Η σοκολάτα, ένα από τα πιο αγαπημένα γλυκίσματα παγκοσμίως, αλλάζει – και ίσως για πάντα. Το χαρακτηριστικό άρωμα και η πλούσια γεύση που συνδέονται τόσο στενά με την απόλαυση της σοκολάτας φαίνεται να υποχωρούν μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα: Η «σοκολάτα» χωρίς κακάο δεν είναι πλέον επιστημονική φαντασία, αλλά ήδη κυκλοφορεί στα ράφια κάποιων ευρωπαϊκών σούπερ μάρκετ.

Καθώς οι τιμές του κακάο έχουν εκτοξευθεί κατά 300% μόνο μέσα στο 2024, κατασκευαστές τροφίμων αναζητούν εναλλακτικά υλικά για να παρασκευάσουν προϊόντα που θυμίζουν σοκολάτα, χωρίς όμως να την περιέχουν. Το αποτέλεσμα είναι ένα νέο είδος γλυκίσματος, που μεν μοιάζει και «συμπεριφέρεται» σαν σοκολάτα, αλλά έχει τελείως διαφορετική σύσταση.

Όταν δημοσιογράφος του BBC δοκίμασε κάποια από αυτά τα νέα προϊόντα, η πρώτη αίσθηση ήταν… απουσία. Δεν υπήρχε το γνώριμο, έντονο άρωμα κακάο που συνοδεύει συνήθως τη σοκολάτα. Ούτε και η έκρηξη γεύσης. Τα προϊόντα έμοιαζαν περισσότερο με σοκολάτα εξωτερικά, αλλά στην πραγματικότητα ήταν φτιαγμένα από ηλιόσπορους, φάβα ή χαρούπι.

Οι συγκεκριμένες πρώτες ύλες χρησιμοποιούνται ήδη από καινοτόμες εταιρείες που επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις στο πρόβλημα της έλλειψης κακάο. Κι αν η μετάβαση αυτή μοιάζει με λύση ανάγκης, οι ίδιοι οι δημιουργοί αυτών των νέων γεύσεων υποστηρίζουν ότι ανοίγεται μπροστά μας μια νέα γαστρονομική εμπειρία.

Διαβασε ακομα

Πιο υγιεινή και βιώσιμη. Τι γεύση έχει μια νέα σοκολάτα στην Ελβετία;

Η κλιματική κρίση χτυπά τη σοκολάτα

Ο Richard Caines, αναλυτής της αγοράς τροφίμων και ποτών στη Mintel, εξηγεί ότι η τιμή της σοκολάτας αυξήθηκε κατά 9% το 2024, ενώ μόνο τον Ιανουάριο σημειώθηκε άνοδος 14%. Όμως, η χονδρική τιμή του κακάο – του βασικού συστατικού της σοκολάτας – σημείωσε άλμα 300% λόγω της χαμηλής προσφοράς και της υψηλής ζήτησης.

Ο κυριότερος λόγος είναι η κλιματική κρίση, που επηρεάζει άμεσα τις καλλιέργειες κακάο, κυρίως στη Δυτική Αφρική. Οι έντονες βροχοπτώσεις, η παρατεταμένη ξηρασία και οι αυξημένες θερμοκρασίες έχουν οδηγήσει σε μειωμένες αποδόσεις. Στη Γκάνα, κάποιοι αγρότες στρέφονται μάλιστα στην παράνομη εξόρυξη χρυσού, εγκαταλείποντας τις καλλιέργειες κακάο.

Το αποτέλεσμα ήταν μια έλλειψη 500.000 τόνων κακάο στην παγκόσμια αγορά μέσα στο 2023, γεγονός που, σύμφωνα με αναλυτές, απειλεί να μετατρέψει τη σοκολάτα από καθημερινό γλύκισμα σε είδος πολυτελείας.

Διαβασε ακομα

Ο μεγαλύτερος μύθος για τη σοκολάτα

Νέα σοκολάτα, νέα υλικά

Η ιταλική εταιρεία Foreverland δεν επεξεργάζεται κόκκους κακάο στις εγκαταστάσεις της, αλλά… κελύφη χαρουπιού. Το χαρούπι, γνωστό από τη δεκαετία του 1970 για την εναλλακτική του χρήση σε γλυκά, επιστρέφει με νέες τεχνολογίες. Ο ιδρυτής της Foreverland, Massimo Sabatini, αναγνωρίζει ότι το χαρούπι δεν έχει γεύση σοκολάτας, αλλά μέσω ζύμωσης και καβουρδίσματος η γεύση του προσεγγίζει το κακάο, ενώ έχει λιγότερα λιπαρά και περισσότερες φυτικές ίνες.

