Η Ιαπωνία, ένα έθνος τόσο εργατικό που η γλώσσα του έχει έναν όρο για την κυριολεκτική εργασία μέχρι θανάτου, προσπαθεί να αντιμετωπίσει την ανησυχητική έλλειψη εργατικού δυναμικού, πείθοντας περισσότερους ανθρώπους και εταιρείες να υιοθετήσουν τετραήμερες εβδομάδες εργασίας.

Η κυβέρνηση της χώρας έχει εντείνει τις πιέσεις της προς τις εταιρείες να υιοθετήσουν την τετραήμερη εβδομάδα εργασίας, αλλά οι προσπάθειες αυτές αντιμετωπίζουν μεγάλες προκλήσεις σε μια χώρα που φημίζεται για την εργασιομανία της.

Πρόσφατα μάλιστα ξεκίνησε από την κυβέρνηση μια εκστρατεία «μεταρρύθμισης του τρόπου εργασίας» με στόχο την προώθηση ευέλικτων ρυθμίσεων εργασίας, λιγότερων ωρών εργασίας και περιορισμών στις υπερωρίες. Για την περαιτέρω ενθάρρυνση αυτής της πρωτοβουλίας, το υπουργείο Εργασίας έχει επίσης αρχίσει να παρέχει επιδοτήσεις και δωρεάν συμβουλευτικές υπηρεσίες.

«Δημιουργώντας μια κοινωνία στην οποία οι εργαζόμενοι θα μπορούν να επιλέγουν από μια ποικιλία τρόπων εργασίας ανάλογα με τις ανάγκες τους, σκοπεύουμε να δημιουργήσουμε έναν ενάρετο κύκλο ανάπτυξης και διανομής και να δώσουμε τη δυνατότητα σε κάθε εργαζόμενο να έχει καλύτερες προοπτικές για το μέλλον», αναφέρεται σε ιστοσελίδα του υπουργείου σχετικά με την εκστρατεία «hatarakikata kaikaku», η οποία μεταφράζεται ως «καινοτομία στον τρόπο που εργαζόμαστε».

Η επίσημη υποστήριξη από την κυβέρνηση μιας καλύτερης ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής αποτελεί μια αξιοσημείωτη αλλαγή στην Ιαπωνία, μια χώρα της οποίας η περίφημη κουλτούρα του στωικισμού των εργασιομανών συχνά πιστώνεται για την εθνική ανάκαμψη και την αστρική οικονομική ανάπτυξη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η κίνηση αυτή σηματοδοτεί μια πιο συντονισμένη προσπάθεια, αφού η κυβέρνηση εξέφρασε για πρώτη φορά την υποστήριξή της για μια μικρότερη εβδομάδα εργασίας το 2021, όταν οι νομοθέτες ενέκριναν την ιδέα. Ωστόσο, η ιδέα δεν έχει λάβει εντολή για να γίνει πράξη και έχει αργήσει να κερδίσει έδαφος.

Διαβασε ακομα

Σε έναν κόσμο που «αγκαλιάζει» την 4ήμερη εργασία κάποιοι στην Ελλάδα θα δουλεύουν έξι μέρες

«Οι λόγοι για τους οποίους οι Ιάπωνες εργάζονται πολλές ώρες είναι πολιτισμικοί και κοινωνικοί– αυτά τα πράγματα δεν αλλάζουν γρήγορα», δήλωσε ο Tim Craig, ο οποίος πέρασε πάνω από 20 χρόνια διδάσκοντας και διεξάγοντας έρευνα σε κορυφαίες σχολές επιχειρήσεων στην Ιαπωνία.

Οι τυπολατρικές πιέσεις για θυσίες για την εταιρεία είναι έντονες. Οι πολίτες συνήθως παίρνουν την άδειά τους για διακοπές την ίδια εποχή του χρόνου με τους συναδέλφους τους – κατά τη διάρκεια των διακοπών Bon το καλοκαίρι και γύρω από την Πρωτοχρονιά – ώστε οι συνάδελφοι να μην μπορούν να τους κατηγορήσουν για αμέλεια ή αδιαφορία.

