Αν οι ομιλίες και τα συνθήματα μπορούσαν να σώσουν το περιβάλλον, η COP29 στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν θα ήταν ήδη μια τεράστια επιτυχία. Ωστόσο, υπάρχουν λίγες ενδείξεις ότι ο τρέχων γύρος των συνομιλιών για το κλίμα θα φέρει αποτελέσματα, έστω στον βασικό παράγοντα που αποδεδειγμένα επιβραδύνει την υπερθέρμανση του πλανήτη: τις ταχείες περικοπές των αερίων του θερμοκηπίου.

Στην πραγματικότητα, λίγο πριν από τις συνομιλίες στο Μπακού, ο CEO της COP29, Elnur Soltanov, φαίρεται, σύμφωνα με το Undark, να κατέστρωνε σχέδια για να πετύχει νέες συμφωνίες πετρελαίου και φυσικού αερίου, κατά τη διάρκεια της διάσκεψης των δύο εβδομάδων.

Την περσινή χρονιά, στην COP28 στο Ντουμπάι, επικεφαλής ήταν ο Sultan Al Jaber, από την ADNOC, την εθνική εταιρεία πετρελαίου των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, ενώ δύο χρόνια πριν, διάφορες εταιρείες ορυκτών καυσίμων κατέβαλαν στους διοργανωτές της COP26 της Γλασκώβης τουλάχιστον 33 εκατομμύρια δολάρια για να χρηματοδοτήσουν τις συνομιλίες.

Συγκρούσεις συμφερόντων

Οι ειδικοί σε θέματα κλιματικής πολιτικής λένε ότι οι συγκρούσεις συμφερόντων που εμποδίζουν οποιαδήποτε πραγματική πρόοδο στη μείωση των εκπομπών ορυκτών καυσίμων έχουν πλέον ενσωματωθεί στη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή.

Οι συνομιλίες έχουν επίσης γίνει πολύ μεγάλες και δυσκίνητες, καταγγέλλουν οι επικριτές, και από την αρχή, η διαδικασία της UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change – Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή) έχει περιθωριοποιήσει τις ανησυχίες των μικρότερων αναπτυσσόμενων χωρών, των αυτόχθονων πληθυσμών και των γυναικών.

Οι ίδιοι επιστήμονες αναφέρουν επίσης ότι υπάρχουν λύσεις, αλλά πως η UNFCCC έχει καταβάλει ελάχιστη προσπάθεια για να συζητήσει αυτά τα κραυγαλέα προβλήματα και είναι απρόθυμη να λάβει όλα τα μέτρα εκτός από τα μικρότερα για την αντιμετώπισή τους.

Διαβασε ακομα

Μήπως να στέλναμε τον λογαριασμό για το κλίμα στους πλούσιους;

«Σαν αρρώστια, εκτός ελέγχου»

Κάθε χρόνο, τα συγκεκριμένα προβλήματα αποκαλύπτονται λίγες εβδομάδες ή μήνες πριν ξεκινήσουν οι συνομιλίες για το κλίμα, προκαλώντας νέους γύρους οργής και κατηγοριών κατά της UNFCCC.

Για παράδειγμα, δεν υπάρχει επικεφαλής με εκτελεστικές εξουσίες που θα μπορούσε να διατάξει αλλαγές – ο ρόλος της UNFCCC είναι απλώς να διευκολύνει τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των κρατών μελών της. Έτσι, οποιεσδήποτε μεταρρυθμιστικές προσπάθειες θα πρέπει να καθοδηγούνται από τις ίδιες τις χώρες – οι περισσότερες από τις οποίες φαίνεται να είναι εντάξει με το status quo.

Επιπλέον, είναι σαφές ότι οι ετήσιες συναντήσεις έχουν γίνει πολύ μεγάλες για να είναι αποτελεσματικές, όπως αναφέρει ο Benito Müller, ερευνητής στο Ινστιτούτο Περιβαλλοντικής Αλλαγής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και διευθυντής της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας για την Ανάπτυξη Ικανοτήτων.

«Έχουν αναπτυχθεί οργανικά, χωρίς καμία καθοδήγηση. Κάποιοι θα μπορούσαν ακόμη και να πουν ότι είναι σαν καρκίνος, εκτός ελέγχου», λέει ο Müller, ο οποίος μελετά στενά τις ετήσιες διασκέψεις της UNFCCC.

