Στην ταινία επιστημονικής φαντασίας Inception (2010), ο Κρίστοφ Νόλαν φαντάστηκε τον πρωταγωνιστή του να «γλιστράει» στα όνειρα των ανθρώπων και μάλιστα να διαμορφώνει το περιεχόμενό τους. Τι θα γινόταν όμως αν αυτή η ιστορία δεν ήταν τόσο μακριά από την πραγματική ζωή; Έρευνες δείχνουν ότι είναι δυνατή η αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους την ώρα που κοιμούνται και βλέπουν όνειρα, ακόμα και η συνομιλία μαζί τους.

Μερικές φορές ξυπνάμε με ζωντανή την ανάμνηση ενός ονείρου, ενώ άλλες έχουμε την εντύπωση ότι περάσαμε μια νύχτα δίχως όνειρα. Έρευνες δείχνουν ότι θυμόμαστε κατά μέσο όρο ένα έως τρία όνειρα την εβδομάδα. Ωστόσο, δεν έχουν όλοι την ίδια δυνατότητα να ανακαλέσουν ένα όνειρο που είδαν.

News Ένας μάγος εξαφάνισε τους Ναζί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο;

Οι άνθρωποι που υποστηρίζουν ότι δεν ονειρεύονται ποτέ αποτελούν περίπου το 2,7 έως 6,5% του πληθυσμού. Συχνά, αυτοί οι άνθρωποι θυμούνταν τα όνειρά τους όταν ήταν παιδιά. Το ποσοστό των ανθρώπων που λένε ότι δεν έχουν ονειρευτεί ποτέ σε όλη τους τη ζωή είναι πολύ χαμηλό: 0,38%.

Το αν οι άνθρωποι θυμούνται τα όνειρά τους εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το φύλο (οι γυναίκες θυμούνται τα όνειρά τους πιο συχνά από τους άντρες), το ενδιαφέρον κάποιου για τα όνειρα, καθώς και τον τρόπο συλλογής των ονείρων (κάποιοι, για παράδειγμα, μπορεί να τα καταγράφουν σε ένα ημερολόγιο ή να χρησιμοποιούν συσκευή εγγραφής.

Η φευγαλέα φύση των ονείρων καθιστά δύσκολο για τους επιστήμονες να τα προσεγγίσουν ή να τα μελετήσουν. Στις μέρες μας, όμως, χάρη στις γνώσεις που αποκτήθηκαν στον τομέα της νευροεπιστήμης, είναι δυνατό να προσδιοριστεί η λεγόμενη κατάσταση εγρήγορσης ενός ατόμου, αναλύοντας την εγκεφαλική του δραστηριότητα, τον μυϊκό τόνο και τις κινήσεις των ματιών του.

Οι «διαυγείς ονειροπόλοι» έχουν τη μοναδική ικανότητα να παραμένουν ενήμεροι για τη διαδικασία των ονείρων τους κατά τη διάρκεια του ύπνου

Οι επιστήμονες μπορούν έτσι να προσδιορίσουν εάν ένα άτομο κοιμάται και σε ποιο στάδιο ύπνου βρίσκεται: έναρξη ύπνου, ελαφρύς ύπνος αργών κυμάτων, ύπνος βαθιών κι αργών κυμάτων ή ύπνος με γρήγορη κίνηση των ματιών (REM).

Αυτό που δεν μπορούν να κάνουν αυτά τα δεδομένα, είναι να μας πουν εάν το άτομο που κοιμάται βλέπει όνειρα, πόσω μάλλον τι ονειρεύεται. Οι επιστήμονες δεν έχουν πρόσβαση στην εμπειρία του ονείρου. Ως εκ τούτου, αναγκάζονται να βασιστούν στην αφήγηση του ατόμου όταν ξυπνήσει, χωρίς φυσικά καμία εγγύηση για το εάν αυτή η αφήγηση θα είναι πιστή, με βάση όσα συνέβησαν μέσα στο κεφάλι του την ώρα που κοιμόταν.

