Μεγέθυνση κειμένου
Ο φετινός εορτασμός της απελευθέρωσης του Άουσβιτς θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικός. Είναι ενδεχομένως η τελευταία μεγάλη επέτειος που αυτόπτες μάρτυρες και επιζώντες θα είναι ζωντανοί για να μας πουν τι συνέβη
Στις 27 Ιανουαρίου 2025, πολιτικοί αξιωματούχοι και επιζώντες του Ολοκαυτώματος συγκεντρώνονται στο Άουσβιτς της Πολωνίας, προκειμένου να παραστούν στις εκδηλώσεις για την 80ή επέτειο της απελευθέρωσης των στρατοπέδων συγκέντρωσης των ναζί από τον Κόκκινο Στρατό.
Η φετινή επέτειος της απελευθέρωσης βρίσκει την Ευρώπη σε μια κρίσιμη στιγμή, καθώς λαϊκιστικά ακροδεξιά κόμματα ηγούνται των κυβερνήσεων στην Ιταλία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία και είναι μέλη ή υποστηρίζουν συνασπισμούς στην Ολλανδία, τη Φινλανδία, τη Σουηδία και την Κροατία. Εκτός από την Αυστρία και τη Γερμανία, πιέζουν επίσης την πόρτα της Ρουμανίας, της Τσεχικής Δημοκρατίας και της Γαλλίας.
Την ίδια ώρα, επιζώντες του Άουσβιτς κατηγορούν το Ισραήλ ότι χειραγωγεί τη μνήμη του Ολοκαυτώματος ως κάλυψη για να πραγματοποιήσει τις ίδιες φρικαλεότητες στη Γάζα.
Το Άουσβιτς ήταν ένα μεγάλο δίκτυο ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης και θανάτου στην κατεχόμενη Πολωνία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Έχει γίνει το κατεξοχήν σύμβολο του Ολοκαυτώματος.
Περίπου 1,1 εκατομμύρια άνθρωποι, το 90% των οποίων ήταν Εβραίοι, αλλά και Πολωνοί, Ρομά και Σίντι, Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου και ομοφυλόφιλοι, δολοφονήθηκαν στο δίκτυο στρατοπέδων Άουσβιτς-Μπίρκεναου.
Η εξόντωση των Ελλήνων Εβραίων
Ανάμεσα στα θύματα ήταν και Έλληνες Εβραίοι, ο εκτοπισμός των οποίων στο Άουσβιτς αλλά και άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1943 και ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 1944.
Σύμφωνα με στοιχεία της ιστορικής έρευνας συνολικά, 58.886 Εβραίοι της Ελλάδας από έναν προπολεμικό πληθυσμό 71.611 ψυχών, βρήκαν το θάνατο στα γερμανικά στρατόπεδα εξόντωσης Άουσβιτς και Τρεμπλίνκα, αλλά και αλλού.
Ο μεγαλύτερος αριθμός των δολοφονηθέντων Ελλήνων Εβραίων κατάγονταν από τη Θεσσαλονίκη. Μέχρι τη λήξη του πολέμου είχαν εξοντωθεί περίπου 45.000 άνθρωποι, δηλαδή σχεδόν το 97% του εβραϊκού πληθυσμού.
Τα ¾ των Ελλήνων Εβραίων εξοντώθηκαν στους θαλάμους αερίων του Μπίρκεναου (Άουσβιτς ΙΙ) αμέσως μετά την άφιξη τους. Με το ξεκλείδωμα της πόρτας των βαγονιών στη «ράμπα του θανάτου» ξεκινούσε ο διαχωρισμός των νεοφερμένων σε δύο ομάδες. Γιατρός του στρατοπέδου ή αξιωματικός των SS προχωρούσε στη διαβόητη «επιλογή».
Ένα νεύμα του δαχτύλου τους προς τα αριστερά οδηγούσε ανήμπορους, ηλικιωμένους, γυναίκες με παιδιά κατ’ ευθείαν στους θαλάμους αερίων και τα κρεματόρια και ένα νεύμα προς τα δεξιά τους νεότερους και υγιείς στο στρατόπεδο για καταναγκαστική εργασία.
