Η εκρηκτική άνοδος της πολεμικής βιομηχανίας, τα κέρδη των χορηγών και η δυσοίωνη άβυσσος
Η εκρηκτική άνοδος της πολεμικής βιομηχανίας, τα κέρδη των χορηγών και η δυσοίωνη άβυσσος
Η εποχή μας κλονίζεται από σκληρές ένοπλες συγκρούσεις που φέρουν ανυπολόγιστες καταστροφές για τις κοινωνίες. Ωστόσο για τη βιομηχανία όπλων, οι πόλεμοι αποτελούν μία χρυσή ευκαιρία.
Οι τιμές και οι πωλήσεις των οπλικών συστημάτων εκτοξεύονται, νέες αγορές κάνουν την εμφάνιση τους, ενώ παρέχονται «βαριές» χρηματοδοτήσεις για έρευνα και ανάπτυξη καινούργιων σύγχρονων εξοπλισμών. Ποια είναι όμως τα αποτελέσματα αυτής της ξέφρενης κούρσας για νέα και περισσότερα όπλα;
Η έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία άλλαξε ριζικά την κατάσταση για τη στρατιωτική βιομηχανία. Από την πρώτη στιγμή της συμπλοκής, οι περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου δήλωσαν την αμέριστη συμπαράστασή τους στο Κίεβο. Η δέσμευση αυτής της στήριξης σήμαινε μεταξύ άλλων και την ασταμάτητη παροχή στρατιωτικού εξοπλισμού στον ουκρανικό στρατό, για όσο διάστημα χρειαστεί.
Όσο όμως ο πόλεμος συνεχιζόταν, η ουκρανική κυβέρνηση απαιτούσε συνεχώς περισσότερα και πιο βελτιωμένα όπλα. Το επιτακτικό πολεμικό μενού εμπεριείχε μεταξύ άλλων, άρματα, βλήματα, πυραύλους, drones, μέχρι και αεροπλάνα. Σύντομα, η στήριξη της Δύσης μετατράπηκε σε δυσκολία εκπλήρωσης των υποχρεώσεων για παραπάνω όπλα προς το Κίεβο, ιδιαίτερα για βλήματα 155 χιλιοστών.
Πώς φθάσαμε ως εδώ
Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η βιομηχανία όπλων συρρικνώθηκε σημαντικά. Ειδικά στην Ευρώπη, οι ανάγκες για περαιτέρω ανάπτυξη της στρατιωτικής βιομηχανίας ήταν σχετικά περιορισμένες. Ωστόσο, αυτή η κατάσταση άλλαξε δραστικά, με την έναρξη του ουκρανικού πολέμου. Πολλά ευρωπαϊκά κράτη βρέθηκαν να εξαντλούν τα δικά τους οπλικά αποθέματα πολύ ταχύτερα απ’ όσο μπορούσαν να τα αναπληρώσουν.
Με τις αποθήκες να αδειάζουν, η οπλική βιομηχανία άρχισε να παίρνει φωτιά. Οι κρατικοί προϋπολογισμοί, για αμυντικές δαπάνες, εκτοξεύτηκαν. Στόχος ήταν όχι μόνο η αναπλήρωση των όπλων, αλλά και η αγορά ακόμα περισσότερων. Στην προσπάθεια της βιομηχανίας να ανταποκριθεί στην υψηλή ζήτηση, η παραγωγή λειτουργεί στα όρια της. Ακόμα και αυτό όμως δεν φαίνεται να είναι αρκετό.
Οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες για το 2022 άγγιζαν επίπεδο ρεκόρ φτάνοντας τα 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια
Σύμφωνα με αναλυτές της βιομηχανίας όπλων, ο εκσυγχρονισμός και η αύξηση της παραγωγής είναι μία διαδικασία που θέλει χρόνο. Χρειάζονται επαρκείς προμήθειες υλικών και σημαντική αύξηση της χρηματοδότησης.
Παρόλο που Αμερικανοί αξιωματούχοι διαβεβαιώνουν πως η παραγωγή στρατιωτικών εξοπλισμών μπορεί να ανταπεξέλθει στη ζήτηση και σταδιακά θα αυξηθεί, η πραγματικότητα φαίνεται πολύ διαφορετική.
Δεν είναι μόνο η Ουκρανία
Ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα έχει αυξήσει ακόμα περισσότερο τη ζήτηση στρατιωτικών εξοπλισμών από τις ΗΠΑ. Οι τελευταίες είναι και ο μεγαλύτερος εξαγωγέας όπλων στον κόσμο. Η αμερικανική οπλική βιομηχανία καλείται λοιπόν να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις των δύο συμμάχων εμπόλεμων αγορών.
Ο έλεγχος των ΗΠΑ στις εξαγωγές οπλισμού από πέρυσι σκαρφάλωσε περίπου στο το 45%
Παρόλο που ίσως μελλοντικά καταφέρει να ανταποκριθεί η παραγωγή στη ζήτηση, αυτή τη στιγμή καλείται να θέσει κάποιες προτεραιότητες.
