Το 1995, οι Ozard και Clark ένωσαν τις λέξεις “slacker” και “activist” και έφτιαξαν τον όρο “slacktivism“, προκειμένου να περιγράψουν τον τύπο του ακτιβισμού από την άνεση του σπιτιού, εκείνον που δεν σε ξεβολεύει και δεν σε αναγκάζει να λάβεις δράση σε χρόνο ενεστώτα.

Η έννοια έλαβε πιο προηγμένη σημασία στην εποχή των social media, δηλαδή στη συγκαιρινή εποχή, κατά την οποία κάθε άτομο που διατηρεί λογαριασμό σε μια πλατφόρμα μπορεί να γίνει ακτιβιστής, απλώς αναμεταδίδοντας ένα από τα πολλά κοινωνικά μηνύματα που εμφανίζονται μπροστά του.

Φτάνει όμως ένας λογαριασμός στο Instagram για να αλλάξει ο κόσμος; Σίγουρα όχι. Ωστόσο, το διαδίκτυο επιτρέπει με εύκολο και γρήγορο τρόπο ένα υποκείμενο να εκφράσει την υποστήριξη ή την δυσαρέσκειά του απέναντι σε ένα συμβάν ή μια κατάσταση. Κυριολεκτικά, στον κόσμο των social media, χρειάζεται μόνο ένα κλικ.

Σίγουρα η μικρή κίνηση που μπορείς να κάνεις από το κινητό ή το laptop σου είναι πολύ πιο βολικό από το να βρεθείς διά ζώσης στη διαμαρτυρία ή να συμμετέχεις στη διαδήλωση. Θα μπεις, όμως, στην διαδικασία να κάνεις την έρευνά σου για τον πραγματικό σκοπό του αιτήματος που υποστηρίζεις στην ανάρτησή σου;

Social media και ακτιβισμός: Ευχή και κατάρα

Ένα scroll αρκεί για να ανοίξουν μπροστά σου δεκάδες νέοι ορίζοντες, αφού η πραγματικότητα πλέον βρίσκεται σχεδόν αυτούσια μέσα στην οθόνη σου. Αναρτήσεις για την ισότητα των φύλων, έρευνες για το περιβάλλον, τα υπέρ του thrifting και τα κατά του fast-fashion, η αδικία των διεθνών συγκρούσεων και άλλα τόσα κοινωνικά, οικονομικά και διεθνή ζητήματα στο «μενού».

Είναι δεδομένο πως οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει το φυτώριο νέων κινημάτων και εργαλείο στα χέρια καταπιεσμένων ομάδων να ακουστούν, με τρόπο που τα παραδοσιακά Μέσα Επικοινωνίας δεν τους επέτρεψαν ποτέ σε μεγάλη κλίμακα. Υπό αυτήν την έννοια, τα social media μόνο ευεργετικά μπορεί να είναι.

Ωστόσο υπάρχει μια «παγίδα» που δεν είναι άλλη από το slacktivism. Οι άνθρωποι που ασχολούνται με αυτήν τη μορφή ακτιβισμού, συνήθως μοιράζονται αναρτήσεις και βίντεο στις ιστορίες ή στη ροή δημοσιεύσεων των social media. Στην πραγματικότητα, όμως, γνωρίζουν πολύ λίγα ή και καθόλου για το ζήτημα που προωθούν.

Για παράδειγμα, μπορεί να δημοσιεύουν για την ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα, χωρίς όμως να δίνουν παραπάνω πληροφορίες για τον τρόπο που οι θεατές της ανάρτησής του θα μπορούσαν να συνδράμουν, ή έστω να κατανοήσουν περισσότερο τον σκοπό για τον οποίο συνηγορούν. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά οι “slacktivists” συχνά απλά αναδημοσιεύουν στα social media, αλλά δεν κάνουν τίποτα άμεσα για να βοηθήσουν οι ίδιοι το ζήτημα που φαίνεται να τους απασχολεί.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως μέσω του διαδικτυακού ακτιβισμού έχουν ανθίσει σημαντικά κινήματα, όπως η Αραβική Άνοιξη, το Black Lives Matter, το #TimesUp. Το στοιχείο που κατέστησε αυτά τα κινήματα τόσο επιτυχημένα είναι πως ώθησαν τους ανθρώπους να απομακρυνθούν από την οθόνη τους και να βγουν στον δρόμο, διεκδικώντας στην πράξη την αλλαγή. Δεν έμειναν δηλαδή στον «καναπέ», όπως προτάσσει το “slacktivism”.

Με άλλα λόγια, ο διαδικτυακός ακτιβισμός έχει τη σημασία του. Όχι, όμως, όταν παραμένει «εγκλωβισμένος» στο πληκτρολόγιο, αλλά όταν κινητοποιεί τους ανθρώπους σε συλλογική δράση.