Μεγέθυνση κειμένου
Εκεί που λίγα μέτρα και μερικά δευτερόλεπτα μπορούν να κάνουν τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου για μια αθώα παιδική ψυχή
Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, μετά την εισβολή της Ρωσίας, πριν από περίπου δύο χρόνια έχει μεταμορφώσει κάθε πτυχή της καθημερινότητας, συμπεριλαμβανομένης και της ζωής των παιδιών.
Για το Χάρκοβο, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας, η συμβίωση με τις σειρήνες του πολέμου έχει γίνει πλέον συνήθεια, καθώς η πόλη απέχει μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από τα ρωσικά σύνορα.
Σε περίπτωση επίθεσης με ρωσικούς πυραύλους, η αεράμυνα των περιοχών που βρίσκονται κοντά στα σύνορα, έχει μόλις λίγα δευτερόλεπτα για να τους αναχαιτίσει.
Αν οι πύραυλοι αυτοί στοχεύσουν το Χάρκοβο, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να πετύχουν τον στόχο τους. Πιθανόν οι άμαχοι να μην προλάβουν καν να φτάσουν στα καταφύγια.
Τα σχολεία και τα νηπιαγωγεία, όσα στέκονται δηλαδή ακόμη, έχουν βάλει λουκέτο εδώ και δύο χρόνια σχεδόν, ενώ οι παιδικές χαρές έχουν ερημώσει. Καθώς ο πόλεμος μπαίνει στον τρίτο χρόνο, όλο και περισσότερα κομμάτια της καθημερινότητας στο Χάρκοβο μεταφέρονται σε υπόγεια.
Βαθιά κάτω από το έδαφος, σε πέντε σταθμούς του μετρό, έχουν, έτσι, διαμορφωθεί ειδικές αίθουσες διδασκαλίας. Σε αυτά τα υπόγεια σχολεία, οι τοπικές αρχές προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανή την εκπαίδευση των παιδιών.
Η ιστορία της Νίκα
Για την εξάχρονη Νίκα Μπονταρένκο, η υπόγεια αίθουσα διδασκαλίας είναι μία ευκαιρία να συναναστραφεί ξανά με άλλα παιδιά.
Έπειτα από δύο χρόνια διαδικτυακών μαθημάτων, μπορεί και πάλι να φορέσει τις φωτεινές ροζ μπότες της και να πάει στο σχολείο της, στον τοπικό σταθμό του μετρό.
Στη διαδρομή της περνά από τα βομβαρδισμένα ερείπια των στρατιωτικών γραφείων που καταστράφηκαν στην έναρξη της εισβολής.
Γύρω της απλώνονται κτήρια γεμάτα θραύσματα και σπασμένα τζάμια. Όμως, μόλις η Νίκα επιβιβαστεί στο τραίνο και πάει στην τάξη της, η μητέρα της μπορεί να σταματήσει να ανησυχεί.
«Οι γονείς μπορούν να είναι σίγουροι ότι τίποτα δεν πρόκειται να συμβεί στο παιδί τους και ένα παιδί μπορεί να συνεχίσει τη λίγο-πολύ φυσιολογική ζωή του», εξηγεί η Όλια Μπονταρένκο, μητέρα της Νίκα. «Ο εχθρός δεν μπορεί να μας πιάσει εδώ», τονίζει.
Στη Νίκα έχει λείψει πολύ το νηπιαγωγείο, εξηγεί η Όλια, σημειώνοντας πως οι υπόγειες αίθουσες διδασκαλίας είναι πολύ σημαντικές. Καθώς οι σειρήνες αεροπορικών επιδρομών ηχούν ακατάπαυστα, οι δρόμοι έχουν πλέον αδειάσει από παιδιά. Χωρίς τα υπόγεια σχολεία «ένα παιδί δεν έχει τη δυνατότητα να δει άλλα παιδιά».
Το Χάρκοβο έχει πλέον σχεδόν 700 θέσεις υπόγειων νηπιαγωγείων για παιδιά ηλικίας έως έξι ετών. Τουλάχιστον τριπλάσιος αριθμός παιδιών παρακολουθεί μεγαλύτερες σχολικές τάξεις στον ίδιο χώρο.
Ορισμένα παιδιά έχουν χάσει τους γονείς τους στις μάχες ή ζουν σε περιοχές που δέχονται σφοδρά πυρά, με αποτέλεσμα να χρειάζονται επιπλέον υποστήριξη από τους ψυχολόγους.
Την ημέρα που η ομάδα του BBC επισκέφτηκε ένα υπόγειο σχολείο, υπήρχε μουσική, κινητικότητα και πολύ γέλιο. Κάποια παιδιά από το νηπιαγωγείο είχαν ντυθεί γιατροί και νοσοκόμοι, ενώ άλλα τραγουδούσαν και έπαιζαν με πλαστικά τουβλάκια.