Σύμφωνα με στρατιωτικούς αναλυτές, αρκετά από τα όπλα, όπως τα βλήματα 155 χιλιοστών, έξυπνες βόμβες και απλοί πύραυλοι είναι αναγκαία και για τα δύο μέτωπα.
Καθώς λοιπόν η παραγωγή δεν επαρκεί για να καλύψει πλήρως τις ανάγκες αυτές, οι ΗΠΑ θα κληθούν να επιλέξουν ανάμεσα σε Ουκρανία και Ισραήλ.
Δεν είναι όμως μόνο το Ισραήλ και η Ουκρανία που διψάνε για εξοπλισμούς. Οι ταχύτατες τεχνολογικές αλλαγές στον τρόπο διεξαγωγής των πολέμων, οι άδειες αποθήκες, καθώς και η παγκόσμια αστάθεια, πιέζουν για νέες γενιές εξοπλισμών.
Ακόμα και κράτη, τα οποία είναι πολύ καλά εξοπλισμένα, απαιτούν όλο και περισσότερα όπλα. Μάλιστα, σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης, οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες για το 2022 άγγιζαν επίπεδο ρεκόρ φτάνοντας τα 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Η φρενίτιδα για νέα οπλικά συστήματα έχει οδηγήσει την υπάρχουσα βιομηχανία να λειτουργεί στα όρια των ικανοτήτων της, ώστε να ανταποκριθεί στις παραγγελίες. Ο έλεγχος των ΗΠΑ στις εξαγωγές οπλισμού από πέρυσι σκαρφάλωσε περίπου στο το 45%, ενώ την προηγούμενη δεκαετία δεν ξεπερνούσε το 30%. Ακόμα και αυτή η άνοδος όμως δεν είναι αρκετή για να καλύψει τη δίψα.
Οι νέες αγορές
Νέα κράτη, όπως η Τουρκία και η Νότια Κορέα, εισέρχονται στη βιομηχανία παραγωγής όπλων. Βάσει εκτιμήσεων, οι παγκόσμιες δαπάνες για στρατιωτικές προμήθειες θα φτάσουν τα 241 δισεκατομμύρια δολάρια, χωρίς να υπολογίζουμε την Κίνα, τη Ρωσία και τις ΗΠΑ.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Πολωνία, η οποία είναι ένας από τους καλύτερους πελάτες της αγοράς εξοπλισμών. Ο Πρόεδρος Ντούντα ανακοίνωσε πως πάνω από το 4% του ΑΕΠ θα δαπανηθεί για την άμυνα της χώρας, ενώ οι παραγγελίες της Πολωνίας είναι τόσο μεγάλες και κατεπείγουσες, που οι ΗΠΑ αδυνατούν να τις παραδώσουν στην ώρα τους.
Το αποτέλεσμα ήταν η χώρα να στραφεί προς την Ανατολή, κλείνοντας συμφωνία μαμούθ με την Νότια Κορέα. 13,7 δισεκατομμύρια δολάρια δαπανήθηκαν για την αγορά αρμάτων και μαχητικών αεροσκαφών. Όπως αναφέρει η New York Times, το μέγεθος αυτής και μόνο της παραγγελίας ξεπερνάει το άρματα μάχης που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στη Γερμανία τη Βρετανία και τη Γαλλία μαζί.
Ο μεγάλος κίνδυνος
Τη στιγμή που η ζήτηση για νέα οπλικά συστήματα εκτοξεύεται, οι στρατιωτικοί εργολάβοι των ΗΠΑ αναζητούν διακαώς αγορές, όπου μπορούν να διοχετεύσουν την παραγωγή τους. Ανάμεσα σε αυτές, είναι και η Ελλάδα. Η αμερικανική εταιρεία παραγωγής στρατιωτικών εξοπλισμών, Lockheed, που διατηρεί σχέσεις με τη χώρα μας εδώ και περίπου 75 χρόνια, έχει κλείσει νέες συμφωνίες για την παροχή μαχητικών αεροσκαφών F35 πέμπτης γενιάς.
Η Ουκρανία μετατρέπεται σε μία μεγάλη μαύρη αγορά βαρέων στρατιωτικών όπλων
Παράλληλα, οι εργολάβοι των στρατιωτικών εξοπλισμών, πιέζουν τα κράτη για νέους πελάτες και αναβάθμιση των συμβάσεων με τις υπάρχουσες αγορές. Για τις ΗΠΑ, μία τέτοια στρατηγική μοιάζει ως ευκαιρία, ώστε να αποκόψει τη ρωσική στρατιωτική βιομηχανία από αγορές, όπως είναι η Ινδία, η οποία είναι και ο μεγαλύτερος εισαγωγέας εξοπλισμών στον κόσμο.