Κλιματική κόπωση

Λιγότεροι από 5.000 άνθρωποι παρακολούθησαν τις πρώτες ετήσιες διασκέψεις, ενώ το 2007, όταν έγινε η διαπραγμάτευση του Πρωτοκόλλου του Κιότο στην Ιαπωνία, οι συμμετοχές έφτασαν τις 10.000. Το 2009, όταν υπήρχαν τεράστιες προσδοκίες για μια παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα, και τελικά απογοήτευση, στην Κοπεγχάγη, η συμμετοχή αυξήθηκε σε περίπου 25.000, αλλά στη συνέχεια μειώθηκε σε 10.000 ή και λιγότερο κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών, πριν φτάσει σχεδόν τις 30.000 το 2015 στο Παρίσι.

Το επόμενο κβαντικό άλμα έγινε το 2023 στο Ντουμπάι, όπου η UNFCCC συγκέντρωσε περισσότερους από 85.000 συμμετέχοντες, ενώ στη φετινή COP στο Μπακού, οι πρώτες εκτιμήσεις δείχνουν ότι συμμετείχαν περίπου 52.000 άτομα.

«Δεν θα πρέπει να υπάρχουν μεγάλες φανφάρες και τα σχετικά. Είναι επιζήμιο για τη διαδικασία των Ηνωμένων Εθνών», λέει ο Müller. «Θα έχουμε μια κλιματική κόπωση».

Μαζί με τη διόγκωση της συμμετοχής, αναφέρει ότι οι προσδοκίες για τη διαδικασία της UNFCCC μετά τη συμφωνία του Παρισιού έχουν επίσης διογκωθεί. Ο σκοπός των διαπραγματεύσεων έχει αλλάξει από το 2015. Το επίκεντρο τώρα είναι η εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού για τον περιορισμό της αύξησης της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας σε λιγότερο από 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από το προβιομηχανικό επίπεδο.

Διαβασε ακομα

Οι πόλεις του κόσμου με τις περισσότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου

Λαμπερές αλλά κούφιες υποσχέσεις

Πολλοί μακροχρόνιοι παρατηρητές της UNFCCC έχουν πει ότι η υιοθέτηση ενός θερμοκρασιακού στόχου – και όχι ενός συγκεκριμένου στόχου για τη μείωση των εκπομπών – μπορεί τελικά να αποτελέσει ένα μοιραίο ελάττωμα.

Πλέον, πολλά κράτη και άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς που επενδύουν στα ορυκτά καύσιμα «πλημμυρίζουν» τη συζήτηση για το κλίμα με λαμπερές αλλά κούφιες υποσχέσεις και ψευδείς λύσεις, συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων αντιστάθμισης εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που συχνά αποδεικνύονται απάτες, καθώς και μη αποδεδειγμένες τεχνικές προσεγγίσεις, όπως η δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα, όλα με στόχο τη διαιώνιση της παραγωγής και κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων.

Ο Müller και άλλοι ερευνητές, ωστόσο, ανέλυσαν τα προβλήματα και προσέφεραν ορισμένες ιδέες για βελτίωση σε μια έκθεση του 2021.

«Εντοπίσαμε τρεις διαφορετικούς τύπους γεγονότων που λαμβάνουν χώρα […] Έχουμε τις διαπραγματεύσεις, έχουμε τη σύνοδο κορυφής και έχουμε αυτό που αποκαλούμε έκθεση για το κλίμα», αναφέρει. Ο δρόμος για τη συρρίκνωση των διασκέψεων και την αποτελεσματικότερη διεξαγωγή τους μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω της αποκέντρωσης ή με τον διαχωρισμό αυτών των τριών εκδηλώσεων.

Οι εναλλακτικές προτάσεις

Η έκθεση προτείνει τη διεξαγωγή των πραγματικών τεχνικών διαπραγματεύσεων κάθε χρόνο στη Βόννη, όπου η χωρητικότητα είναι 5.000 συμμετέχοντες. Οι εκθέσεις για το κλίμα με τις πολυάριθμες παράλληλες εκδηλώσεις τους θα μπορούσαν να εναλλάσσονται μεταξύ των περιφερειών που ασκούν την προεδρία της COP κάθε χρόνο, και οι σύνοδοι κορυφής για το κλίμα, οι οποίες προσελκύουν παγκόσμιους ηγέτες και τον μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών, θα μπορούσαν να πραγματοποιούνται μόνο σε ειδικά έτη, όταν απαιτείται πολιτική ηγεσία και αποφάσεις.

