αερίων και του φαινομένου του θερμοκηπίου, έχουν προκαλέσει την υπερθέρμανση του πλανήτη, αυξάνοντας την πιθανότητα και την ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων.

«Ας αξιοποιήσουμε όλους τους τρόπους να μιλήσουμε για την κλιματική αλλαγή»

Αναφερόμενη στο πολύχρωμο μοτίβο, η Placky σημειώνει ότι «η κλιματική αλλαγή μπορεί να είναι ένα πραγματικά δύσκολο θέμα, αλλά οι άνθρωποι βλέπουν αυτές τις λωρίδες και ενθουσιάζονται. Υπάρχει κάτι σε αυτές που εμπνέει και ενώνει. Βλέπεις την ενέργεια να αναπτύσσεται με θετικότρόπο» σημείωσε.

Άλλωστε, οι λωρίδες για το κλίμα εκτιμάται ότι συνέβαλαν στην προώθηση της ευαισθητοποίησης για την άνοδο της θερμοκρασίας εξαιτίας της κλιματικής κρίσης και μάλιστα είχαν και σημαντική προβολή διεθνώς στις πρόσφατες εκδηλώσεις της COP για το κλίμα, επιβεβαιώνει ο Jean-Pascal van Ypersele, επιστήμονας και πρώην αντιπρόεδρος της IPCC. Πρόσφατα μάλιστα φόρεσε τη γραβάτα του με τις «κλιματικές ρίγες» κατά τη συνάντηση που είχε με τον πρόεδρο της COP28. «Όταν δεν έχεις PowerPoint [λογισμικό παρουσίασης],είναι ένας ισχυρός τρόπος να διαδώσεις το μήνυμα της ραγδαίας αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας» εξηγεί.

Παρατηρεί ωστόσο ότι σε άλλες περιπτώσεις, αυτό το σχέδιο δεν είναι πάντοτε κατανοητό. «Μερικές φορές οι άνθρωποι με πλησιάζουν και μου λένε, “α, έχεις ωραία γραβάτα”, και μετά βλέπω ότι δεν το καταλαβαίνουν», προσθέτει. Έτσι, όποτε φοράει τη γραβάτα, είναι πάντα έτοιμος να δώσει μια εξήγηση για το νόημά της, καθώς και για τις αιτίες και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και τι μπορούμε να κάνουμε για να την επιβραδύνουμε.

Το πολύχρωμο μοτίβο έχει προκαλέσει και αντιδράσεις, κυρίως από ένα μέρος της επιστημονικής κοινότητας επειδή το σχέδιο είναι «απλοϊκό». «Σίγουρα δέχθηκα κριτική επειδή δεν μπορείς να δεις τις λεπτομέρειες ή τους αριθμούς. Νομίζω ότι αυτό είναι δίκαιο. Δεν υπάρχει ένας μόνο τρόπος παρουσίασης ή ένας τρόπος που είναι και εύκολα κατανοητός από όλους μέσα από ένα σχέδιο. Είναι μόνο ένας τρόπους από τους πολλούς που μπορούμε να αξιοποιήσουμε για για να μιλήσουμε σε διαφορετικά ακροατήρια για το ίδιο θέμα» λέει ο καθηγητής Hawkins.

Αν και οι «κλιματικές λωρίδες» έχουν γίνει δημοφιλείς στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη, αυτό δεν ισχύει απαραίτητα και για άλλες χώρες. Η Habiba Ahut Daggash, η οποία ασχολείται με την τεχνολογία και την πολιτική για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την καθαρή ενέργεια σε ολόκληρη την Αφρική, λέει ότι στη Νιγηρία οι λωρίδες «αναγνωρίζονται μόνο από ανθρώπους που είναι εξοικειωμένοι με την επιστήμη του κλίματος. Δεν είμαι σίγουρη ότι θα ήταν αναγνωρίσιμες και από όλους τους περιβαλλοντικούς ακτιβιστές ή την κοινωνία των πολιτών χωρίς να εξηγηθεί το σχέδιο» πρόσθεσε.

Οι πολύχρωμες λωρίδες μπορεί να μην είναι απαραίτητα η λύση, αλλά ίσως αποτελούν ένα πρώτο βήμα για την αναγνώριση του προβλήματος, ειδικά όταν υπάρχει παραπληροφόρηση.

«Η κλιματική αλλαγή ήταν μια σημαντική πολιτική πρόκληση. Αν οι πολύχρωμες ρίγες άνοιξαν τις πόρτες για να ξεκινήσουν αυτές οι συζητήσεις… δεν μπορώ να σκεφτώ καλύτερο αντίκτυπο», υπογραμμίζει η Amanda Makulec, Εκτελεστική Διευθύντρια της Data Visualization Society.

Με πληροφορίες από BBC