Ο λόγος στους επιζώντες
Η 80η επέτειος απελευθέρωσης του Άουσβιτς είναι ξεχωριστή, καθώς αποφασίστηκε ο λόγος να μην δοθεί στους πολιτικούς ηγέτες, αλλά στους εναπομείναντες επιζώντες, προκειμένου να μιλήσουν για το τραύμα τους.
Το Άουσβιτς αναδείχθηκε σε κορυφαίο σύμβολο του Ολοκαυτώματος, κυρίως επειδή ένας σχετικά μεγάλος αριθμός των κρατουμένων του έζησε για να διηγηθεί τις ιστορίες του. Ογδόντα χρόνια μετά, ωστόσο, μόνο 1.000 υπολογίζεται ότι επιβίωσαν.
Η φετινή επέτειος έχει πρόσθετη σημασία, όχι μόνο επειδή οι περισσότεροι επιζώντες είναι στα 90 τους χρόνια και δεν θα είναι σε θέση να αφηγηθούν τις ιστορίες τους για πολύ καιρό ακόμη, αλλά επειδή οι σημερινοί συνεχιζόμενοι πόλεμοι και η ολοένα και πιο πολωμένη πολιτική, καθιστούν τη μαρτυρία τους τόσο ζωτικής σημασίας, όσο ποτέ άλλοτε.
Το 2005, τα Ηνωμένα Έθνη καθιέρωσαν την 27η Ιανουαρίου ως Διεθνή Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος, σε μια προσπάθεια να αντληθούν διδάγματα από το παρελθόν, ώστε να διασφαλίσουμε ότι αυτό δεν θα συμβεί ποτέ ξανά.
Η απουσία της Ρωσίας και η διαμάχη για το Ισραήλ
Στην εκδήλωση για τα 80 χρόνια από την απελευθέρωση του Άουσβιτς δεν προσκλήθηκαν εκπρόσωποι της Ρωσικής Ομοσπονδίας, του διάδοχου κράτους της Σοβιετικής Ένωσης, ο στρατός της οποίας απελευθέρωσε το Άουσβιτς, συνέπεια της συνεχιζόμενης μεγάλης κλίμακας ρωσικής στρατιωτικής εισβολής στην Ουκρανία που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2022.
Επίσης, ο πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς στη Γάζα προκάλεσε διαμάχη για το αν θα μπορούσε να παραστεί στην εκδήλωση ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, εναντίον του οποίου έχει εκδοθεί διεθνές ένταλμα σύλληψης καθώς θεωρείται ύποπτος για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και εγκλήματα πολέμου.
Το πιο πρόσφατο κύμα βίας στη Μέση Ανατολή προκάλεσε ιστορικούς παραλληλισμούς με το Ολοκαύτωμα από πολιτικούς και ακτιβιστές, ενώ Εβραίοι επιζώντες του Ολοκαυτώματος άσκησαν δριμεία κριτική στο Holocaust Memorial Day Trust (HMDT) για την απόφασή του να αποκλείσει κάθε αναφορά στη Γάζα από την επίσημη πρόσκλησή του για την τελετή της Ημέρας Μνήμης του Ολοκαυτώματος του 2025.
Ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα, σύμφωνα με τον ΟΗΕ και τη Διεθνή Αμνηστία, έχει χαρακτηριστικά γενοκτονίας, ενώ ανατριχιαστικός είναι ο παραλληλισμός των ισραηλινών επιθέσεων κατά των Παλαιστινίων με αυτά που ανακαλούν στη μνήμη τους επιζώντες του Ολοκαυτώματος, όπως η 88χρονη Μαριόνε Ίνγκραμ, η οποία τον περασμένο Μάρτιο δήλωνε στο Anadolu ότι «έχω βιώσει αυτό που βιώνουν τώρα τα παιδιά στη Γάζα. Όταν βλέπω τι συμβαίνει στη Γάζα, έχει άμεση ταύτιση με τη ζωή μου ως παιδί».
Ο Stephen Kapos, επιζών του Ολοκαυτώματος, ο οποίος ήταν μόλις επτά ετών όταν το ναζιστικό καθεστώς έφτασε στη γενέτειρά του, τη Βουδαπέστη, έχει κάνει άμεσες συγκρίσεις μεταξύ των εμπειριών της παιδικής του ηλικίας και των συνεχιζόμενων δεινών στη Γάζα.