Οι πολλές ώρες εργασίας είναι ο κανόνας. Αν και το 85% των εργοδοτών δηλώνει ότι δίνει στους εργαζομένους του δύο ημέρες ρεπό την εβδομάδα και υπάρχουν νομικοί περιορισμοί στις υπερωρίες, οι οποίοι διαπραγματεύονται με τα εργατικά συνδικάτα και περιγράφονται λεπτομερώς στις συμβάσεις. Αλλά ορισμένοι Ιάπωνες κάνουν «υπηρεσιακές υπερωρίες», που σημαίνει ότι δεν δηλώνονται και εκτελούνται χωρίς αποζημίωση.

Σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας, Εργασίας και Πρόνοιας, μόνο το περίπου 8% των εταιρειών στην Ιαπωνία επιτρέπει στους εργαζομένους να παίρνουν τρεις ή περισσότερες ημέρες ρεπό κάθε εβδομάδα.

Ο Craig, ο οποίος έγραψε επίσης ένα βιβλίο για την ιαπωνική λαϊκή και παραδοσιακή κουλτούρα, εξήγησε ότι οι Ιάπωνες δίνουν μεγάλη σημασία στην εργασία, επειδή τείνουν να τη θεωρούν ως «θετικό μέρος της ζωής», αλλά η κοινωνική πίεση παίζει επίσης ρόλο.

«Αν πάνε σπίτι τους νωρίς, τότε οι συνάδελφοί τους θα τους κοιτάξουν με καχυποψία και θα πρέπει να εργαστούν περισσότερο για να τους καλύψουν. Όπως και να έχει, δεν είναι καλό συναίσθημα», διευκρίνισε ο Craig.

Ο χώρος εργασίας είναι επίσης το μέρος όπου οι περισσότεροι Ιάπωνες έχουν τις περισσότερες κοινωνικές επαφές τους, όπου οι εργαζόμενοι είναι συχνά πρόθυμοι να παραμείνουν περισσότερο για να βοηθήσουν την ομάδα και να παραστούν σε μακρά εταιρικά δείπνα, παρατήρησε ο Martin Schulz, επικεφαλής οικονομολόγος πολιτικής στη Fujitsu.

«Το να είσαι μέλος μιας εταιρείας είναι σχεδόν μέρος μιας κοινότητας, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα συχνά να εργάζεσαι περισσότερο, όχι τόσο αποδοτικά», δήλωσε στο CNBC.

Τον περασμένο Οκτώβριο, το υπουργείο Υγείας δημοσίευσε την ετήσια λευκή βίβλο του που ασχολείται με τις υπερβολικά πολλές ώρες εργασίας στην Ιαπωνία και τη σύνδεσή τους με την κατάθλιψη και το karoshi, δηλαδή τον θάνατο από υπερβολική εργασία. Το 2022, 2.968 άνθρωποι στην Ιαπωνία πέθαναν από αυτοκτονία που αποδίδεται στο karoshi, μια αύξηση από 1.935 το 2021. Η Ιαπωνία δεν έχει δημοσιεύσει ακόμη τη λευκή βίβλο για τα στατιστικά στοιχεία του 2023.

Διαβασε ακομα

Το «δικαίωμα στην αποσύνδεση» ή αλλιώς να μην είσαι διαθέσιμος εκτός ωραρίου

Η έκθεση υπογράμμισε ότι το 10,1% των ανδρών και το 4,2% των γυναικών εργάζονται πάνω από 60 ώρες την εβδομάδα, συνδέοντας αυτές τις πολλές ώρες εργασίας με τη συχνότητα εμφάνισης του karoshi.

«Νομίζω ότι θα χρειαστεί χρόνος [για να διεισδύσει η τετραήμερη εβδομάδα εργασίας]… δεν έχουμε συνηθίσει να είμαστε ευέλικτοι», δήλωσε ο Hiroshi Ono, καθηγητής ανθρώπινου δυναμικού στο Πανεπιστήμιο Hitotsubashi.

