Το ήξερες πως ο εγκέφαλος μπορεί να «καίει» το δικό του λίπος για να συνεχίσει να λειτουργεί επαρκώς κατά τη διάρκεια εξαντλητικών προσπαθειών, όπως ένας μαραθώνιος; Ο Carlos Matute, Ισπανός νευροεπιστήμονας δεν έψαχνε για κάποια επιστημονική ανακάλυψη όταν φόρεσε τα αθλητικά του παπούτσια για να πάει να τρέξει.

Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της προπόνησης, άρχισε να τον απασχολεί ένα βασανιστικό ερώτημα: «Πώς καταφέρνουμε να φτάνουμε στη γραμμή τερματισμού όταν οι αποθήκες ενέργειας μας έχουν αδειάσει;»

Η απάντηση που πρότεινε μέσα από τη μελέτη του, που δημοσιεύθηκε στο Nature Metabolism, είναι εντυπωσιακή: η μυελίνη – η λιποειδής ουσία που περιβάλλει τις νευρικές ίνες – μπορεί να λειτουργήσει ως πηγή ενέργειας όταν τα αποθέματα εξαντλούνται.

Πρόκειται, σύμφωνα με τον ίδιο, για ένα παράδειγμα της αξιοθαύμαστης προσαρμοστικότητας του εγκεφάλου, ακόμα και σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Καίγοντας το λίπος του εγκεφάλου

Στη μελέτη του, ο Matute και η ομάδα του χρησιμοποίησαν μαγνητικές τομογραφίες για να μελετήσουν τους εγκεφάλους δέκα ερασιτεχνών δρομέων, πριν και μετά τον μαραθώνιο, αλλά και σε διάστημα δύο εβδομάδων έως δύο μηνών αργότερα.

Δύο ημέρες μετά τον αγώνα, διαπιστώθηκε μείωση της μυελίνης σε 12 από τις 100 περιοχές του εγκεφάλου που εξετάστηκαν – κυρίως σε περιοχές που σχετίζονται με την κινητικότητα, την αισθητηριακή επεξεργασία και το συναίσθημα.

Οι ερευνητές απέκλεισαν την αφυδάτωση ως πιθανή αιτία και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί τη μυελίνη, η οποία αποτελείται κυρίως από λιπίδια, ως εναλλακτική πηγή καυσίμου. «Όταν δεν υπάρχει γλυκόζη από το αίμα, τότε ο εγκέφαλος πρέπει να χρησιμοποιήσει ό,τι έχει διαθέσιμο», λέει ο Matute.

Το πιο εντυπωσιακό; Οι συμμετέχοντες ήταν ηλικίας από 45 έως 73 ετών – κάτι που αποδεικνύει ότι ο εγκέφαλος παραμένει ευέλικτος και ικανός να προσαρμόζεται, ακόμα και σε προχωρημένες ηλικίες.

Δύο μήνες μετά τον μαραθώνιο, ωστόσο, όπως αναφέρεται στο National Geographic, τα επίπεδα μυελίνης των συμμετεχόντων στην έρευνα επέστρεψαν στα φυσιολογικά.

Διαβασε ακομα

Όμορφες, δυνατές και γρήγορες: Πώς ο στίβος έγινε πασαρέλα

Τα οφέλη του τρεξίματος για τον εγκέφαλο

Το τρέξιμο έχει από καιρό συνδεθεί με οφέλη για τον εγκέφαλο: αυξάνει τις ορμόνες που ρυθμίζουν τη διάθεση, όπως ντοπαμίνη, σεροτονίνη και νορεπινεφρίνη, προσφέροντας ανακούφιση από άγχος και κατάθλιψη.

Η γνωστή «ευφορία του δρομέα» φαίνεται να οφείλεται περισσότερο στα ενδοκανναβινοειδή – ουσίες που λειτουργούν σαν τη φυσική εκδοχή της κάνναβης στον εγκέφαλο.

Η αερόβια άσκηση συμβάλλει, επίσης, στη δημιουργία νέων νευρώνων στον ιππόκαμπο, την περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη μνήμη και τη μάθηση, προσφέροντας μακροπρόθεσμη προστασία από τη γνωστική φθορά.

Η Astrid Roeh, γιατρός στο Πανεπιστήμιο του Άουγκσμπουργκ, της Γερμανίας, διαπίστωσε ότι οι μαραθωνοδρόμοι εμφάνιζαν λιγότερα συμπτώματα κατάθλιψης και καλύτερη διάθεση – ειδικά την επομένη του αγώνα.

Άλλες μελέτες δείχνουν, επίσης, αύξηση σε περιοχές του ιππόκαμπου και παροδικές αλλαγές στη λειτουργία των εγκεφαλικών κυκλωμάτων, όπως μετρήθηκαν με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (EEG) – μια ικανότητα αναδιοργάνωσης που οι επιστήμονες ονομάζουν «νευροπλαστικότητα».

Διαβασε ακομα

Γυμναστική αλλά χωρίς τη γυμναστική. Χάπι σαν να έτρεξες 10 χλμ.

Οι κίνδυνοι της «υπερπροπόνησης»

Ωστόσο, δεν είναι όλες οι αλλαγές στον εγκέφαλο θετικές. Η Luana Main, καθηγήτρια στο Deakin University, προειδοποιεί για το «σύνδρομο της υπερπροπόνησης», στο οποίο πέφτουν πολλοί αθλητές αντοχής: όταν η προπόνηση ξεπερνά τα όρια χωρίς επαρκή ξεκούραση, μπορεί να προκύψουν τραυματισμοί, κακή απόδοση και διαταραχές στη διάθεση.

Οι αθλητές που το παρακάνουν με την προπόνησή τους, συχνά, αισθάνονται εκνευρισμένοι, αγχωμένοι, και ψυχικά κουρασμένοι. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με έρευνες της Main, παρατηρείται μείωση στις γνωστικές επιδόσεις – ιδιαίτερα στον χρόνο αντίδρασης – ενώ αυξάνεται η πιθανότητα λαθών και τραυματισμών.

Η παρακολούθηση της ψυχικής διάθεσης και της αντίδρασης, μάλιστα, μπορεί να είναι πιο «ευαίσθητος» δείκτης κόπωσης από βιολογικά μέτρα, όπως ο καρδιακός ρυθμός. Η καταγραφή της διάθεσης και της κόπωσης με καθημερινό ημερολόγιο μπορεί να αποτρέψει την υπερπροπόνηση.

Η λύση; Ισορροπημένη προπόνηση με ενσωματωμένη ξεκούραση. Όπως λέει η Main, «περισσότερο δεν σημαίνει πάντα καλύτερα. Μερικές φορές, το λιγότερο είναι αυτό που κάνει τη διαφορά».

Ο Matute συμφωνεί: «Για όσους αναρωτιούνται ‘μήπως να σταματήσω το τρέξιμο;’ η απάντηση είναι: ‘Όχι, ποτέ’ – απλώς να προπονείστε σωστά.»