Όταν στις 24 Ιανουαρίου ανακοινώθηκαν από την Ακαδημία των Όσκαρ οι υποψηφιότητες για τα χρυσά αγαλματίδια του 2024, ήταν προφανές ότι η Barbie είχε μείνει εκτός από σημαντικές κατηγορίες. Παρόλο που η ταινία-φαινόμενο σάρωσε τα πάντα στο πέρασμά της, η ανδρική γερουσία της Ακαδημίας φάνηκε να μη συγκινείται.

Τι κι αν η Barbie αποθεώθηκε από κοινό και (ορισμένους) κριτικούς; Τι κι αν ήταν η ταινία με τα υψηλότερα έσοδα για το 2023 και οι Margot Robbie και Greta Gerwig εξυμνήθηκαν για το ταλέντο τους; Και πάλι όλη η προσοχή στράφηκε ξαφνικά σε αυτά τα ελάχιστα που δεν κατάφερε να πετύχει η Barbie: Τις υποψηφιότητες για Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου και Καλύτερης Σκηνοθεσίας.

Επιβεβαιώνοντας το μήνυμα της ταινίας

Πολλοί αντέδρασαν έντονα, διατείνοντας πως οι αποκλεισμοί αυτοί δείχνουν ότι ο κόσμος στον οποίο ζούμε ξεχειλίζει από μισογυνισμό και σεξισμό. Παρέβλεψαν βέβαια το γεγονός ότι οι Gerwig και Robbie είναι υποψήφιες για το σενάριο και την παραγωγή αντίστοιχα και ότι τελικά η Barbie διεκδικεί συνολικά οκτώ Όσκαρ – μεταξύ των οποίων και αυτό της Καλύτερης Ταινίας.

Για κάποιους δε, το χειρότερο ήταν πως ο συμπρωταγωνιστής της Robbie, Ryan Gosling, ήταν υποψήφιος για το Όσκαρ Β’ Aνδρικού Ρόλου, για τον ρόλο του ως Κεν. Στο X (πρώην Twitter) χρήστες διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους πως η υποψηφιότητα του Κεν – και όχι της Barbie – είναι απόλυτα ταιριαστή με το μήνυμα της ταινίας που στην ουσία μιλάει «για έναν άνδρα που ανακαλύπτει τη δύναμη της πατριαρχίας στον πραγματικό κόσμο».

Στο πλευρό της Μπάρμπι, ως ώφειλε, ο Κεν

Παράλληλα, μέσα σε μία νύχτα κυκλοφόρησαν δεκάδες άρθρα με βαρύγδουπους τίτλους όπως: Η απόρριψη της Barbie από τα Όσκαρ λέει πολλά για το τι σκέφτεται η Ακαδημία σχετικά με τις «κοριτσίστικες ταινίες» – και κάπως έτσι ανέβηκαν χιλιάδες σχόλια χρηστών με φρενήρεις ρυθμούς στα social media.

Η Ακαδημία είναι γνωστή για την απροκάλυπτη έλλειψη ποικιλομορφίας στις επιλογές της

Σε αυτό βέβαια, συνετέλεσε και η δήλωση του Gosling, ο οποίος εξέφρασε την απογοήτευσή του για την Ακαδημία που σνόμπαρε τόσο τη Gerwig όσο και τη Robbie: «Δεν υπάρχει Κεν χωρίς Μπάρμπι, και δεν υπάρχει ταινία Barbie χωρίς την Greta Gerwig και την Margot Robbie, τους δύο ανθρώπους που είναι περισσότερο υπεύθυνοι γι’ αυτή την ταινία που έγραψε ιστορία και που έλαβε παγκόσμια αναγνώριση».

Ακόμη και η πρώην υπουργός Εξωτερικών, Χίλαρι Κλίντον, εξέφρασε τις ενστάσεις της, προσφέροντας παρηγοριά στις Gerwig και Robbie: «Ενώ μπορεί να πονάει να κερδίζεις στο box office αλλά να μην παίρνεις το χρυσό, τα εκατομμύρια των θαυμαστών σας σάς αγαπούν», έγραψε στο X, κλείνοντας το μήνυμά της με το hashtag #HillaryBarbie.