Στη Γερμανία, η Planet A Foods δημιούργησε το ChoViva, ένα προϊόν με βάση τον ηλιόσπορο. Η τεχνολογία που αναπτύχθηκε από την εταιρεία επιτρέπει την επεξεργασία των σπόρων με τρόπο παρόμοιο με το κακάο. Η συνιδρύτρια Sara Marquart εξηγεί ότι το ChoViva χρησιμοποιείται ήδη σε 35 προϊόντα, από μπισκότα έως σοκολατένια αβγά στην αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου.

Αν και οι εναλλακτικές αυτές σοκολάτες δεν προσφέρουν πάντα την ίδια ένταση γεύσης, η υφή τους είναι εντυπωσιακά κοντά στην πραγματική σοκολάτα και, σύμφωνα με δοκιμές, δύσκολα αναγνωρίζεται η διαφορά από τον μέσο καταναλωτή.

Μια ακόμη διαφορετική προσέγγιση έρχεται από τη βρετανική Nukoko, που βασίζεται στη φάβα, ένα ευρέως διαδεδομένο και εύκολα προσβάσιμο όσπριο. Η εταιρεία ισχυρίζεται ότι το προϊόν της καταφέρνει να αναπαράγει 24 από τις 25 κρίσιμες αρωματικές ενώσεις της σοκολάτας.

Ηθικά διλήμματα

Όπως επισημαίνει η Dr Tonya Lander από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, η μετάβαση σε εναλλακτικές λύσεις χωρίς κακάο μπορεί να έχει και κοινωνικές επιπτώσεις. Οι αγρότες κακάο συγκαταλέγονται στους φτωχότερους εργάτες παγκοσμίως και μια ενδεχόμενη μείωση της ζήτησης θα μπορούσε να έχει δραματικές συνέπειες για τις κοινότητές τους.

Οι ίδιες οι εταιρείες υπογραμμίζουν ότι δεν έχουν στόχο να αντικαταστήσουν τη σοκολάτα, αλλά να καλύψουν το κενό που αφήνει η περιορισμένη παραγωγή. Επιπλέον, κάποιες από αυτές επικεντρώνονται στη χρήση τοπικών υλών, μειώνοντας τα διατροφικά μίλια και προάγοντας την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

Όπως παρατηρεί ο Richard Caines, ίσως οι εναλλακτικές σοκολάτες πετύχουν περισσότερο ως συστατικά – π.χ. σε μπισκότα ή γλυκίσματα – όπου δεν είναι απαραίτητα ο πρωταγωνιστής. Σε κάθε περίπτωση, η απαίτηση των καταναλωτών για αυθεντική γεύση παραμένει υψηλή.

Το μέλλον της σοκολάτας

Η Nukoko, η Planet A Foods και η Foreverland λένε ότι δεν έχουν στόχο να αντικαταστήσουν τη σοκολάτα, αλλά να καλύψουν το κενό που αφήνουν οι ελλείψεις στην παραγωγή κακάο.

Η Dr Lander και οι συνεργάτες της έχουν μελετήσει περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση των κακαόδεντρων.

Διαβασε ακομα

Σοκολάτα, αλλά χωρίς τις ενοχές

Η κακή επικονίαση και οι υψηλές θερμοκρασίες επηρεάζουν αρνητικά το πόσο κακάο παράγουν τα δέντρα, αναφέρουν οι ερευνητές σε μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο.

Με τη σκίαση των κακαόδεντρων στις φυτείες, για παράδειγμα, θα μπορούσε να βελτιωθεί η συγκομιδή και ενδεχομένως να μειωθεί η αστάθεια των προμηθειών κακάο. Τέτοιες παρεμβάσεις, εκτός από τη μετάβαση σε εναλλακτικές λύσεις κακάο, θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ικανοποίηση των καταναλωτών που έχουν εμμονή με τα γλυκά τα επόμενα χρόνια.

Αν η μετάβαση αυτή θα αποδειχθεί επιτυχημένη ή όχι, μένει να φανεί. Προς το παρόν, είναι σαφές ότι οι σοκολάτες χωρίς κακάο δεν είναι πια περιθωριακές. Αντιθέτως, αναδύονται ως πρακτική και βιώσιμη λύση σε μια εποχή που το κακάο γίνεται σπάνιο και η σοκολάτα ίσως κάτι που θα απολαμβάνουμε πια με περισσότερη επίγνωση, και λιγότερη… ενοχή.