Η εργασία πάνω στο σημερινό μάθημα επιστημονικής φαντασίας στο Κρατικό Γυμνάσιο Pelgulinna της Εσθονίας έχει να κάνει με την ταινία Blade Runner. Ευτυχώς, στους μαθητές έχει δοθεί αρκετός χρόνος για να ετοιμάσουν την παρουσίασή τους.

Οι Πέμπτες είναι ημέρες προαιρετικών μαθημάτων, και τα γυμνασιόπαιδα στο Ταλίν, την πρωτεύουσα της Εσθονίας, κάνουν τα αγαπημένα τους μαθήματα. Ορισμένα παιδιά έχουν επιλέξει ως μάθημα επιλογής τη Δημοκρατία και τα ίσα δικαιώματα, άλλα προτιμούν την Τεχνολογία και τον Προγραμματισμό, ενώ υπάρχουν κι εκείνα που διάλεξαν Δημιουργική Γραφή.  

Η Τριν, μία από τις μαθήτριες, ενδιαφέρεται για την Ψυχολογία. Μιλάει για τα αρχέτυπα του Γιουνγκ, την περσόνα και το υπερεγώ: «Είναι πολύ χρήσιμο [το μάθημα] για εμένα γιατί μπορώ να κατανοήσω τις διαφορετικές πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης», σχολιάζει στον Guardian.

Κάποιοι μαθητές έχουν ένα project πάνω στην παιδική εργασία, ενώ άλλοι εκφωνούν λόγο για την ενσυναίσθηση.

Πώς γίνεται όμως η Εσθονία, μία μικρή, και σχετικά φτωχή, χώρα – σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) – να είναι τόσο καινοτόμα όσον αφορά στην εκπαίδευση των παιδιών της; 

Tallinn Pelgulinna State High School declared as the Best Wooden Building of The Year in Estonia. Designed by Arhitekt Must. pic.twitter.com/WM1BjYpvxd

— ⭔ Alex Luik 🇪🇪🏳️‍🌈 (@estxkid) November 6, 2023

Έμφαση στις κοινωνικές και προσωπικές δεξιότητες

Στην κατάταξη του Προγράμματος για τη Διεθνή Αξιολόγηση των Μαθητών (Pisa) του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, η οποία μετρά τις ικανότητες των 15χρονων στα Μαθηματικά, την Ανάγνωση και τις Θετικές επιστήμες, τις πρώτες θέσεις καταλαμβάνουν παραδοσιακά ασιατικές χώρες.

Η Εσθονία, ωστόσο, είναι η αμέσως επόμενη – συγκεντρώνοντας το μεγαλύτερο σκορ από τις χώρες της Ευρώπης.

Οι δάσκαλοι είναι άρτια εκπαιδευμένοι. Ταυτόχρονα, έμφαση δίνεται τόσο στις κοινωνικές και προσωπικές δεξιότητες, όσο και στην ακαδημαϊκή μάθηση, ενώ το τυπικό πρόγραμμα σπουδών αποτελείται από ένα ευρύ φάσμα μαθημάτων, από Ρομποτική μέχρι Μουσική και Τέχνες.

Για την Gunda Tire, επικεφαλής διεθνών αξιολογήσεων για το συμβούλιο εκπαίδευσης και νεολαίας της Εσθονίας, το πιο σημαντικό είναι η ισότητα: Τα δωρεάν σχολικά γεύματα για όλους τους μαθητές και το γεγονός ότι τα παιδιά στη χώρα ξεκινούν την εκπαίδευση από το νηπιαγωγείο – όλα επιδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από την κυβέρνηση.

Επιπλέον, η αυτονομία είναι θεμελιώδης. «Δώσαμε στα σχολεία τη δυνατότητα να αποφασίζουν μόνα τους», σχολιάζει η Tire.

Έτοιμοι για την ψηφιακή εποχή

Όταν η Εσθονία αγκάλιασε την ψηφιακή εποχή, τα σχολεία αποτέλεσαν μέρος αυτής. Ήδη από το 1997, η χώρα ξεκίνησε μία πρωτοβουλία με την ονομασία Tiigrihüpe (Tiger Leap), που είχε να κάνει με την ενίσχυση των πόρων για ηλεκτρονικούς υπολογιστές και πρόσβαση στο Διαδίκτυο στα σχολεία.

