Αν είσαι φαν των ταινιών τρόμου και των στοιχειωμένων escape rooms θα έχεις σίγουρα νιώσει την ηδονή της ανατριχίλας να διαπερνά όλο σου το κορμί. Από την άλλη, εάν είσαι από εκείνους που φοβούνται και τη σκιά τους, κοιμούνται με ένα αναμμένο φωτάκι τη νύχτα ή θέλεις να «αρχίσεις στα χαστούκια» – αν και είσαι κατά της βίας – εκείνον τον κολλητό που σου κάνει συνέχεια φάρσες, τότε να ξέρεις πως ο φόβος είναι ένα απόλυτα φυσιολογικό συναίσθημα.

Παρόλο που όντως αυτοί οι τύποι που καλύπτουν το σώμα τους με πράσινα φύλα και πετάγονται μέσα από θάμνους για να τρομάξουν τους περαστικούς θα πρέπει να κηρυχθούν «παράνομοι», η αλήθεια είναι πως η δημοφιλία τέτοιων βίντεο στο διαδίκτυο αποδεικνύει πως ένα πλήθος κόσμου λατρεύει αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν “thrills and chills”, δηλαδή το συναίσθημα που βιώνεις όταν το τρενάκι του τρόμου έχει σταματήσει στην κορυφή της διαδρομής – και ξέρεις ότι θα αρχίσει να πέφτει απότομα από στιγμή σε στιγμή – ή αυτό το εκνευριστικό «Δεν βλέπω, δεν βλέπω, τι γίνεται; τι γίνεται;» που έχουμε πει όλοι μας σε μία συγκεκριμένη σκηνή, κλείνοντας τα μάτια, όταν ο δολοφόνος ξεκοιλιάζει κάποιον με ένα αλυσοπρίονο.

@carriegodfrey53 Could have watched this bushman scare people all day! #p#plantguyp#prankp#plantf#funnyvideob#bushmanv#viralf#fyp ♬ original sound – Lovemylife

Αν και τα horror films και τα στοιχειωμένα σπίτια, ή το να τρομάζουμε τους φίλους μας είναι συνήθως ακίνδυνες δραστηριότητες, ο φόβος που προκαλούν μπορεί να ενεργοποιήσει το σύστημα μάχης ή φυγής του οργανισμού, απελευθερώνοντας χημικές ουσίες στο σώμα και προκαλώντας μια σειρά από αντιδράσεις.

Ένας ενσωματωμένος μηχανισμός επιβίωσης

«Η αντίδραση του σώματός μας στον φόβο είναι στην πραγματικότητα ένα φανταστικό εργαλείο για την επιβίωση σε επικίνδυνες καταστάσεις, επειδή ενεργοποιείται γρήγορα, μας γεμίζει ενέργεια, αυξάνει την συγκέντρωσή μας, δυναμώνει τους μυς μας και μας προετοιμάζει για να αντιμετωπίσουμε ό,τι μας έρχεται», λέει ο Kenneth Carter, κλινικός ψυχολόγος.

Πρόκειται για έναν ενσωματωμένο μηχανισμό επιβίωσης, που μας συνοδεύει από τότε που οι αρχαίοι πρόγονοί μας «έπρεπε να ξεφύγουν από τα αρπακτικά», προσθέτει η Janice Kiecolt-Glaser, διευθύντρια του Ινστιτούτου Έρευνας Συμπεριφορικής Ιατρικής στο Οχάιο.

Όμως, ακόμη και αν βοήθησε τους προκατόχους μας, στο παρελθόν, να ξεφύγουν από τα μαμούθ και τις τίγρεις, κρατώντας μας μακριά από κινδύνους μέχρι και σήμερα, η ενεργοποίηση της απόκρισης φόβου του οργανισμού δεν είναι πάντα καλό πράγμα, αφού όταν ενεργοποιείται πολύ συχνά «μπορεί να φθείρει το σώμα μας».

Διαβασε ακομα

Μήπως ανήκεις στο μόλις 5% των ανθρώπων που έχει αυτή τη φοβία;

Θέλω γρήγορες και συντονισμένες κινήσεις

Η αντίδραση του σώματος στον φόβο ξεκινά πάντα από την αμυγδαλή – ένα τμήμα του μεταιχμιακού συστήματος του εγκεφάλου που είναι κρίσιμο για την αναγνώριση των απειλών και την επεξεργασία των συναισθημάτων.

Αφού αντιληφθεί μια απειλή, η αμυγδαλή στέλνει ένα σήμα κινδύνου σε ένα κέντρο εντολών στον εγκέφαλο γνωστό ως υποθάλαμος, το οποίο δίνει, με τη σειρά του, εντολή στο νευρικό και ενδοκρινικό σύστημα να απελευθερώσει ορμόνες και νευροδιαβιβαστές, όπως η κορτιζόλη, η ντοπαμίνη, η νορεπινεφρίνη και η αδρεναλίνη.