Ο 87χρονος σήμερα Kappos, ο οποίος πέρασε μέρος της παιδικής του ηλικίας στο γκέτο και αναγκάστηκε να κρυφτεί κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, πιστεύει ότι η κατάσταση των Παλαιστινίων αντικατοπτρίζει τη γενοκτονία που έζησε ως παιδί.
«Όταν κοιτάζω τη Γάζα σήμερα, νιώθω τον ίδιο πόνο. Έχω έναν πολύ ισχυρό σύνδεσμο από την εμπειρία μου για το πώς είναι να βρίσκεσαι σε συνεχή κίνδυνο και να δέχεσαι βομβαρδισμούς», δήλωσε στο The New Arab.
Ο Kapos αναγνωρίζει ότι το Ολοκαύτωμα είχε μοναδικά χαρακτηριστικά, κυρίως τη βιομηχανική του κλίμακα και τη συστηματική φύση της ναζιστικής γενοκτονίας. Ωστόσο, υποστηρίζει ότι ο συναισθηματικός και φυσικός αντίκτυπος και των δύο γενοκτονιών δεν μπορεί να απορριφθεί.
Τόπος μαρτυρίου
Οι ναζιστικές γερμανικές αρχές δημιούργησαν το στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς το 1940 σε πρώην στρατώνες στην πολωνική πόλη Oświęcim, χρησιμοποιώντας το αρχικά για να φυλακίσουν Πολωνούς κρατούμενους, συμπεριλαμβανομένων καθολικών ιερέων και μελών της αντίστασης.
Αργότερα δημιούργησαν περίπου 40 άλλα στρατόπεδα στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του Μπιρκενάου, που χρησιμοποιήθηκε για μαζικές εκτελέσεις σε θαλάμους αερίων. Από τα περίπου 1,3 εκατομμύρια άτομα που στάλθηκαν στην περιοχή από το 1940 έως το 1945, περίπου 1,1 εκατομμύρια δολοφονήθηκαν εκεί, εκ των οποίων 1 εκατομμύριο Εβραίοι.
Το Άουσβιτς-Μπιρκενάου έχει γίνει ένα μόνιμο σύμβολο της γενοκτονίας 6 εκατομμυρίων Ευρωπαίων Εβραίων από τη ναζιστική Γερμανία, και έχει μείνει στη συλλογική μνήμη του κόσμου ως η ενσάρκωση του μίσους, του ρατσισμού και του αντισημιτισμού.
Στις 17 Ιανουαρίου 1945, καθώς τα σοβιετικά στρατεύματα προέλαυναν, τα παραστρατιωτικά SS ανάγκασαν 60.000 εξαντλημένους κρατούμενους να περπατήσουν προς τα δυτικά σε αυτό που έγινε γνωστό ως Πορεία Θανάτου, και τις επόμενες ημέρες ανατινάχθηκαν οι θάλαμοι αερίων και τα κρεματόρια του Μπιρκενάου.
Δέκα μέρες αργότερα, τα σοβιετικά στρατεύματα έφτασαν και βρήκαν 7.000 επιζώντες. Ο Boris Polevoy, ανταποκριτής της σοβιετικής εφημερίδας Pravda, δήλωσε: «Είδα ανθρώπους τόσο αδύνατους που κουνιόντουσαν σαν κλαδιά στον άνεμο, ανθρώπους των οποίων την ηλικία δεν μπορούσε κανείς να μαντέψει».
Ο τόπος είναι σήμερα πολωνικό κρατικό μουσείο και μνημείο που έχει αναλάβει να διατηρήσει τη μνήμη των όσων συνέβησαν εκεί. Το 2024 περισσότεροι από 1,83 εκατομμύρια άνθρωποι, πέρασαν την πύλη με την επιγραφή «Arbeit Macht Frei» (η εργασία θα σε ελευθερώσει), και είδαν από κοντά στρατώνες, παρατηρητήρια, τα απομεινάρια των θαλάμων αερίων και τα μαλλιά και τα προσωπικά αντικείμενα – παπούτσια, βαλίτσες, οδοντόβουρτσες – πολλών από τους ανθρώπους που σκοτώθηκαν εκεί.
Με πληροφορίες από The Conversation, Deutsche Welle, Guardian, BBC, Anadolu, The New Arab
Ακολουθήστε το pride.gr στο Google News και ενημερωθείτε πρώτοι
Related
Νεοτερα