Για μία φυσιολογική ζωή
Το προσωπικό μάχεται για μία όσο το δυνατόν πιο φυσιολογική ζωή. Οι τοιχογραφίες έχουν στολιστεί με πολύχρωμες ζωγραφιές λουλουδιών. Και μπορεί οι προειδοποιητικές αφίσες για νάρκες να μοιάζουν παράταιρες στους χρωματιστούς τοίχους, ωστόσο όταν ηχούν οι σειρήνες, κανείς δεν χρειάζεται να τρέξει.
Η οικογένεια Μπονταρένκο εγκατέλειψε την πόλη στην έναρξη του πολέμου, καθώς τα ρωσικά στρατεύματα πίεζαν να καταλάβουν το Χάρκοβο, ενώ χιλιάδες οικογένειες βρήκαν καταφύγιο στο μετρό.
Όταν τελικά οι ρωσικές δυνάμεις απωθήθηκαν, η πόλη άρχισε να αναπνέει και πάλι, ενώ η Όλια επέστρεψε στο σπίτι της μαζί με τα παιδιά της.
Ο σύζυγος της Όλια είναι στρατιωτικός. Η παραμονή στο Χάρκοβο σήμαινε πως θα έμενε κοντά του.
Όταν η Sarah Rainsford, ανταποκρίτρια του BBC στην Ανατολική Ευρώπη, ρώτησε την αδελφή της Νίκα, αν φοβάται τις αεροπορικές επιδρομές, εκείνη κούνησε το κεφάλι της.
«Η σειρήνα σημαίνει ότι ένας πύραυλος μπορεί να χτυπήσει ή μπορεί και όχι. Είναι 50-50. Απλά πρέπει να πιστεύεις ότι όλα θα πάνε καλά», απάντησε η Βικτόρια. Είναι μόλις 11 ετών.
Τα σχέδια
Το μεγαλύτερο πρόβλημα στο Χάρκοβο είναι η τοποθεσία του, καθώς απέχει από τα ρωσικά σύνορα μόλις 40 χιλιόμετρα.
«Χρειαζόμαστε σύγχρονα συστήματα αεράμυνας. Αν αυτή τη στιγμή μας χτυπήσουν πύραυλοι, τότε αυτό σημαίνει πως δεν έχουμε αρκετά», υποστηρίζει ο δήμαρχος, Ihor Terekhov.
Ωστόσο, ακόμα και τα πιο σύγχρονα συστήματα αεράμυνας της Δύσης, θα δυσκολεύονταν σε μία τόσο κοντινή απόσταση. Από τον Δεκέμβριο του 2023, η ένταση των αεροπορικών επιθέσεων έχει αυξηθεί, με αποτέλεσμα τα σχολεία στο μετρό έχει έχουν γεμίσει παιδιά. Ως εκ τούτου, οι υπόγειες εγκαταστάσεις έχουν γίνει μια κανονικότητα. Στη βιομηχανική περιοχή, η οποία έχει υποστεί σοβαρές ζημιές από τις πυραυλικές επιθέσεις, ένα νέο σχολείο «χτίζεται» κάτω από ένα γήπεδο.
Οι αίθουσες διδασκαλίας προβλέπεται να βρίσκονται πέντε μέτρα κάτω από το έδαφος, ενώ θα μπορούν να φιλοξενήσουν 900 μαθητές σε δύο βάρδιες.
«Θέλουμε τα παιδιά μας να μεγαλώσουν στη χώρα μας. Στην Ουκρανία»
Προς το παρόν, ο χώρος είναι ένα μακρόστενο εργοτάξιο. Ο επικεφαλής του έργου δήλωσε στο BBC ότι η εταιρεία του έχτισε έναν φανταχτερό νέο ζωολογικό κήπο και ανασχεδίασε ένα κεντρικό πάρκο πριν από την εισβολή.
«Τώρα κάνουμε αυτό», λέει ανασηκώνοντας του ώμους του. Του θυμίζει τα πυρηνικά καταφύγια που χτίζονταν στα σοβιετικά εργοστάσια κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
«Πραγματικά δεν θέλω να κινηθούμε υπόγεια. Αυτό είναι ένα αναγκαστικό μέτρο ασφαλείας» εξηγεί ο δήμαρχος κατά τη διάρκεια μίας επιθεώρησης του χώρου.
Το σχολείο αναμένεται να είναι έτοιμο στο τέλος Μαρτίου, αν και αυτό μοιάζει αισιόδοξο. Στη συνέχεια, ο δήμαρχος σχεδιάζει μία παρόμοια δομή σε κάθε περιφέρεια. Πρόκειται για μία μεγάλη επένδυση.
«Οι πύραυλοι που χρησιμοποιούνται πιο συχνά για να καταστρέψουν την πόλη μας, χρειάζονται 40 δευτερόλεπτα για να πετάξουν εδώ», επισημαίνει ο κ. Terekhov. Ο χρόνος αυτός δεν αρκεί για να εκκενωθεί ένα κανονικό σχολείο.