«Είναι ακόμα αρκετά σπάνιο και σε άλλες χώρες. Έτσι, νομίζω ότι ειδικά στην Ιαπωνία θα χρειαστεί κάποιος χρόνος για να γίνει αυτό», πρόσθεσε.

Ο μικρός αριθμός εταιρειών που εφαρμόζουν τετραήμερη εβδομάδα εργασίας δεν είναι επίσης γενικά παραδοσιακές ιαπωνικές εταιρείες, παρατήρησε επίσης ο Ono, αναφέροντας το παράδειγμα της Microsoft Ιαπωνίας.

«Έτσι, για τις παραδοσιακές ιαπωνικές εταιρείες, μπορεί να χρειαστεί ακόμη περισσότερο χρόνο», είπε.

Μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες της Ιαπωνίας, η Panasonic, έθεσε σε εφαρμογή την επιλογή της τετραήμερης εβδομάδας εργασίας για τους εργαζομένους το 2022, αλλά μόνο περίπου 150 από τους 63.000 επιλέξιμους εργαζομένους διάλεξαν να συμμετάσχουν.

Η εταιρεία διαμεσολάβησης SMBC προσφέρει επίσης στους υπαλλήλους της επιλογή τετραήμερης εβδομάδας εργασίας από το 2020. Αλλά έχει περιορίσει την επιλεξιμότητα σε εργαζόμενους ηλικίας 40 ετών και άνω, είτε για λόγους οικογενειακής φροντίδας, είτε για «αυτόνομη επαγγελματική εξέλιξη». Η επιλογή είναι επίσης διαθέσιμη μόνο από το τέταρτο έτος απασχόλησης.

Παρόλο που τα ποσοστά υιοθέτησης είναι ισχνά, η πρωτοβουλία δεν είναι καθόλου αμφισβητήσιμη. «Η συνολική ευελιξία βοηθάει, σίγουρα», δήλωσε ο Schulz της Fujitsu, προσθέτοντας ότι η κυβέρνηση πιέζει περισσότερο τις εταιρείες όσον αφορά την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, έτσι ώστε να μην επιτρέπονται πλέον ατελείωτες υπερωρίες.

Επιπλέον, οι ειδικοί δήλωσαν στο CNBC ότι η έννοια του karoshi δεν είναι ένα φαινόμενο μοναδικό στην Ιαπωνία. Το 2019, περισσότεροι από 770 εργαζόμενοι φέρονται να πέθαναν λόγω εργασιακού στρες στη Σουηδία.

«Το μόνο πράγμα που είναι μοναδικό στην Ιαπωνία είναι ότι το υπουργείο συλλέγει πραγματικά δεδομένα για το karoshi», δήλωσε ο Ono.

Διαβασε ακομα

Κι εσένα Sato σε λένε; Ο περίεργος λόγος που όλοι οι Ιάπωνες θα έχουν το ίδιο επώνυμο μέχρι το 2531

Ορισμένοι αξιωματούχοι θεωρούν ότι η αλλαγή αυτής της νοοτροπίας είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση ενός βιώσιμου εργατικού δυναμικού εν μέσω της κατακόρυφης πτώσης των γεννήσεων στην Ιαπωνία. Με τον τρέχοντα ρυθμό, ο οποίος εν μέρει αποδίδεται στην κουλτούρα της χώρας που επικεντρώνεται στην εργασία, ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας αναμένεται να μειωθεί κατά 40% σε 45 εκατομμύρια άτομα το 2065, από τα 74 εκατομμύρια που είναι σήμερα, σύμφωνα με κυβερνητικά στοιχεία.

Οι υποστηρικτές του μοντέλου του τριήμερου ρεπό λένε ότι ενθαρρύνει τους ανθρώπους που μεγαλώνουν παιδιά, όσους φροντίζουν ηλικιωμένους συγγενείς, τους συνταξιούχους που ζουν με συντάξεις και άλλους που αναζητούν ευελιξία ή πρόσθετο εισόδημα να παραμείνουν στο εργατικό δυναμικό για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Με πληροφορίες από CNBC, Associated Press