Επιπλέον, για να καταλάβουμε τι συμβαίνει στον εγκέφαλο ενός ανθρώπου που ονειρεύεται – και ποιον σκοπό εξυπηρετεί αυτή η δραστηριότητα – θα πρέπει να είμαστε σε θέση να συγκρίνουμε την εγκεφαλική δραστηριότητα σε στιγμές που υπάρχουν όνειρα και σε στιγμές που δεν υπάρχουν.

Προκειμένου όμως να αναπτυχθεί περαιτέρω η επιστήμη των ονείρων, οι επιστήμονες θα ήταν ιδανικό να επικοινωνήσουν με τα άτομα που κοιμούνται. Αδύνατο; Όχι για όλους. Κι εδώ έρχονται οι «διαυγείς ονειροπόλοι».

Ασκούν μερικό έλεγχο στα όνειρα που βλέπουν

Οι περισσότεροι από εμάς συνειδητοποιούμε ότι ονειρευόμασταν μόλις ξυπνήσουμε. Οι «διαυγείς ονειροπόλοι» από την άλλη πλευρά, έχουν τη μοναδική ικανότητα να παραμένουν ενήμεροι για τη διαδικασία των ονείρων τους κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, το στάδιο του ύπνου κατά το οποίο η εγκεφαλική δραστηριότητα είναι πιο κοντά στη φάση της εγρήγορσης.

Το πιο εκπληκτικό είναι ότι οι «διαυγείς ονειροπόλοι» μπορούν μερικές φορές να ασκούν μερικό έλεγχο στο όνειρό τους. Μπορούν να πετάξουν μακριά, να κάνουν τους ανθρώπους να εμφανίζονται ή να εξαφανίζονται, να αλλάζουν τον καιρό ή να μεταμορφώνονται σε ζώα. Με λίγα λόγια, οι δυνατότητες τους είναι ατελείωτες.

Τέτοιους είδους όνειρα μπορούν να συμβούν αυθόρμητα ή να συμβαίνουν έπειτα από ειδική εκπαίδευση. Η ύπαρξη του λεγόμενου «διαυγούς ονείρου» ήταν γνωστή από την αρχαιότητα, αλλά για πολύ καιρό θεωρούνταν ανάξιο ζήτημα για επιστημονική διερεύνηση.

Το έξυπνο πείραμα

Τέτοιες απόψεις έχουν πλέον αλλάξει χάρη σε ένα έξυπνο πείραμα που δημιούργησαν ο ψυχολόγος Keith Hearne και ο ψυχοφυσιολόγος Stephen Laberge τη δεκαετία του 1980. Αυτοί οι δύο ερευνητές ξεκίνησαν να αποδείξουν ότι οι «διαυγείς ονειροπόλοι» κοιμόντουσαν πράγματι όταν συνειδητοποίησαν ότι ονειρεύονταν. Ξεφεύγοντας από την παρατήρηση ότι ο ύπνος REM χαρακτηρίζεται από γρήγορες κινήσεις των ματιών ενώ τα μάτια είναι κλειστά (εξ ου και η ονομασία «Ύπνος γρήγορης κίνησης των ματιών»), έθεσαν στον εαυτό τους την ακόλουθη ερώτηση: θα ήταν δυνατό να χρησιμοποιήσουν αυτή την ιδιότητα για να ζητήσουν από το άτομα που ονειρεύονται να στείλουν ένα «μήνυμα» από το όνειρό τους στον κόσμο γύρω τους;

Τα αποτελέσματα ερευνών υποδηλώνουν ότι είναι πλέον δυνατό να «συνομιλήσουμε» σε οποιονδήποτε κοιμάται, σε όποιο στάδιο του ύπνου και αν βρίσκεται

Ο Hearne και ο Laberge «στρατολόγησαν» αρκετούς «διαυγείς ονειροπόλους» για να προσπαθήσουν να το ανακαλύψουν. Συμφώνησαν μαζί τους, προτού αυτοί αποκοιμηθούν, στο μήνυμα που θα στείλουν: οι συμμετέχοντες θα έπρεπε να κάνουν συγκεκριμένες κινήσεις των ματιών, όπως να μετακινήσουν το βλέμμα τους από αριστερά προς τα δεξιά τρεις φορές, μόλις αντιληφθούν ότι ονειρεύονται. Και ενώ βρίσκονταν αντικειμενικά σε ύπνο REM, οι «διαυγείς ονειροπόλοι» έκαναν ακριβώς αυτό.

