Η ιστορία ξεκινάει πριν από 30 χρόνια, όταν ο Bernie Krause έκανε το πρώτο του ηχητικό κλιπ στο κρατικό πάρκο Sugarloaf Ridge, κοντά στο Σαν Φρανσίσκο. Ως ηχολήπτης, ο Krause είχε ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο ακούγοντας τον πλανήτη. Αλλά το 1993 έστρεψε την προσοχή του σε αυτό που συνέβαινε στο κατώφλι του.

Στην πρώτη του ηχογράφηση, κάτω από έναν μεγάλο σφένδαμο, ένα κύμα κελαηδισμάτων και τιτιβισμάτων ξεσπά από τα ζώα που ζούσαν στον πλούσιο, θαμνώδη βιότοπο. Τα ευαίσθητα μικρόφωνά του κατέγραψαν τους ήχους του ρυακιού, τα πλάσματα που θροΐζουν μέσα στη χαμηλή βλάστηση και τα τραγούδια μικρών πουλιών.

Τότε, ο Krause δεν σκέφτηκε ποτέ ότι πρόκειται για μια μορφή συλλογής δεδομένων. Άρχισε να καταγράφει τους ήχους των οικοσυστημάτων, απλώς επειδή τους έβρισκε όμορφους και χαλαρωτικούς.

Ο Krause πάσχει από ΔΕΠΥ και διαπίστωσε ότι κανένα φάρμακο δεν λειτουργούσε: «Το μόνο πράγμα που ανακούφιζε το άγχος, ήταν να βρίσκομαι εκεί έξω και απλώς να ακούω τα ηχοτοπία», εξομολογείται.

Άθελά του, είχε αρχίσει να συγκεντρώνει ένα πλούσιο αρχείο δεδομένων. Κατά τη διάρκεια των επόμενων τριών δεκαετιών επέστρεφε κάθε Απρίλιο στο ίδιο σημείο στο πάρκο, άφηνε το μαγνητόφωνό του και περίμενε να ακούσει τι θα αποκάλυπτε.

Αλλά τον περασμένο Απρίλιο, ο Krause, καθώς πάτησε το play για να ακούσει την ηχογράφησή του, βρέθηκε αντιμέτωπος με κάτι που δεν είχε ξανακούσει: απόλυτη σιωπή.

Το μαγνητόφωνο είχε λειτουργήσει για τη συνηθισμένη του ώρα, αλλά δεν έπιασε κανένα κελάηδισμα πουλιού, κανένα θόρυβο νερού, κανένα φτερούγισμα.

«Έχω μια ώρα υλικού χωρίς τίποτα, στο αποκορύφωμα της άνοιξης», λέει ο Krause. «Αυτό που συμβαίνει εδώ, είναι απλώς μια μικρή ένδειξη αυτού που συμβαίνει σχεδόν παντού σε ακόμη μεγαλύτερη κλίμακα».

Μια πλούσια παλέτα ήχων χάνεται

Τα ζώα παράγουν ένα ευρύ φάσμα ήχων: Για να βρουν συντρόφους, να προστατεύσουν τις περιοχές τους, να αναγνωρίσουν τους απογόνους τους ή απλώς για να μετακινηθούν. Αλλά παραδοσιακά, οι οικολόγοι μετρούσαν την περιβαλλοντική υγεία, κοιτάζοντας τους βιότοπους και όχι ακούγοντάς τους.

Ο Krause ανέπτυξε την ιδέα ότι ο ήχος των υγιών οικοσυστημάτων δεν περιείχε μόνο τις φωνές μεμονωμένων ζώων, αλλά ένα πυκνό, δομημένο πλέγμα ήχων που ονόμασε βιοφωνία.

Το 2009, όταν ο Krause άκουσε το αρχείο του, συνειδητοποίησε ότι αναδύεται μια ιστορία: Μια ανεπαίσθητη, αλλά αξιοσημείωτη απώλεια στην πυκνότητα και την ποικιλία των φυσικών ήχων.

Ταυτόχρονα, άρχισε να παρατηρεί περίεργα πράγματα που συνέβαιναν στο πάρκο Sugarloaf Ridge. Τα φύλλα ορισμένων ειδών δέντρων ξεπρόβαλλαν δύο εβδομάδες νωρίτερα από ό,τι καταγράφεται στα ιστορικά αρχεία.

Η αλλαγή στην ανθοφορία σήμαινε ότι τα μεταναστευτικά πουλιά που ακολουθούσαν την εναέρια διαδρομή του Ειρηνικού δεν ήταν συγχρονισμένα με τις πηγές τροφής κατά μήκος της διαδρομής τους.