Οι έρευνες δείχνουν ότι αυτές οι ορμόνες και οι νευροδιαβιβαστές συνεργάζονται για να επιταχύνουν την αναπνοή και να κάνουν την καρδιά να αντλεί αίμα πλούσιο σε οξυγόνο πιο γρήγορα στους μύες και τα ζωτικά όργανα.

Αυτό προετοιμάζει τους μυς και τον εγκέφαλο να συντονίσουν γρήγορα μια αντίδραση σε απειλή. Σε μια τέτοια κατάσταση, «οι μύες μας σφίγγουν, ώστε να είμαστε έτοιμοι για δράση – οι κόρες των ματιών μας διαστέλλονται, ώστε να βλέπουμε καλύτερα – το μυαλό μας οξύνεται, ώστε να μπορούμε να επικεντρωθούμε αποκλειστικά στην απειλή – και η ακοή μας βελτιώνεται, ώστε να είμαστε πιο ευαίσθητοι στους ήχους», εξηγεί η Kiecolt-Glaser.

Η απελευθέρωση της αδρεναλίνης μειώνει επίσης τον πόνο, ώστε να μπορούμε να τρέξουμε περισσότερο ή να πολεμήσουμε σκληρότερα από ό,τι θα μπορούσαμε κανονικά να αντέξουμε.

Αν και οι ορμόνες του στρες παίζουν τον μεγαλύτερο ρόλο σε αυτές τις αλλαγές, ο φόβος ωθεί επίσης το σώμα να απελευθερώσει ντοπαμίνη για να αυξήσει περαιτέρω την εγρήγορση.

Διαβασε ακομα

Έτρεξα κι έκανα εμετό: Ταινίες τρόμου που δεν άντεξαν να δουν οι θεατές στο σινεμά

Πραγματικές VS αντιληπτών απειλών

Η άμεση βιολογική μας αντίδραση στον φόβο είναι ίδια είτε αντιμετωπίζουμε πραγματικό κίνδυνο είτε όχι, λέει η Holly Blake, καθηγήτρια Συμπεριφορικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Νότιγχαμ στην Αγγλία. Ευτυχώς, όμως, ο εγκέφαλος συνήθως αναγνωρίζει άμεσα τη διαφορά ανάμεσα στα δύο.

Μετά την αρχική αντίδραση στο στρες, ο προμετωπιαίος φλοιός – μια περιοχή του εγκεφάλου που κάνει τους ανθρώπους να σκέφτονται λογικά και αναστέλλει τις παρορμήσεις – ξεκινά τη δεύτερη φάση της αντίδρασης στον φόβο, δηλαδή η ανίχνευση εάν η απειλή είναι πραγματική ή πλασματική.

Σε αυτή τη σύνδεση συμβάλλει ο ιππόκαμπος – η δομή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τον σχηματισμό και τη διαφύλαξη των αναμνήσεων – ο οποίος βοηθάει ανασύροντας αναμνήσεις από προηγούμενες εμπειρίες για να υποστηρίξει το επιχείρημα ότι η τρέχουσα κατάσταση δεν είναι πραγματικά απειλητική για τη ζωή.

Πώς ο φόβος μπορεί να βλάψει το σώμα

Ακόμη, όμως, και αν ο κίνδυνος δεν είναι πραγματικός, μερικές φορές, ο εγκέφαλος δεν έχει τέτοιες αναμνήσεις για να αντλήσει ή δεν ξέρει τι είναι πραγματικό και τι όχι. Σε αυτές τις καταστάσεις, η πλήρης αντίδραση μάχης ή φυγής του οργανισμού μπορεί να μην ενεργοποιηθεί.

Αντ’ αυτού, συχνά απελευθερώνονται μικρότερες ποσότητες ορμονών του στρες – με αποτέλεσμα να παρατηρούνται συμπτώματα, όπως ταχυκαρδία, ιδρωμένες ή μουδιασμένες παλάμες και αίσθημα ιδιαίτερης νευρικότητας.

Η Kiecolt-Glaser εξηγεί ότι όταν οι ορμόνες του στρες απελευθερώνονται πολύ συχνά ή για μεγάλα χρονικά διαστήματα, μπορεί να φθείρουν το σώμα. Σε ορισμένους ανθρώπους, μάλιστα, είναι πιθανό να οδηγήσουν σε προβλήματα υγείας, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, καρδιακά προβλήματα, πεπτικά προβλήματα και δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, αφού το σώμα βρίσκεται συνεχώς σε κατάσταση «υψηλού συναγερμού».

Διαβασε ακομα

Οι 6 πιο τρομακτικές μάσκες σε ταινίες με serial killers

Δεδομένου ότι η αδρεναλίνη βλάπτει τον καρδιακό ιστό σε ορισμένους ανθρώπους, τα άτομα με καρδιακές παθήσεις πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικά, ενώ το ίδιο ισχύει και για εκείνους που αντιμετωπίζουν χρόνιους πόνους στην πλάτη, καθώς οι απότομες μυϊκές συσπάσεις που συνοδεύουν, συχνά, τρομακτικές καταστάσεις μπορούν να προκαλέσουν μεγάλα προβλήματα.

Με πληροφορίες από National Geographic