Λίγα μέρη είναι τόσο αντιπροσωπευτικά της φρίκης που έπληξε την Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής όσο ο παλιός σιδηροδρομικός σταθμός της Θεσσαλονίκης. Εκεί, όπου χιλιάδες Έλληνες Εβραίοι φορτώθηκαν με βάναυσο τρόπο σε βαγόνια που μετέφεραν μέχρι τότε ζώα, σε ένα ταξίδι που, για τους περισσότερους, δεν είχε επιστροφή – με τελικό προορισμό τους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς.

Σε αυτό το ίδιο σημείο, στο έδαφος που προορίζεται για την κατασκευή του πολυαναμενόμενου Μουσείου του Ολοκαυτώματος, ο Γερμανός πρόεδρος, Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ, ξεκίνησε την περασμένη εβδομάδα την τριήμερη επίσκεψη του στη χώρα, δηλώνοντας πως «Όποιος στέκεται και μιλάει εδώ γεμίζει ντροπή».

Ένα Μουσείο που άργησε πολλά χρόνια

Το οκταώροφο, οκταγωνικού σχήματος Μουσείο του Ολοκαυτώματος έχει χαρακτηριστεί ως το σημαντικότερο κτίσμα που θα αναγερθεί στη συμπρωτεύουσα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την κατασκευή του να αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2026.

Η Γερμανία ήταν η πρώτη που δέσμευσε κεφάλαια ύψους 10 εκατομμυρίων ευρώ για το Μουσείο.
Η κυβέρνηση της χώρας δεσμεύτηκε να συνεισφέρει 18 εκατομμύρια ευρώ, ενώ άλλα 10 εκατομμύρια ευρώ θα προέλθουν από ιδιώτες δωρητές, συμπεριλαμβανομένου του Albert Bourla, CEO της Pfizer, ο οποίος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη από Εβραίους γονείς που επέζησαν με δυσκολία από το Ολοκαύτωμα.

«Επιτέλους συμβαίνει», λέει ο David Saltiel, επικεφαλής της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης. «Το περιμέναμε αυτό τόσα χρόνια».

Πράγματι, έχουν περάσει περισσότερα από 80 χρόνια από τότε που η πολεμική μηχανή του Γ’ Ράιχ ενορχήστρωσε τις φάλαγγες θανάτου που θα έβλεπαν περίπου 50.000 άνδρες, γυναίκες και παιδιά της πόλης να δολοφονούνται στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.

«Μου έκλεψαν την παιδική μου ηλικία»

Πριν από την Κατοχή, η Θεσσαλονίκη, ήταν γνωστή ως «Μητέρα του Ισραήλ», αφού οι Εβραίοι ήταν πολύ περισσότεροι από τους Χριστιανούς.

Οι περισσότεροι ήταν Σεφαραδίτες Εβραίοι που μιλούσαν λαντίνο ή λαδίνο και είχαν εγκατασταθεί στο εμπορικό λιμάνι μετά την εκδίωξή τους από την Ισπανία τον 15ο αιώνα. Για τον Saltiel, το Μουσείο του Ολοκαυτώματος – αν και έχει καθυστερήσει πολύ – θα βοηθήσει να να «επουλωθεί μια πληγή».

«Αισθάνομαι ότι είμαι η φωνή όλων εκείνων των Εβραίων που επιβιβάστηκαν στα τρένα, χωρίς κανείς να τους σταματήσει», αναφέρει. «Ως η γενιά μετά το Ολοκαύτωμα, έχουμε την ευθύνη να μιλήσουμε εκ μέρους εκείνων που δεν μπόρεσαν να πουν τίποτα».

Η επιζώσα του Ολοκαυτώματος, Λόλα Χασίντ Άνχελ, θυμάται ακόμη έντονα την απέλαση με τους γονείς της – κάτοχοι ισπανικού διαβατηρίου και οι δύο – σε ένα από τα τελευταία τρένα που έφυγαν από την Αθήνα, όπου η οικογένειά της είχε καταφύγει νωρίτερα. Ήταν Απρίλιος του 1944 – τρία χρόνια μετά την επέλαση της Βέρμαχτ στην ελληνική πρωτεύουσα – και ο προορισμός τους ήταν το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπέργκεν-Μπέλζεν.

«Θυμάμαι πολύ καλά το ταξίδι με το τρένο. Ήταν τρομερό, η μυρωδιά, η δυσωδία, οι άνθρωποι που έκλαιγαν. Και ο πατέρας μου να με παίρνει, τότε μόλις έξι ετών, στην αγκαλιά του και να με βάζει σε ένα άνοιγμα [στο εμπορευματικό βαγόνι] και να μου λέει στα γαλλικά: “Ανάπνευσε Λόλα, πάρε καθαρό αέρα”», αναφέρει η 88χρονη στον Observer.

«Μου έκλεψαν την παιδική μου ηλικία. Υπάρχουν αναμνήσεις που δεν μπορούν ποτέ να σβηστούν. Μου πήραν τους επτά θείους και τις οκτώ θείες μου, και όλα τα παιδιά τους και, στο τέλος, τη Θεσσαλονίκη, στην οποία δεν θα επιστρέφαμε ποτέ. […] Όμως νίκησα τον Χίτλερ γιατί κατάφερα να κάνω μια μεγάλη οικογένεια και ελπίζω να ζήσω αρκετά για να δω αυτό το Mουσείο του Ολοκαυτώματος», λέει η Χασίντ Άνχελ.

Διαβασε ακομα

Η άγνωστη queer ιστορία αγάπης του Ολοκαυτώματος

Η ιστορία των Εβραίων της Ελλάδας

Σε αντίθεση με την Αθήνα και άλλα μέρη της Ελλάδας, όπου η Ορθόδοξη Εκκλησία και αντιστασιακοί συσπειρώθηκαν για να κρύψουν οικογένειες Εβραίων, στη Θεσσαλονίκη, η κοινότητα εν πολλοίς αφέθηκε να τα βγάλει πέρα μόνη της. Έτσι, επέζησαν λιγότεροι από 2.000. «Στη Θεσσαλονίκη επικρατούσε σιωπή», εξηγεί ο Saltiel, εκτιμώντας ότι η κοινότητα της πόλης ανέρχεται σήμερα σε περίπου 1.000 άτομα.

Το μουσείο των 9.000 τετραγωνικών μέτρων δεν είναι μόνο ένας καθυστερημένος φόρος τιμής σε όσους υπέφεραν στη Θεσσαλονίκη από τους Ναζί και τους συνεργάτες τους, αλλά θα παρουσιάζει επίσης την ιστορία του ελληνικού εβραϊσμού, συμπεριλαμβανομένων των 39 άλλων εβραϊκών κοινοτήτων που, προπολεμικά, ήταν διάσπαρτες σε όλη την Ελλάδα.

Διαβασε ακομα

Επιζήσασα του Ολοκαυτώματος, 102 ετών, στο εξώφυλλο της γερμανικής Vogue

Παράλληλα, θα αποτελέσει εκπαιδευτικό κόμβο και κέντρο ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μια εποχή που τα ακροδεξιά κόμματα και οι αρνητές του Ολοκαυτώματος κερδίζουν έδαφος σε όλη την Ευρώπη.