Τα πρότυπα των χειμερινών βροχοπτώσεων είχαν αλλάξει. Στη συνέχεια, το 2012, άρχισαν εξαιρετικές συνθήκες ξηρασίας. Η Καλιφόρνια είχε λίγες βροχές και θερμοκρασίες ρεκόρ, οι οποίες οδήγησαν τη στεγνή γη σε πρωτοφανή επίπεδα.

Μέχρι το 2014, η βόρεια Καλιφόρνια βίωνε την πιο σοβαρή ξηρασία των τελευταίων 1.200 ετών, και το τραγούδι των πουλιών στην ηχογράφηση του Krause έγινε βουβό.

Το 2015, η ησυχία αρχίζει. Δεν υπάρχει ροή νερού ή άνεμος στον ήχο. Το 2016, η σιωπή διακόπτεται μόνο από το κάλεσμα ενός μοβ σπίνου.

«Μια μεγάλη σιωπή εξαπλώνεται πάνω από τον φυσικό κόσμο, ακόμη και όταν ο ήχος του ανθρώπου γίνεται εκκωφαντικός», έγραψε ο Krause το 2012, στο βιβλίο του The Great Animal Orchestra (Η μεγάλη ορχήστρα των ζώων). «Η αίσθηση της ερημιάς εκτείνεται πέρα από την απλή σιωπή».

Η ζωή σαρώθηκε από τη φωτιά

Τότε, το 2017, ξέσπασε η πυρκαγιά Tubbs, η πιο καταστροφική πυρκαγιά στη σύγχρονη ιστορία της Βόρειας Καλιφόρνιας.

Ο Krause έτυχε να είναι ξύπνιος στις 02:30 τα ξημερώματα του Οκτωβρίου, όταν οι φλόγες έφτασαν στο σπίτι του. Αυτός και η σύζυγός του αναγκάστηκαν να τρέξουν μέσα από ένα πύρινο τείχος που περικύκλωνε το σπίτι. «Εκτός από εμάς, δεν επέζησε ούτε ένα αντικείμενο που είχαμε συγκεντρώσει κατά τη διάρκεια της ζωής μας», λέει. «Καθώς τρέχαμε προς το αυτοκίνητο, ένας πύρινος ανεμοστρόβιλος έβγαζε έναν ήχο οργής».

«Αυτός ο ήχος μάς στοιχειώνει μέχρι σήμερα», λέει. «Σπάνια καταφέρνω να περάσω μια νύχτα χωρίς να ξυπνήσω από τρομακτικούς ηχητικούς εφιάλτες».

Προωθούμενη από ριπές ταχύτητας 78 μιλίων/ώρα, η φωτιά αποτέφρωσε ολόκληρες γειτονιές. Οι γάτες του Krause πέθαναν. Το πολύτιμο αρχείο ηχογραφήσεών του επέζησε, σε αντίγραφα που φυλάσσονται αλλού.

Η πυρκαγιά Tubbs έκαψε το 80% του πάρκου Sugarloaf Ridge. Ο John Roney, ο διαχειριστής του πάρκου, κατάφερε να εκκενώσει 50-60 κατασκηνωτές καθώς η φωτιά έτρεχε προς το μέρος τους.

Ο μεγάλος σφένδαμος κάτω από τον οποίο έκανε τις ηχογραφήσεις του ο Krause επέζησε. Άντεξε στη φωτιά, λέει ο Breck Parkman, συνταξιούχος αρχαιολόγος των κρατικών πάρκων. «Έχασε κλαδιά και έμεινε μερικώς καχεκτικός, αλλά επέζησε».

Τον Σεπτέμβριο του 2020, όμως, χτύπησε η πυρκαγιά Glass: Μία από τις σχεδόν 30 πυρκαγιές σε όλη την Καλιφόρνια εκείνο το μήνα.

«Αυτό λίγο πολύ αποτελείωσε ό,τι είχε απομείνει από αυτό το δέντρο», λέει ο Parkman. Θυμάται ότι κάποτε πήγε τον Clint Eastwood να το δει, καθώς και κάποιους βοτανολόγους που προσπαθούσαν να διαπιστώσουν αν ήταν ο μεγαλύτερος σφένδαμος στην αμερικανική Δύση – ποτέ δεν το επιβεβαίωσαν. «Δεν είχε σημασία, όμως. Τα πουλιά ήξεραν ότι το δέντρο ήταν μεγάλο. Γι΄ αυτά, αυτό ήταν το δέντρο της ζωής», λέει.

