Μεγέθυνση κειμένου
Το σπίτι που «πρωταγωνιστεί» στην ταινία Ζώνη ενδιαφέροντος που βραβεύθηκε με Όσκαρ καλύτερης διεθνούς ταινίας το 2023, γίνεται επισκέψιμο ενόψει της 80ής επετείου της απελευθέρωσης του Άουσβιτς
Με τον περιποιημένο κήπο και το ευρύχωρο εσωτερικό της, η τριώροφη βίλα χαρακτηρίστηκε κάποτε «παράδεισος» από τη μητέρα που μεγάλωσε εκεί τα πέντε παιδιά της. Και έγιναν πολλά για να διατηρηθεί η ηρεμία του σπιτιού, δεδομένου του άμεσου γείτονά του, του μεγαλύτερου και πιο διαβόητου στρατοπέδου συγκέντρωσης των ναζί, του Άουσβιτς.
Μέσα στο σπίτι της οικογένειας, ο Ρούντολφ Ες -ο μακροβιότερος διοικητής των SS στο Άουσβιτς- ονειρεύτηκε τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για να σκοτώσει τα εκατομμύρια των Εβραίων, των Ρομά, των ομοφυλόφιλων και των πολιτικών κρατουμένων που το Τρίτο Ράιχ είχε αποφασίσει να εξοντώσει.
Τα ψηλά δέντρα και ένας ψηλός τσιμεντένιος τοίχος κάλυπταν τη θέα και τις κραυγές του στρατοπέδου, ώστε η σύζυγος του Ρούντολφ, η Χέντβιγκ, και τα πέντε παιδιά τους – ο Κλάους, η Χάιντετραουντ, η Μπριζίτ, ο Χανς-Γιούργκεν και η Άνεγκρετ – να μπορούν να ζουν προστατευμένοι από τις φρικαλεότητες που διαπράττονταν μόλις λίγα μέτρα από την πόρτα τους.
Η ζωή τους ήταν χαρούμενη. Τα παιδιά έπαιζαν με χελώνες, γάτες, έκαναν ιππασία και κολυμπούσαν στο κοντινό ποτάμι. Εν τω μεταξύ, οι καμινάδες του στρατοπέδου συγκέντρωσης έβγαζαν καπνό, καθώς άλλες οικογένειες σπρώχνονταν στους θαλάμους αερίων.
Από την απελευθέρωση του Άουσβιτς τον Ιανουάριο του 1945, το σπίτι στην οδό Λεγκιόνοφ 88 βρισκόταν στα χέρια μιας πολωνικής οικογένειας. Όμως πέρυσι αποκτήθηκε από το Counter Extremism Project, μια ΜΚΟ με έδρα τη Νέα Υόρκη που προσπαθεί να καταπολεμήσει τον εξτρεμισμό από το 2014.
Μέσα σε λίγες ημέρες, το κτήριο αυτό – ισχυρό σύμβολο του τρόπου με τον οποίο ενορχηστρώθηκε το Ολοκαύτωμα και βασικός χαρακτήρας της βραβευμένης με Όσκαρ ταινίας «Ζώνη Ενδιαφέροντος» – θα ανοίξει την πόρτα του στους επισκέπτες σε μια ολοκαίνουργια μορφή.
«Η ιδέα πίσω από το έργο είναι να δημιουργήσουμε κάτι που δεν υπάρχει, ένα παγκόσμιο κέντρο για την καταπολέμηση του εξτρεμισμού στο σπίτι ενός από τους ιστορικά χειρότερους εξτρεμιστές και αντισημίτες που υπήρξαν ποτέ», δήλωσε στο CNN ο Χανς Γιάκομπ Σίντλερ, ο ανώτερος διευθυντής του έργου Counter Extremism Project.
Τα σχέδια της ΜΚΟ για το σπίτι είναι διπλά: Να δώσει ένα νέο κέντρο στην οργάνωσή της και να ανοίξει αυτό το επί μακρόν κλειστό σπίτι στο κοινό εγκαίρως για την 80ή επέτειο της απελευθέρωσης του στρατοπέδου στις 27 Ιανουαρίου.