«Εκπαιδεύσαμε τους καθηγητές, συνδέσαμε όλα τα σχολεία [στο Διαδίκτυο] και τους δώσαμε υπολογιστές», λέει η Tire. Η απόφαση δεν είχε να κάνει μόνο με το μάθημα Πληροφορικής, αλλά με την αναγκαιότητα να καλλιεργηθούν οι ψηφιακές δεξιότητες εκπαιδευτικών και μαθητών.

Πολλά παιδιά μαθαίνουν Προγραμματισμό και Ρομποτική, ενώ τα πάντα – από τα σχολικά βιβλία μέχρι την επικοινωνία με τους γονείς – είναι ψηφιακά.

Out of the box διδασκαλία

Στα σχολεία δεν επιβάλλονται σκληρές τιμωρίες και οι δάσκαλοι επιλέγουν συχνά να γίνονται τα μαθήματα εκτός της τάξης: Οι μαθητές χωρίζονται σε μικρότερες ομάδες και, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους, έχουν  ξεχωριστό δάσκαλο. Παράλληλα, τα περισσότερα σχολεία διαθέτουν ψυχολόγο και συμβούλους.

Η νέα γενιά θέλει να εκφράζει τη γνώμη της, να συμμετέχει στη συζήτηση. Η διδασκαλία με το αναμάσημα ενός εγχειριδίου δεν λειτουργεί πια

Τα δημιουργικά μαθήματα εκτιμώνται εξίσου. Όλοι οι μαθητές πρέπει να παρακολουθούν Τέχνες και Μουσική, αλλά και ένα μάθημα που ονομάζουν «Τεχνολογία», όπου τα παιδιά μαθαίνουν πώς να μαγειρεύουν, να ράβουν και άλλα χρήσιμα life skills.

Για την Tire, οι πρακτικές αυτές ενισχύουν την ευημερία των μαθητών, αλλά και το αίσθημα της ολοκλήρωσης, καθώς τα παιδιά μαθαίνουν πώς να γίνονται αυτόνομα και να εμπιστεύονται τις δυνάμεις τους.

Ταυτόχρονα, οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν ένα πλήθος διαφορετικών πρακτικών για να κάνουν τα μαθήματα πιο ενδιαφέροντα: «Η νέα γενιά θέλει να εκφράζει τη γνώμη της, να συμμετέχει στη συζήτηση, να γνωρίζει όλες τις πλευρές των θεμάτων. Η διδασκαλία με το αναμάσημα ενός εγχειριδίου δεν λειτουργεί πια», λέει η Agne Kosk, επικεφαλής του τμήματος γλωσσών, και υπεύθυνη για το μάθημα sci-fi (επιστημονικής φαντασίας).

Οι Τέχνες και η κοινωνικοποίηση

Παρόλο που σε αρκετές χώρες, το εκπαιδευτικό σύστημα αφαιρεί τα μαθήματα των Καλλιτεχνικών ή της Μουσικής για να διδάσκονται οι μαθητές περισσότερα Μαθηματικά, η Tire θεωρεί πως αυτό είναι ξεκάθαρα λάθος.

Τα δημιουργικά μαθήματα, όπως επισημαίνει η ειδικός, μπορούν να προωθήσουν κάθε είδους δεξιότητες, όπως η ομαδική εργασία και η επίλυση προβλημάτων.

Έτσι, στα σχολεία υπάρχει ειδικός χώρος για μαθήματα χορού, ενώ σε ένα άλλο μέρος με άπλετο φως υπάρχουν σάκοι του μποξ και τραπέζια πινγκ πονγκ.

Το τεράστιο κεντρικό αίθριο, όπου τα παιδιά τρώνε το μεσημεριανό τους γεύμα, διαθέτει πιάνο και σκηνή για παραστάσεις. Οι μαθητές κάθονται στα κλιμακωτά καθίσματα του αμφιθεάτρου και κάνουν σχολικές εργασίες ή συζητούν.

Τα  παιδιά μαθαίνουν επίσης να παίζουν σκάκι, ενώ υπάρχουν παντού διάσπαρτα μαξιλάρια που χρησιμοποιούνται για κοινωνικές συναναστροφές ή όποτε κάποιος από τους καθηγητές επιθυμεί να κάνει το μάθημά του έξω από την αίθουσα διδασκαλίας.

Υπάρχουν επίσης 300 θέσεις στάθμευσης ποδηλάτων, φωτεινές ροζ τουαλέτες, δέντρα που φυτρώνουν σε εσωτερικούς χώρους και μια άνετη βιβλιοθήκη.