Εκατομμύρια άνθρωποι είδαν την Barbie, πολλοί από αυτούς συγκινήθηκαν και είναι ίσως εύλογο μερικοί να είναι απογοητευμένοι με την επιτροπή της Ακαδημίας που δεν έδειξε να συγκινείται με τον ίδιο τρόπο.

Και ναι! Ίσως η υποψηφιότητα του Gosling να φαίνεται άβολη, άκομψη και κάπως σαν κακό αστείο, καθώς το ίδιο το μήνυμα της ταινίας μιλά για τη σκληρή δουλειά των γυναικών που συνήθως περνά απαρατήρητη και δεν εκτιμάται όσο θα έπρεπε.

Ωστόσο, όλες αυτές οι αντιδράσεις και τα σχόλια, συνδέουν με κάποιο περίεργο τρόπο την Μπάρμπι με τη γυναίκα. Δηλαδή ξαφνικά, η βράβευση ή μη της ταινίας στα Όσκαρ έγινε κάτι σαν φεμινιστικό βαρόμετρο.

Η αλήθεια είναι πως η Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών έχει ιστορικό προκατάληψης και είναι γνωστή για την απροκάλυπτη έλλειψη ποικιλομορφίας στις επιλογές της.

Εάν όμως, όπως επισημαίνουν οι θαυμαστές της Barbie, μιλάμε για μία όντως σεξιστική Ακαδημία, τότε γιατί η Barbie χρειάζεται τα βραβεία της; Και πώς θα το σταματούσαν αυτό οι υποψηφιότητες των Robbie και Gerwig;

Barbie: Μία ταινία για τις γυναίκες

Η μεγάλη επιτυχία στην Barbie είναι ο τρόπος με τον οποίο η ταινία έκανε το φεμινιστικό της μήνυμα προσιτό. Οι κούκλες Μπάρμπι ζουν στην Barbie Land, έναν τόπο όπου οι είναι ικανές για τα πάντα: Από την Πρόεδρο Μπάρμπι (Issa Rae) μέχρι την Μπάρμπι για το Νόμπελ (Emma Mackey), τη Γιατρό Μπάρμπι (Hari Nef) και τη Στερεοτυπική Μπάρμπι (Robbie). Οι Κεν, οι οποίοι έχουν όλοι το ίδιο όνομα, είναι απλώς ένα ακόμη αξεσουάρ της Μπάρμπι.

Το τμήμα μάρκετινγκ της Barbie στηρίχτηκε ακριβώς σε αυτή την ιδέα της ταύτισης με την κούκλα: Πριν καν κυκλοφορήσει η ταινία, ένας selfie generator παρακινούσε τους χρήστες στα social media να ποστάρουν τι είδους Barbie θα ήταν.

Επιπλέον, πωλήσεις της κούκλας Barbie ξαφνικά εκτοξεύθηκαν, με τη Mattel να ανακοινώνει τον Οκτώβριο του 2023 ότι αυξήθηκαν κατά 16% το τρίτο τρίμηνο, μετά το σαρωτικό κύμα της κινηματογραφικής επιτυχίας της ταινίας.

Εκατοντάδες μικρά παιδιά πλέον ζητούν να τους αγοράσουν την Doctor Barbie, την President Barbie και την Pink Power Jumpsuit/Dismantle the Patriarchy Barbie. Η εμβληματική κούκλα που πρωτοκυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 1959, έζησε μεγάλες δόξες το 2023.

κούκλα Barbie στα ροζ
Πολλές συλλεκτικές κούκλες Barbie κυκλοφόρησαν με αφορμή την ταινία / Πηγή: Mattel

Προσοχή! Ακολουθούν σπόιλερς

Στην ταινία, όταν η Μπάρμπι και ο Κεν επιχειρούν να βγουν στον πραγματικό κόσμο, ο τελευταίος ανακαλύπτει ότι άνδρες σαν κι αυτόν βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας – γιατρός, πρόεδρος, καουμπόι – και ότι ευνοούνται από την πατριαρχία, ένα σύστημα που ο ίδιος ελάχιστα κατανοεί.