Από τότε, ο νέος «κώδικας επικοινωνίας» επέτρεψε στους ερευνητές να ανιχνεύουν τα στάδια του ονείρου σε πραγματικό χρόνο. Το πείραμα αυτό άνοιξε το δρόμο σε πολλά ερευνητικά project στα οποία οι «διαυγείς ονειροπόλοι» λειτουργούν ως «μυστικοί πράκτορες» στον κόσμο των ονείρων, πραγματοποιώντας «αποστολές» και κάνοντας σινιάλα με τα μάτια.

Επίσης, είναι πλέον δυνατό να συνδυαστούν τέτοιου είδους πειράματα με τεχνικές απεικόνισης του εγκεφάλου για τη μελέτη των περιοχών που εμπλέκονται στα «διαυγή όνειρα». Αυτό αποτελεί ένα τεράστιο βήμα προς τα εμπρός αναφορικά με την καλύτερη κατανόηση των ονείρων και του τρόπου με τον οποίο αυτά σχηματίζονται.

Το 2021, σχεδόν 40 χρόνια μετά το πρωτοποριακό έργο των Hearne και Laberge, η έρευνα σε συνεργασία με ακαδημαϊκούς από όλο τον κόσμο μας έχει πάει ακόμα πιο μακριά.

Νέος κώδικας επικοινωνίας

Γνωρίζαμε ήδη ότι οι «διαυγείς ονειροπόλοι» ήταν σε θέση να στείλουν πληροφορίες μέσα από τα όνειρά τους. Μπορούν όμως και να τις λάβουν; Με άλλα λόγια, είναι δυνατόν να μιλήσεις με έναν «διαυγή ονειροπόλο»; Ένας εθελοντής εκτέθηκε σε απτικά ερεθίσματα ενώ κοιμόταν, ενώ του έγιναν «κλειστού τύπου» ερωτήσεις, όπως «σου αρέσει η σοκολάτα;».

Ο ίδιος μπορούσε να χαμογελάσει για να δείξει «ναι» και συνοφρυώνοντας για να δείξει «όχι». Πολλοί από αυτούς κλήθηκαν να απαντήσουν σε απλές μαθηματικές εξισώσεις και κατάφεραν να δώσουν τις σωστές απαντήσεις ενώ παρέμεναν κοιμισμένοι.

Φυσικά, οι διαυγείς ονειροπόλοι δεν ανταποκρίνονταν πάντοτε. Αλλά το γεγονός ότι μερικές φορές το έκαναν (στο 18% των περιπτώσεων) δημιούργησε επί της ουσίας ένα κανάλι επικοινωνίας μεταξύ των ερευνητών και εκείνων που έβλεπαν όνειρα.

Παρόλα αυτά, το «διαυγές όνειρο» παραμένει ένα σπάνιο φαινόμενο και ακόμα όσοι έχουν την δυνατότητα να επικοινωνούν στη διάρκεια του ύπνου τους, δεν σημαίνει ότι παραμένουν «διαυγείς» καθ’ όλη τη διάρκεια του ύπνου τους ή κατά τη διάρκεια του ύπνου REM.

Τα αποτελέσματα ερευνών υποδηλώνουν ότι είναι πλέον δυνατό να «συνομιλήσουμε» σε οποιονδήποτε κοιμάται, σε όποιο στάδιο του ύπνου και αν βρίσκεται.