Πιστεύει ότι το δέντρο θα έπρεπε να έχει ζήσει μερικές εκατοντάδες χρόνια ακόμη και το παρομοιάζει με έναν γέροντα στις οικογενειακές συγκεντρώσεις που φέρνει υπέροχο φαγητό. Μια μέρα αυτό το άτομο εξαφανίζεται. «Είναι ένα είδος θλίψης – είναι δύσκολο να το περιγράψω», λέει.

«Είναι μια απώλεια και υπάρχει μια αναπόληση. Υποψιάζομαι ότι τα πουλιά εξακολουθούν να νοσταλγούν αυτό το δέντρο. Εμένα μου λείπει».

Πολλά δασικά οικοσυστήματα εξαρτώνται από τη φωτιά για την αποσύνθεση του νεκρού ξύλου και των παλαιών φύλλων, αλλά ιστορικά οι φωτιές αυτές ήταν συνήθως μικρότερες. Συνήθως δεν έκαιγαν την κόμη των δέντρων, ώστε τα έντομα και άλλα ζώα να μπορούν να καταφύγουν χωρίς να καούν. Οι μεγαλύτερες πυρκαγιές των τελευταίων ετών είναι πολύ πιο θερμές και απειλούν απειλούμενα είδη που έχουν περιορισμένες περιοχές εξάπλωσης.

Η Desirae Harp, εκπαιδευτικός στο κρατικό πάρκο και μέλος της τοπικής φυλής Mishewal Wappo, λέει ότι η σιωπή που επικράτησε μετά τις πυρκαγιές της ράγισε την καρδιά.

«Το άκουσμα αυτής της σιωπής, όλων αυτών των ντόπιων φυτών και ζώων, ραγίζει την καρδιά μου, επειδή αυτοί είναι οι συγγενείς μας. Νιώθω ότι όταν πεθαίνουν ανθρώπινα όντα το αποκαλούμε γενοκτονία. Αλλά όταν καταστρέφουμε ολόκληρα οικοσυστήματα, δεν καταλαβαίνουμε πάντα το βάρος αυτού του γεγονότος».

Ένα σιωπηλό μήνυμα στον κόσμο

Ένα από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά βιβλία του 20ού αιώνα είναι η Σιωπηλή Άνοιξη της Rachel Carson. Δημοσιεύθηκε το 1962 και προειδοποιούσε ότι αν οι άνθρωποι δεν σταματούσαν την καταστροφή της φύσης, ιδίως μέσω της χρήσης φυτοφαρμάκων όπως το DDT, ο αριθμός των πουλιών και άλλων άγριων πλασμάτων θα συνέχιζε να μειώνεται και θα άρχιζε να πέφτει σιωπή πάνω στον φυσικό κόσμο.

Στην ηχογράφηση του Krause από τον Απρίλιο του 2023, δεν λείπει μόνο το κελάηδισμα των πουλιών, αλλά δεν υπάρχει ούτε νερό στο ρυάκι. «Το βλέπουμε αυτό στη διάρκεια της δικής μας ζωής, πράγμα που είναι εκπληκτικό», λέει.

Ένας από τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι πρωτοήρθαν στην κομητεία Σονόμα, όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος του κρατικού πάρκου, ήταν για να ψαρέψουν, να κυνηγήσουν και να κολυμπήσουν στα ρυάκια. Στη δεκαετία του 1970 υπήρχαν πολλά μέρη για κολύμπι, λέει ο Steven Lee, διευθυντής έρευνας στο Sonoma Ecology Center. «Οι άνθρωποι δεν κολυμπούν πια στα ρυάκια εδώ. Γιατί όχι; Επειδή δεν υπάρχει αρκετό νερό».

Η βιοποικιλότητα που συνδέεται με τα ρέματα έχει επίσης χαθεί. Ο σολομός Chinook και η πέστροφα Steelhead δεν μπορούν να φτάσουν στους τόπους αναπαραγωγής τους αν δεν υπάρχει νερό. «Είναι σίγουρα δραστικό», λέει ο Lee, σχετικά με την τελευταία καταγραφή του Krause. «Ο απαισιόδοξος μέσα μου θα έλεγε ότι πιθανότατα θα δούμε πολλές από αυτές τις μειώσεις να συνεχίζουν να συμβαίνουν».

Οι υδάτινες οδοί είναι κρίσιμες γραμμές ζωής για την άγρια ζωή σε ξηρά μέρη όπως η Καλιφόρνια, με έναν ολόκληρο καταρράκτη ζωής να εξαρτάται από αυτές. Η ξηρασία σημαίνει ότι αυτή η ζωτική ουσία δεν ρέει πλέον μέσα στο τοπίο.