«Όταν κοιτάζεις αυτό το ακίνητο, τους κήπους, τα σιντριβάνια, την κανονική, συνηθισμένη ζωή, έχουμε διδαχθεί από την εποχή του Ολοκαυτώματος να μην ξεχνάμε ποτέ», δήλωσε ο Μαρκ Γουάλας, διευθύνων σύμβουλος του Counter Extremism Project. «Ογδόντα χρόνια αργότερα είναι σαφές ότι, αν και είναι απαραίτητο, το «ποτέ δεν ξεχνάμε» δεν είναι αρκετό για να αποτρέψουμε το μίσος και τον αντισημιτισμό που αυτή τη στιγμή κυριεύει την κοινωνία μας».
Τώρα, δεν είναι μόνο οι φωτογραφίες της ευτυχισμένης νοικοκυροσύνης των Ες που έχουν απομείνει, αλλά και τα ημερολόγια, το ένα γραμμένο από την οικονόμο της οικογένειας και το άλλο από τον ίδιο τον Ρούντολφ Ες. Αυτό δεν έγινε από επιλογή: Μετά τη σύλληψή του και πριν από την εκτέλεσή του, ο Ες διατάχθηκε να γράψει τα απομνημονεύματά του, δίνοντας μια εικόνα της λειτουργίας ενός μυαλού που ήταν τόσο συνηθισμένο όσο και ανατριχιαστικά κακό.
Σε αυτό, ο Ες περιέγραφε τον εαυτό του ως άνθρωπο αφοσιωμένο στην πειθαρχία και αφοσιωμένο στην τάξη. Έγραψε ότι «για να προστατεύσει την ψυχική υγεία» των φρουρών του αποφάσισε να χρησιμοποιήσει το Zyklon B, ένα εντομοκτόνο που χρησιμοποίησε για να δολοφονήσει όσο το δυνατόν περισσότερους Εβραίους, όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά.
Κατά τη διάρκεια των τρεισήμισι χρόνων του Ες στο στρατόπεδο, κατασκευάστηκαν τέσσερις επιπλέον θάλαμοι αερίων που προορίζονταν για τη βιομηχανοποιημένη εξόντωση. Περισσότεροι από 1,1 εκατομμύρια άνθρωποι δολοφονήθηκαν εκεί, καθιστώντας το Άουσβιτς-Μπίρκεναου το πιο θανατηφόρο από όλα τα ναζιστικά στρατόπεδα.
Το ημερολόγιο έδωσε επίσης μεγάλο μέρος του υλικού για την ταινία «Ζώνη ενδιαφέροντος» του 2023, η οποία διαδραματίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στο σπίτι και το άμεσο περιβάλλον του. Η ταινία αναδεικνύει την «κοινοτοπία του κακού», μια φράση που επινόησε η Χάνα Άρεντ, και προβάλλει την ιδέα ότι ο διοικητής ήταν απλώς ένας άνθρωπος και όχι ένα τέρας.
«Τα ανθρώπινα όντα το έκαναν αυτό σε άλλα ανθρώπινα όντα και είναι πολύ βολικό για εμάς να προσπαθούμε να αποστασιοποιηθούμε από αυτά, επειδή πιστεύουμε ότι δεν θα μπορούσαμε ποτέ να συμπεριφερθούμε με αυτόν τον τρόπο, αλλά νομίζω ότι θα πρέπει να είμαστε λιγότερο σίγουροι από αυτό», δήλωσε ο σκηνοθέτης της ταινίας Τζόναθαν Γκλέιζερ.
Το ημερολόγιο του Ες βοηθά επίσης τους αναγνώστες να κατανοήσουν περισσότερα για τη ζωή της οικογένειας στην οδό Λεγκιόνοφ 88 και τα μέτρα που έκαναν για να προστατεύσουν τα παιδιά τους. Τα παγωμένα παράθυρα, οι ψηλοί τοίχοι, μια μοτοσικλέτα που ανέβαζε στροφές έξω από τον θάλαμο αερίων νούμερο 1 για να πνίγει τις κραυγές των ανθρώπων που βρίσκονταν μέσα.
Στα απομνημονεύματά του, ο Ες αφηγείται επίσης πώς παρακολούθησε γυναίκες και παιδιά να οδηγούνται στους θαλάμους αερίων.