Διαβασε ακομα

Κοιμήσου εσύ και η τύχη των εργοδοτών σου δουλεύει

Ομάδα ερευνητών από το TheConversation.com για να διαπιστώσουν αν μπορούσαν να επικοινωνήσουν με τον ίδιο τρόπο με οποιοδήποτε κοιμάται, ανεξάρτητα από το στάδιο του ύπνου τους, πραγματοποίησαν πειράματα με εθελοντές που δεν έβλεπαν διαυγή όνειρα, χωρίς να έχουν διαταραχές ύπνου, καθώς και με άτομα που έπασχαν από ναρκοληψία. Η ασθένεια αυτή, η οποία προκαλεί ακούσιο ύπνο και πρώιμη έναρξη της φάσης REM, ενώ συνδέεται με αυξημένη τάση για «διαυγή όνειρα».

Στο τελευταίο πείραμά τους, παρουσίασαν στους συμμετέχοντες υπάρχουσες λέξεις (π.χ. πίτσα) και άλλες που επινόησαν (π.χ. “ντίτζα”) σε όλα τα στάδια του ύπνου. Τους ζητήσαμε να χαμογελάσουν ή να συνοφρυωθούν για να σηματοδοτήσουν αν η λέξη είχε επινοηθεί ή όχι. Όπως ήταν αναμενόμενο, τα άτομα με ναρκοληψία ήταν σε θέση να απαντήσουν όταν ήταν διαυγή στον ύπνο REM, επιβεβαιώνοντας τα αποτελέσματά τους από το 2021.

Το πιο εκπληκτικό είναι ότι και οι δύο ομάδες συμμετεχόντων ήταν επίσης σε θέση να ανταποκριθούν στα λεκτικά ερεθίσματα στα περισσότερα στάδια του ύπνου, ακόμη και χωρίς «διαυγή όνειρα». Οι εθελοντές ήταν σε θέση να ανταποκρίνονται κατά διαστήματα, σαν να άνοιγαν προσωρινά «παράθυρα» σύνδεσης με τον έξω κόσμο σε ορισμένες στιγμές.

Είναι δυνατό να «συνομιλήσουμε» με κάποιον που κοιμάται;

Γιατί υπάρχουν τέτοια «παράθυρα» σύνδεσης με τον έξω κόσμο; Μπορούμε να διατυπώσουμε την υπόθεση ότι ο εγκέφαλος αναπτύχθηκε σε ένα πλαίσιο, όπου ήταν απαραίτητη μια ελάχιστη γνωστική επεξεργασία κατά τη διάρκεια του ύπνου. Μπορούμε να φανταστούμε, για παράδειγμα, ότι οι πρόγονοί μας έπρεπε να παραμένουν προσεκτικοί σε εξωτερικά ερεθίσματα ενώ κοιμόντουσαν, σε περίπτωση που πλησίαζε κάποιο αρπακτικό. Ομοίως, γνωρίζουμε ότι ο εγκέφαλος της μητέρας αντιδρά κατά προτίμηση στις κραυγές του μωρού της κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι είναι πλέον δυνατό να «μιλήσουμε» σε οποιονδήποτε κοιμάται, σε όποιο στάδιο του ύπνου και αν βρίσκεται. Με την τελειοποίηση των εγκεφαλικών δεικτών που προβλέπουν τις στιγμές «σύνδεσης» με τον έξω κόσμο, θα πρέπει να είναι δυνατή η περαιτέρω βελτιστοποίηση των πρωτοκόλλων επικοινωνίας στο μέλλον.

Αυτή η ανακάλυψη ανοίγει το δρόμο για την πραγματοποιήση διαλόγου σε πραγματικό χρόνο με τους εκείνους που κοιμούνται, προσφέροντας στους ερευνητές την ευκαιρία να εξερευνήσουν τα μυστήρια των ονείρων την ώρα που συμβαίνουν.

Αλλά αν η γραμμή μεταξύ επιστημονικής φαντασίας και πραγματικότητας γίνεται όλο και πιο λεπτή, να είστε σίγουροι: οι νευροεπιστήμονες απέχουν ακόμη πολύ από το να είναι σε θέση να αποκρυπτογραφήσουν τις πιο τρελές φαντασιώσεις σας.

Με πληροφορίες από το TheConversation