Ωστόσο, η αντίληψη της αυξανόμενης απειλής και η ραγδαία εκτόξευση αγοράς όπλων στον κόσμο, εγείρει σημαντικές ανησυχίες. Καθώς οι ρωγμές και οι ανταγωνισμοί σε διάφορες γωνιές τείνουν να εντείνονται, η ύπαρξη βαρέων εξοπλισμών ρίχνει λάδι στη φωτιά για μελλοντικούς πολέμους.
Χώρες που εξοπλίζονται σαν «αστακοί», ιδιαίτερα περιφερειακές, είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε αιματηρές συγκρούσεις. Ένα τέτοιο σενάριο φέρει τον κίνδυνο ενεργής εμπλοκής και των μεγάλων δυνάμεων σε έναν πολεμικό κυκεώνα.
Η μαύρη αγορά
Το μεγάλο φαγοπότι της στρατιωτικής βιομηχανίας, έχει δημιουργήσει ωστόσο και έναν άλλον κίνδυνο. Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, ο ρυθμός και η ποσότητα των όπλων που εισέρχονται στη χώρα έχει αυξηθεί ραγδαία.
Παρόλο που η ΕΕ, οι ΗΠΑ και το Κίεβο, υποστηρίζουν πως έχουν τεθεί σε εφαρμογή διάφοροι ελεγκτικοί μηχανισμοί για την ασφαλή μεταφορά και κατάληξη των όπλων, υπάρχουν σημαντικές ανησυχίες για παράνομη διακίνηση τους.
Αρκετοί ερευνητές αναφέρουν πως ένας μεγάλος αριθμός όπλων που προορίζεται για την Ουκρανία, πιθανόν να βρεθεί στη μαύρη αγορά. Η εξακρίβωση, ωστόσο, ενός τέτοιου σεναρίου δεν είναι εύκολη υπόθεση. Τα στοιχεία για τη μετακίνηση και παράδοση εξοπλισμών, είτε νόμιμα είτε παράνομα, είναι σε μεγάλο βαθμό ανύπαρκτα.
Επομένως, οι περισσότερες εκτιμήσεις, βασίζονται κυρίως σε τοπικές μαρτυρίες. Σύμφωνα με την Global Initiative Against Transnational Organized Crime, μία σειρά από ξένους εθελοντές ή μισθοφόρους πιθανόν να αποτελούν πηγή εισροής και εκροής μη καταγραμμένων όπλων.
Την ίδια στιγμή, όπως αναφέρουν τοπικές μαρτυρίες, αρκετοί κάτοικοι βρίσκουν βαρύ εξοπλισμό συχνά παρατημένο στα πεδία των μαχών, με κάποιους να τον επιστρέφουν στην κυβέρνηση. Υπάρχουν όμως και εκείνοι που συλλέγουν αυτά τα όπλα με άγνωστο σκοπό και η κατάληξη τους δεν είναι ξεκάθαρη.
Το γεγονός πως πιθανόν η Ουκρανία να μετατρέπεται σε μία μεγάλη μαύρη αγορά βαρέων στρατιωτικών όπλων, δεν αφορά μόνο τη χώρα, αλλά χτυπάει κόκκινο καμπανάκι παγκοσμίως.
Ένας παγκόσμιος κίνδυνος
Ο κίνδυνος να βρεθούν τέτοια όπλα σε λάθος χέρια, είναι μεγαλύτερος από ποτέ. Υπάρχουν άλλωστε αρκετοί σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι επιθυμούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς προηγμένης τεχνολογίας. Αμερικανοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν πως πραγματοποιούνται όλοι οι έλεγχοι και δεν έχουν καταγραφεί ιδιαίτερες διαρροές όπλων.
Ωστόσο σύμφωνα με ρεπορτάζ της Financial Times, τα όπλα που εισέρχονται από την Πολωνία στην Ουκρανία μέσω ξηράς, αφού περάσουν τα σύνορα, καταλήγουν σε φορτηγά και ιδιωτικά αυτοκίνητα. Ύστερα από το αυτό το σημείο, η διαδρομή τους είναι άγνωστη.
Ήδη υπάρχουν ανεπιβεβαίωτες αναφορές πως κάποια όπλα από την Ουκρανία βρέθηκαν μυστηριωδώς στα χέρια της Χαμάς στη Γάζα. Παρόλα αυτά, κάτι τέτοιο δεν έχει εξακριβωθεί.
Σε κάθε περίπτωση όμως, οι συνέπειες μίας ανεξέλεγκτης παράνομης ροής οπλικών συστημάτων, μπορεί να είναι καταστροφικές και το αποτέλεσμα τους μένει να φανεί μελλοντικά.
Mε πληροφορίες από: The New York Times, Reuters, Financial Times, Insider, Καθημερινή, Stockholm International Peace Research Institute, Global Initiative Against Transnational Organized Crime