«Αυτός ο πόλεμος θα τελειώσει όταν νικήσουμε. Αλλά στο μεταξύ τα παιδιά έχουν το δικαίωμα στην εκπαίδευση. Γι’ αυτό και χτίζουμε τέτοια σχολεία», επισημαίνει.
Η ιστορία της Maryna
Λίγο πριν η ομάδα του BBC ταξιδεύσει στο Χάρκοβο, ένας καταιγισμός πυραύλων έπληξε κατοικημένες περιοχές της πόλης. Έντεκα άνθρωποι σκοτώθηκαν. Ένας από τους πυραύλους έπληξε την πολυκατοικία της Maryna Ovcharenko, καταστρέφοντας ένα ολόκληρο τμήμα με διαμερίσματα. Η 18χρονη και οι γονείς της είχαν φύγει από το σπίτι τους μόλις δύο λεπτά νωρίτερα.
Η Maryna λέει ότι είδε τον πύραυλο να έρχεται. Το ωστικό κύμα την έριξε κάτω, αλλά δεν τραυματίστηκε. Η Maryna εξακολουθεί να μην μπορεί να πιστέψει ότι είναι ζωντανή, ενώ τόσοι πολλοί από τους γείτονές της σκοτώθηκαν, συμπεριλαμβανομένου και ενός παιδιού. Κατά κάποιον τρόπο, η οικογένειά της εξακολουθεί να χαμογελάει.
«Έχουμε ο ένας τον άλλον, είμαστε ζωντανοί και όχι τραυματισμένοι!» λέει η μητέρα της Maryna, τραβώντας την κόρη της κοντά της. «Είναι ένα θαύμα».
Την επομένη από την επίθεση, ο πατέρας της Maryna ανέβηκε στα ερείπια του κτηρίου και τοποθέτησε μία ουκρανική σημαία στην οροφή.
«Είμαστε εδώ και συνεχίζουμε, ό,τι κι αν κάνει η Ρωσία μαζί μας. Μπορούν να μας δολοφονήσουν, αλλά εμείς στεκόμαστε εδώ», εξηγεί η Maryna.
Οι δάσκαλοι
Στην άλλη άκρη της πόλης, στο σχολείο του μετρό, η Όλια Μπονταρένκο μιλάει για μία «άθραυστη πόλη».
«Στο Χάρκοβο όταν χτυπάει μία αεροπορική επιδρομή, αγχώνεσαι λίγο, μετά σκουπίζεις τα δάκρυά σου και συνεχίζεις. Έτσι ζουν όλοι εδώ», εξηγεί η μητέρα δύο παιδιών.
Όμως, λίγα μέτρα και κάποια δευτερόλεπτα μπορούν να κάνουν τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου. Η Όλια βλέπει εφιάλτες ότι παγιδεύεται κάτω από τα ερείπια του σπιτιού της μαζί με τα παιδιά της. «Το φοβάμαι πολύ αυτό. Παθαίνω κρίσεις πανικού όταν βρίσκομαι κάτω από τα ερείπια».
Τα υπόγεια σχολεία έχουν να κάνουν με την προσαρμοστικότητα και την επιβίωση.
«Φυσικά είναι παράξενο, αλλά τι άλλο μπορούμε να κάνουμε; Θέλουμε τα παιδιά μας να μεγαλώσουν στη χώρα μας. Στην Ουκρανία», λέει η Natalia Bilohryshchenko, η οποία διευθύνει το τμήμα προσχολικής εκπαίδευσης στο δημοτικό συμβούλιο. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, οι εκπαιδευτικοί «πετούσαν από ευτυχία» που επέστρεφαν στη δουλειά τους.
Τα υπόγεια σχολεία έχουν να κάνουν με την προσαρμοστικότητα και την επιβίωση.
«Φυσικά είναι παράξενο, αλλά τι άλλο μπορούμε να κάνουμε; Θέλουμε τα παιδιά μας να μεγαλώσουν στη χώρα μας. Στην Ουκρανία», λέει η Natalia Bilohryshchenko, η οποία διευθύνει το τμήμα προσχολικής εκπαίδευσης στο δημοτικό συμβούλιο. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, οι εκπαιδευτικοί «πετούσαν από ευτυχία» που επέστρεφαν στη δουλειά τους.
«Τα μάτια τους ήταν φωτεινά. Τους είχαν λείψει τα παιδιά», συμπληρώνει η Natalia και ξαφνικά αρχίζει να κλαίει. «Όταν υπάρξει ειρήνη, ελάτε να μας επισκεφτείτε και θα σας δείξουμε τα κανονικά μας νηπιαγωγεία. Είναι όλα τόσο θλιβερά… Αλλά δεν πειράζει. Όλα θα πάνε καλά».
Με πληροφορίες από BBC
Related
Νεοτερα