Η Caitlin Cornwall, υπεύθυνη έργου στο Κέντρο Οικολογίας της Σονόμα, λέει: «Υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ της αντιστροφής της κλιματικής αλλαγής και της ύπαρξης περισσότερων πουλιών στις καταγραφές του Bernie».

Η ίδια αποκαλεί το Sugarloaf «ένα σχετικά μεσοβέζικο παράδειγμα του τι συμβαίνει όταν έχεις μια ακραία ξηρασία».

Η ξηρασία δεν είναι η μόνη πίεση. Σε ολόκληρη την πολιτεία, η ανθρώπινη δραστηριότητα περιορίζει τις πηγές τροφής και τα ενδιαιτήματα των ζώων. Οι άγριοι τόποι μετατρέπονται σε γεωργικές εκτάσεις και αστικές περιοχές και τα χωροκατακτητικά είδη γίνονται όλο και πιο συχνά. Ορισμένα από τα ωδικά πτηνά που κατέγραψε ο Krause το 1993, βρίσκονται τώρα σε ευρεία παρακμή.

Πολλά από τα πουλιά που καταγράφονται στις ηχογραφήσεις του Krause είναι μεταναστευτικά είδη που ζουν στην κόψη του ξυραφιού, λέει η Cornwall. Αν τα μεταναστευτικά πουλιά μιας χρονιάς έχουν πεθάνει σε ένα συγκεκριμένο μέρος, τότε την επόμενη χρονιά τα νεαρά -ακόμη και τα ενήλικα- μπορεί να μην επιστρέψουν. Θα μπορούσαν να χρειαστούν γενιές για να αποικίσουν εκ νέου έναν βιότοπο – εφόσον επιβιώσουν αλλού.

Ο Krause, ο οποίος έχει καταγράψει οικοσυστήματα από την Αφρική έως τη Λατινική Αμερική και την Ευρώπη, λέει ότι είναι καταθλιπτικό να ακούει πώς έχουν αλλάξει τα μέρη που επισκέπτεται. Η προσωπική του βιβλιοθήκη περιλαμβάνει περισσότερες από 5.000 ώρες ηχογραφήσεων, που έχει τραβήξει σε διάστημα 55 ετών από όλο τον κόσμο. Υπολογίζει ότι το 70% του αρχείου του προέρχεται από οικοτόπους που έχουν πλέον εξαφανιστεί.

«Οι αλλαγές είναι βαθιές», λέει. «Και συμβαίνουν παντού».

Διαβασε ακομα

Τι συμβαίνει με τα γιγάντια κύματα στους ωκεανούς; Η απειλή των απρόβλεπτων «βουνών νερού»

«Έχω φτάσει σε αυτό το σημείο της ζωής μου τώρα που δεν ξέρω ακριβώς πώς να το χειριστώ, ή πώς να το εκφράσω, ή τι να πω – όμως πρέπει να πω στους ανθρώπους τι βλέπω και τι ακούω. Στην πραγματικότητα, δεν χρειάζεται να πω τίποτα – τα μηνύματα αποκαλύπτονται μέσα από τα ηχοτοπία».

Υπήρξαν κάποια αισιόδοξα σημάδια στο Sugarloaf Ridge. Ο Roney διαθέτει 40 κάμερες γύρω από το πάρκο, οι οποίες έχουν τραβήξει 60.000 φωτογραφίες τα τελευταία πέντε χρόνια. Λέει ότι υπάρχουν ελπιδοφόρες ενδείξεις, όπως οι μαύρες αρκούδες και τα λιοντάρια που μετακινούνται στην περιοχή.

Ο Krause είναι πλέον 85 ετών και λέει ότι οι μέρες της ακοής του είναι μετρημένες: Είναι σχεδόν εντελώς κουφός στο δεξί του αυτί και έχει κάποια απώλεια ακοής στο αριστερό. Δεν μπορεί πλέον να ακούσει τις λεπτές αλλαγές στον ήχο όπως παλιά. «Αυτή είναι μια απώλεια για την οποία λυπάμαι πολύ, αλλά έχω μάθει να ζω μαζί της», λέει.

Παρόλα αυτά, ανυπομονεί για την άνοιξη και για την επόμενη ηχογράφησή του στο Sugarloaf Ridge. Είναι αισιόδοξος ότι φέτος θα μπορούσαν να υπάρξουν σημάδια ανάκαμψης. «Οι ιστορίες που μεταφέρονται μέσα από τις φωνές αυτών των ζώων θα μας πουν όλα όσα πρέπει να ξέρουμε και αξίζει τον κόπο», λέει.

«Όταν επιτέλους μάθουμε να ακούμε».

Με πληροφορίες από Guardian