The interior design is by Tarmo Piirmets and Anni Leo from Pink interior design studio, the landscaping is by KINO landscape architects. The building was constructed by Merko Ehitus Eesti AS and supervised by Tallinna Linnaehituse AS. pic.twitter.com/arPUDHVbOA

— ⭔ Alex Luik 🇪🇪🏳️‍🌈 (@estxkid) November 6, 2023

«Διαλείμματα μυαλού»

Αντιμετωπίζετε προβλήματα συμπεριφοράς; «Φυσικά», λέει ο νεαρός διευθυντής Henrik Salum. «Κάθε μέρα υπάρχει κάποιο περιστατικό και πρέπει να μιλήσεις στους μαθητές ξανά και ξανά για το πώς να σέβονται τους άλλους και πώς πρέπει να συμπεριφέρονται».

Για τον Salum, υπάρχουν και μαθητές που θέλουν ιδιαίτερη μεταχείριση, ενώ το σχολείο είναι σε διαρκή επικοινωνία και στενή συνεργασία με τους γονείς.

Ορισμένες φορές τα παιδιά χρειάζεται απλά να κάνουν «διαλείμματα μυαλού», όπως τα αποκαλούν: Όταν οι δάσκαλοι θεωρούν ότι το μάθημα είναι ιδιαιτέρως απαιτητικό, κάνουν παύση για μία ελαφριά σωματική άσκηση ή ένα παιχνίδι.

Έτσι, τα παιδιά ξεκουράζονται αναζωογονούν το σώμα και το μυαλό, με αποτέλεσμα να είναι πολύ πιο συγκεντρωμένα στη συνέχεια.

Η αυτονομία των σχολείων

«Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του εσθονικού εκπαιδευτικού συστήματος είναι ότι τα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί έχουν μεγάλη ελευθερία», λέει ο Salum. Υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες που πρέπει να ακολουθούνται, αλλά σε γενικές γραμμές, ο κάθε δάσκαλος ακολουθεί τον δικό του τρόπο διδασκαλίας.

Παρά τα θετικά του συστήματος, εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις στους καθηγητές, ενώ – και στην Εσθονία – ο δάσκαλος είναι από τα πιο κακοπληρωμένα επαγγέλματα

Το κύριο πρόβλημα για τον Salum, όπως και για πολλούς άλλους διευθυντές σχολείων, είναι η έλλειψη εκπαιδευτικών.

Παρά τα θετικά του συστήματος, εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις στους καθηγητές, ενώ – και στην Εσθονία – ο δάσκαλος είναι από τα πιο κακοπληρωμένα επαγγέλματα.

Οι αμοιβές των εκπαιδευτικών «είναι πρόβλημα σε όλο τον κόσμο», λέει η Kristina Kallas, υπουργός Παιδείας της Εσθονίας. «Το εκπαιδευτικό σύστημα βρίσκεται πάντα αντιμέτωπο με την πίεση των πόρων».

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν δύο βασικά ζητήματα: «Το ένα είναι η οικονομική ύφεση και το άλλο είναι ότι κάθε πλεόνασμα του προϋπολογισμού πηγαίνει στην άμυνα, επειδή βρισκόμαστε σε πολύ επισφαλή κατάσταση».

Λίγο μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, μάλιστα, αρκετά σχολεία καλούν αξιωματικούς του στρατού για να «προσφέρουν στους μαθητές αμυντική εκπαίδευση», μία ξεκάθαρη παραφωνία, σύμφωνα με τον Guardian, στο όλο ειδυλλιακό σκηνικό.

Διαβασε ακομα

Noiva do Cordeiro: Το μικρό χωριό που σπάει τα έμφυλα στερεότυπα

Όταν μιλούν οι ειδικοί

Η  Kallas θεωρεί ότι η δύναμη του εκπαιδευτικού συστήματος της Εσθονίας οφείλεται στο γεγονός ότι έχει οικοδομηθεί από τη βάση προς τα πάνω. «Δεν διοικείται, ούτε ποτέ διοικήθηκε από [την κεντρική κυβέρνηση]. Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι παλαιότερο από το κράτος».

Υπάρχουν πολιτικοί που θα ήθελαν να έχουν μεγαλύτερο έλεγχο σε αυτό; «Παραδόξως όχι», λέει η Kallas. «Όλοι αφήνουν την εκπαίδευση στους ειδικούς. Οι καθηγητές και τα πανεπιστήμια συζητούν, μερικές φορές δημοσίως και υπάρχουν διαφωνίες για το αν πρέπει να γίνει με αυτόν ή με τον άλλο τρόπο», αλλά τις αποφάσεις δεν τις παίρνουν οι πολιτικοί.

Με πληροφορίες από Guardian