Ο Κεν επαναφέρει τα σύμβολα (άλογα και μπύρα) και τις ιδεολογίες (υποταγμένες γυναίκες) της πατριαρχίας στην Barbie Land και κάνει πλύση εγκεφάλου στις ευκολόπιστες Μπάρμπι και τους πρόθυμους Κεν.

Τελικά, τον σταματάει μία κανονική ανθρώπινη γυναίκα, η Gloria – η υποψήφια για Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου, America Ferrera – η οποία μέσα από τον μονόλογό της, μιλά για τις δυσκολίες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στον πραγματικό κόσμο.

Κάπως έτσι, η Gloria αποκαθιστά την τάξη στην Barbie Land, ενθαρρύνοντας τις Μπάρμπι να ανακτήσουν τη δύναμή τους. Παρόλα αυτά, η Στερεοτυπική Μπάρμπι κάνει την επιλογή να μετακομίσει στον πραγματικό κόσμο, παρά τις ατέλειές του.

Ο μονόλογος της  Gloria κάνει αναφορά στα διπλά πρότυπα και τις διακρίσεις που υφίστανται οι γυναίκες, συχνά χωρίς να διαμαρτύρονται

Ο μονόλογος της Gerwig

Χρησιμοποιώντας αλληγορία και σκληρό λόγο, η Gerwig που έγραψε τον μονόλογο κάνει αναφορά στα διπλά πρότυπα και τις διακρίσεις που υφίστανται οι γυναίκες, συχνά χωρίς να διαμαρτύρονται.

Η Μπάρμπι δέχεται σεξιστικά πειράγματα στον δρόμο και οι άνθρωποι της Mattel θέλουν να την περιιορίσουν σε ένα κουτί. Η Gloria δεν έχει τη θέση που της αξίζει στη δουλειά της, παρόλο που παρουσιάζει καταπληκτικές ιδέες. Παράλληλα, αντιμετωπίζει τα ξεσπάσματα της έφηβης κόρης της ολομόναχη, όσο ο αδιάφορος σύζυγός της παίζει Duolingo.

Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: Γιατί η κοινωνία δέχεται οι γυναίκες να πληγώνονται καθημερινά;

Οι συντηρητικές φωνές

Κάνοντας χωρίς να το θέλουν την ταινία ακόμα μεγαλύτερο φαινόμενο, συντηρητικές φωνές μίσησαν το μήνυμα της Barbie, χαρακτηρίζοντας την ταινία woke – ένα αγγλικό επίθετο που σημαίνει την επαγρύπνηση εναντίον φυλετικών προκαταλήψεων και διακρίσεων. Αρκετοί μάλιστα είχαν αποτυχημένα προβλέψει πριν κυκλοφορήσει η ταινία πως, εξαιτίας της εν λόγω “wokeness”, η Barbie θα ήταν μία παταγώδης αποτυχία.

Ορισμένοι αποκάλεσαν την Barbie «ανδροκτόνο φεμινιστική προπαγάνδα». Μερικοί αποπειράθηκαν ακόμη και να κάψουν κούκλες Barbie και να μποϊκοτάρουν την ταινία: Ο αμφιλεγόμενος Αμερικανός πολιτικός σχολιαστής λόγω των συντηρητικών απόψεών του, Aaron Shapiro, άσκησε οξεία κριτική στην Gerwig και την ταινία της: «Είναι σαν να πρόκειται να κάνετε το Toy Story, μόνο που τα παιχνίδια είναι όλα κακά, είναι όλα κακά, και υποτίθεται ότι πρέπει να τα μισείς και να τα καις».

Ταυτόχρονα, ο Elon Musk, τάχθηκε στο πλευρό του Shapiro: «Αν πίνετε ένα σφηνάκι κάθε φορά που η Barbie λέει τη λέξη “πατριαρχία”, θα λιποθυμήσετε πριν τελειώσει η ταινία», έγραψε στο Χ, ως απάντηση στο meme ενός χρήστη.

Με όλη αυτή τη φασαρία, η Barbie και η εισπρακτική της επιτυχία πολιτικοποιήθηκαν. Η Mattel και η Warner Bros. πιθανότατα δεν φαντάζονταν καν ότι η ταινία θα γινόταν ο βραχνάς της ύπαρξης κάποιων συντηρητικών τύπων. Ωστόσο, σε μεγάλο βαθμό λόγω των αντιδράσεων, η Barbie έγινε ακόμα περισσότερο συνώνυμο του φεμινισμού και της ισότητας.