Η μεταρρύθμιση των ετήσιων συνομιλιών για το κλίμα αποτελεί ανοιχτή συζήτηση στους ακαδημαϊκούς κύκλους, όπως αναφέρει στο Undark η ερευνήτρια του Πανεπιστημίου του Κάρντιφ για το κλίμα Jennifer Allan: «Νομίζω ότι υπάρχει ενδιαφέρον και για τη Γραμματεία της UNFCCC, όσον αφορά στη σκέψη ιδιαίτερα για το μέγεθος των COPs και για το πώς θα τις καταστήσουμε κατάλληλες για το σκοπό τους».

Κατά τη διάρκεια των ενδιάμεσων συνεδριάσεων της UNFCCC στη Βόννη, οι ΗΠΑ και ορισμένες άλλες ανεπτυγμένες χώρες αναγνώρισαν ότι οι COPs είναι πολύ μεγάλες, λέει η Allan, και πρότειναν τη διεξαγωγή τους κάθε δεύτερο χρόνο, με συνέχιση των τεχνικών συνομιλιών στο μεταξύ.

Διαβασε ακομα

Ο διπλωματικός εφιάλτης του $1 τρισ. για το κλίμα

Ένα «δυσκίνητο» project

Mετά την COP21, λέει η Allan, η εστίαση θα έπρεπε να είχε δοθεί στην εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού, αντί να επεκταθούν οι ετήσιες συνομιλίες για να καλύψουν νέο έδαφος.

Επιπλέον, το μέγεθος των εκδηλώσεων ενδεχομένως να μειονεκτεί σε έθνη που δεν διαθέτουν τον πλούτο ή τις υποδομές για να τις υποστηρίξουν.

Πολλοί συμμετέχοντες στις COP φαίνεται να κάνουν τα δικά τους πράγματα, προσθέτει η Allan, ορισμένα από τα οποία απέχουν πολύ από τον βασικό σκοπό της διαδικασίας της UNFCCC: «Στην COP18 στη Ντόχα, συνομιλούσα με κάποιους διαπραγματευτές που έλεγαν ότι δεν είχαν ιδέα για το τι παράλληλες εκδηλώσεις γίνονταν, επειδή δεν είχαν το χρόνο να περπατήσουν τόσο μακριά και να πάνε εκεί», αναφέρει.

Η βασική συμφωνία έχει ήδη υπογραφεί

Σχετικά με την COP30 του επόμενου έτους, στη Βραζιλία, οι νέες εθνικά καθορισμένες συνεισφορές – οι στόχοι που θέτει κάθε έθνος για τον εαυτό του προκειμένου να περιορίσει την κλιματική αλλαγή – πρέπει να υποβληθούν πριν από τη σύνοδο κορυφής του Νοεμβρίου 2025 στο Μπελέμ.

Ωστόσο, η Allan επιμένει: «Έχουμε κολλήσει στην ιδέα ότι οι παγκόσμιοι ηγέτες πρέπει πάντα να είναι εκεί, αλλά οι παγκόσμιοι ηγέτες δεν κάνουν τίποτα τις περισσότερες φορές. Ας τους φέρουμε λοιπόν μόνο όταν μπορούν πραγματικά να προσφέρουν κάποια πρόταση».

Επιπλέον, για την ερευνήτρια είναι σημαντικό να «διαχειριστούμε τις προσδοκίες των χωρών υποδοχής, οι οποίες τώρα θέλουν όλες να έχουν “τη μεγαλύτερη και καλύτερη COP».

Διαβασε ακομα

Χαμένοι στη μετάφραση της κλιματικής κρίσης

Ένα από τα οφέλη της αλλαγής του μεγέθους ή του ρυθμού των εκδηλώσεων θα μπορούσε να είναι η υπενθύμιση στον κόσμο ότι η βασική συμφωνία έχει ήδη υπογραφεί στο Παρίσι.

«Αυτές οι χώρες και τα άτομα διαπραγματεύονται εδώ και πολλά χρόνια», αναφέρει η Allan. «Και ειλικρινά, αυτό που ξέρουν να κάνουν είναι να διαπραγματεύονται νέα πράγματα. Νομίζω ότι η αλλαγή του τρόπου εργασίας, η αλλαγή του μεγέθους, η αλλαγή της κλίμακας, η αλλαγή του σκοπού, θα έστελνε ένα πραγματικό μήνυμα ότι στην πραγματικότητα δεν επαναδιαπραγματευόμαστε τα πράγματα».