«Μια γυναίκα με πλησίασε και μου έδειξε τα τέσσερα παιδιά της, που βοηθούσαν τα μικρότερα στο ανώμαλο έδαφος, και μου ψιθύρισε: Πώς μπορείτε να βάλετε τον εαυτό σας να σκοτώσει τόσο όμορφα αξιαγάπητα παιδιά; Δεν έχετε καθόλου καρδιά;»
Αφού γινόταν μάρτυρας τέτοιων σκηνών, έγραψε ο Ες, καβαλούσε το άλογό του για να καθαρίσει το μυαλό του.
Αλλά σε κανένα σημείο δεν φάνηκε να καταλαβαίνει τη φρίκη των πράξεών του. Αποκάλεσε την εξόντωση των Εβραίων «λάθος» και όχι έγκλημα και κάτι που ήταν το αποτέλεσμα της πολύ τυφλής υπακοής σε άνωθεν εντολές, οι οποίες δόθηκαν, όπως λέει, βάσει μιας λανθασμένης ιδεολογίας.
«Ας συνεχίσει το ευρύ κοινό να με θεωρεί αιμοδιψές κτήνος, σκληρό σαδιστή, μαζικό δολοφόνο εκατομμυρίων ανθρώπων: Γιατί οι μάζες δεν θα μπορούσαν ποτέ να φανταστούν τον διοικητή του Άουσβιτς υπό άλλο πρίσμα», έγραψε ο Ες. «Δεν θα καταλάβουν ποτέ ότι και εγώ είχα καρδιά».
Ο Ες διέφυγε μετά την απελευθέρωση του Άουσβιτς, αλλά στη συνέχεια συνελήφθη, και έγινε το πρώτο άτομο σε τόσο υψηλό επίπεδο που παραδέχτηκε το μέγεθος της σφαγής στο στρατόπεδο. Υποχρεώθηκε να καταθέσει στο Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο της Νυρεμβέργης και αργότερα καταδικάστηκε σε θάνατο από πολωνικό δικαστήριο.
Ο Ες απαγχονίστηκε στην αγχόνη που βρισκόταν μεταξύ του στρατοπέδου και του σπιτιού του το 1947.
Η επιζήσασα οικογένεια Ες συνέχισε να κρατάει αποστάσεις από αυτό που είχε κάνει ο Ρούντολφ Ες. Η σύζυγός του Χέντβιγκ και η κόρη του Μπριγκίτε μετακόμισαν στις Ηνωμένες Πολιτείες μετά την εκτέλεσή του. Σε συνέντευξή της το 2013 στην Washington Post, η Μπριγκίτε δήλωσε: «Πέρασε πολύς καιρός από τότε. Δεν έκανα εγώ αυτά που έγιναν. Δεν μιλάω ποτέ γι’ αυτό – είναι κάτι που βρίσκεται μέσα μου. Μένει μαζί μου».
«Πρέπει να υπήρχαν δύο πλευρές του. Η μία που ήξερα και μετά μια άλλη».
Όσον αφορά το σπίτι, το σχέδιο είναι να ανοίξει για το κοινό εγκαίρως για τους εορτασμούς της 80ής επετείου. Οι εργασίες για να μετατραπεί ένα μέρος του ακινήτου σε μουσείο και το υπόλοιπο σε χώρο εργασίας θα διαρκέσουν πολλούς μήνες, λέει το Counter Extremism Project.
«Όλοι έχουν ή μπορούν να συσχετιστούν με το «σπίτι της διπλανής πόρτας». Αλλά σήμερα το μίσος παραμονεύει παντού σε σπίτια τόσο κοντά μας όσο και στη διπλανή πόρτα. Το Σπίτι 88 θα αναλάβει τη μάχη κατά του καταστροφικού μίσους και κατά του εξτρεμισμού και του αντισημιτισμού», δήλωσε ο Γουάλας.
Το πρώτο πράγμα που έκαναν τα μέλη του προγράμματος για την καταπολέμηση του εξτρεμισμού ήταν να τοποθετήσουν μία μεζουζά (ένας μικρός παπυρικός κύλινδρος με ειδικούς χειρόγραφους χαρακτήρες, που χρησιμεύει ως σύμβολο της ταυτότητας του Εβραίου) στην μπροστινή πόρτα, ως έναν τρόπο τόσο για να διεκδικήσουν το σπίτι όσο και για να το ανοίξουν σε όλους.
Ακολουθήστε το pride.gr στο Google News και ενημερωθείτε πρώτοι
Νεοτερα