Είναι η οσκαρική Barbie πραγματικά ένα φεμινιστικό σημείο αναφοράς;

Παρά τις αντιδράσεις για τις Gerwig και Robbie, η ταινία Barbie είναι υποψήφια για οχτώ Όσκαρ: Καλύτερη Ταινία – το μεγαλύτερο βραβείο της Ακαδημίας – Β’ γυναικείου Ρόλου, Β’ Ανδρικού Ρόλου, Καλύτερο Διασκευασμένο Σενάριο, Σχεδιασμό Παραγωγής, Σχεδιασμό Κοστουμιών και δύο υποψηφιότητες για Καλύτερο Πρωτότυπο Τραγούδι με το I’m Just Ken του Gosling και το What Was I Made For? της Billie Eilish.

Σπάνια συνήθως ο κόσμος ασχολείται με το ποιοι δεν τα καταφέρνουν να είναι υποψήφιοι στα Όσκαρ. Η προσοχή συνήθως στρέφεται σε εξαιρετικά δημοφιλείς και υπερταλαντούχους ηθοποιούς που αδίκως (ή δικαίως) δεν έχουν κρατήσει ποτέ το χρυσό αγαλματίδιο, όπως η Glenn Close ή ο χαμελαίων Johnny Depp. Ωστόσο, τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά με τις Gerwig και Robbie, αφού οι οσκαρικοί αποκλεισμοί τους έγιναν mainstream.

Η κατακραυγή πήρε μεγάλες διαστάσεις, και το τραγούδι The Man της Taylor Swift που μιλά για τον σεξισμό, και αναφέρεται σε έναν κόσμο που κυριαρχούν οι άνδρες, ανέβηκε από εκατοντάδες χρήστες στα social media.

Στους Los Angeles Times, η δημοσιογράφος και κριτικός τηλεόρασης Mary McNamara ανέφερε ότι τα πράγματα ίσως ήταν διαφορετικά αν η Barbie ήταν το επόμενο θύμα σε μία συνωμοσία μαζικής δολοφονίας – αναφερόμενη προφανώς στη Lily Gladstone και τον ρόλο της ως ιθαγενής γυναίκα της φυλής των Οσάγε, που γίνεται μάρτυρας των δολοφονιών της οικογένειας και των φίλων της στο Killers of the Flower Moon.

Για τους πιο ένθερμους θαυμαστές της ταινίας, ο μισογυνισμός και η πατριαρχία που παρουσίαζε η Barbie πήραν μορφή στα πρόσωπα της επιτροπής των Όσκαρ.

Oscars So White

Για να πούμε την αλήθεια, οι επικρίσεις σχετικά με την Ακαδημία Κινηματογραφικών Εικόνων και Επιστημών δεν είναι απαραίτητα λανθασμένες: Γυναίκες σκηνοθέτριες, μαύροι ηθοποιοί και άτομα που ανήκουν γενικά σε μειονότητες κερδίζουν τόσο σπάνια που όταν καταφέρνουν τελικά να κρατήσουν το χρυσό αγαλματίδιο, κάνουμε λόγο για «ιστορικές στιγμές».

Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις της Halle Berry που είναι η μόνη μαύρη ηθοποιός που κέρδισε το βραβείο Καλύτερης Γυναικείας Ερμηνείας, για το Monster’s Ball του 2001 και της Michelle Yeoh το 2023 η οποία έγινε η πρώτη Ασιάτισσα ηθοποιός που έλαβε το Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου, για το Everything Everywhere All at Once.

Τα τελευταία χρόνια, ο ίδιος ο οργανισμός έχει μιλήσει για την έλλειψη ποικιλομορφίας και έχει προσπαθήσει, μέσω νέων μελών και νέων κανόνων επιλεξιμότητας, να αντιμετωπίσει αυτά τα ζητήματα. Ωστόσο, υπάρχει ακόμα πολύς δρόμος…

Γιατί μετρούν μόνο οι χαμένες υποψηφιότητες των Gerwig και Robbie;

Οι Gerwig και Robbie δεν ήταν οι μόνες γυναίκες που θεωρούνταν πρωτοπόρες και αγνοήθηκαν φέτος. Πολλοί αναρωτήθηκαν γιατί δεν υπήρξαν παρόμοιες αντιδράσεις για τις Celine Song και Greta Jiehan Lee, τη σκηνοθέτρια και πρωταγωνίστρια του Past Lives αντίστοιχα, ή τη σκηνοθέτιδα Ava Marie DuVernay και την ηθοποιό Aunjanue Ellis-Taylor από το Origin.

Από τις υποψηφιότητες λείπουν κι άλλες αξιόλογες γυναίκες ηθοποιοί, όμως εκεί δεν υπήρξαν αντιδράσεις

Οι αντιδράσεις αυτές επίσης υπονομεύουν την αξία των γυναικών που προτάθηκαν για Όσκαρ. Η υποψήφια για Καλύτερη Ταινία, Ανατομία μιας Πτώσης (Anatomy of a Fall) σε σενάριο και σκηνοθεσία της υποψήφιας για Καλύτερη Σκηνοθεσία Justine Triet, μιλά για τις ιδέες της κοινωνίας σχετικά με το φύλο και το ποιους θεωρούμε θύματα.

Η ταινία Killers of the Flower Moon αφηγείται την ιστορία της Mollie Burkhart και τις φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν εναντίον του λαού της. Η Gladstone, που υποδύθηκε την Burkhart, είναι μάλιστα η πρώτη ιθαγενής Αμερικανίδα που προτάθηκε για καλύτερη ηθοποιός στα Όσκαρ.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι, ενώ η υποψηφιότητα του Gosling για τον Β’ Ανδρικό Ρόλο παρουσιάζεται από πολλούς ως προσβολή απέναντι στη Robbie, η τελευταία είχε να αντιμετωπίσει για το βραβείο καλύτερης ηθοποιού, όχι τον συμπρωταγωνιστή της, αλλά άλλες εξίσου ταλαντούχες υποψήφιες.

Και φυσικά, στην ίδια κατηγορία θα μπορούσαμε να πούμε ότι λείπουν οι υποψηφιότητες των Lee, Ellis καθώς και της Natalie Portman (για τον ρόλο της στο May December) οι οποίες αποθεώθηκαν από τους κριτικούς για τις ερμηνείες τους και τις οποίες η Robbie θα έπρεπε επίσης να ξεπεράσει για να πάρει την υποψηφιότητα.

Φαίνεται επίσης κάπως άκομψο (ή και οριακά προσβλητικό) ότι η υποψηφιότητα της Ferrera για τον ρόλο της ως Gloria στην ταινία Barbie δεν έχει τονισθεί όσο θα έπρεπε.

Ας μείνουμε στα καλά

Η Robbie προτάθηκε ως παραγωγός μέσω της υποψηφιότητας της Barbie για Καλύτερη Ταινία. Η Luckychap, η εταιρεία παραγωγής την οποία ίδρυσε η Robbie το 2014, αυτοδιαφημίζεται ότι συμβάλλει στη δημιουργία τηλεοπτικών και κινηματογραφικών ταινιών με επίκεντρο τις γυναίκες, όπως το I, Tonya, το Promising Young Woman και το Barbie. Έτσι, η υποψηφιότητα της Robbie για την παραγωγή της Barbie αποτελεί τεράστια νίκη τόσο για την ίδια όσο και για την εταιρεία.

Στο γενικότερο πλαίσιο των πραγμάτων, δεν είναι ξεκάθαρο αν μία υποψηφιότητα για τη Robbie στην υποκριτική ή για την Gerwig στη σκηνοθεσία θα θεωρούνταν νίκη για τον φεμινισμό. Όπως έχουν ήδη επισημάνει οι επικριτές των αντιδράσεων, υπάρχουν μεγαλύτερα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι γυναίκες.

Ως εκ τούτου, η Barbie θα μπορούσε να κερδίσει όλα τα Όσκαρ του 2024, αλλά οι διακρίσεις κατά των γυναικών θα εξακολουθούσαν να υπάρχουν.

Με πληροφορίες από: Vox, Spectator

Tags