Η σκοτεινή ενέργεια, η μυστηριώδης δύναμη που τροφοδοτεί τη διαστολή του σύμπαντος, φαίνεται να εξασθενεί, σύμφωνα με μια έρευνα που θα μπορούσε να «ανατρέψει» την τρέχουσα κατανόηση των επιστημόνων για την τύχη του σύμπαντος.

Εάν επιβεβαιωθούν, τα αποτελέσματα από την ομάδα του φασματοσκοπικού οργάνου σκοτεινής ενέργειας (Desi) στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Kitt Peak στην Αριζόνα θα έχουν βαθιές επιπτώσεις στις θεωρίες για την εξέλιξη του σύμπαντος, ανοίγοντας την πιθανότητα ότι η τρέχουσα διαστολή του θα μπορούσε τελικά να αντιστραφεί σε μια «μεγάλη σύνθλιψη».

Η υπόθεση ότι η σκοτεινή ενέργεια έφθασε στο αποκορύφωμά της πριν από δισεκατομμύρια χρόνια θα σηματοδοτούσε επίσης την πρώτη ουσιαστική αλλαγή εδώ και δεκαετίες στο ευρέως αποδεκτό θεωρητικό μοντέλο του σύμπαντος.

Η καθηγήτρια Alexie Leauthaud-Harnett, μέλος της ομάδας του Desi και κοσμολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Κρουζ, δήλωσε: «Αυτό που βλέπουμε είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Είναι συναρπαστικό να σκεφτόμαστε ότι μπορεί να βρισκόμαστε στο κατώφλι μιας σημαντικής ανακάλυψης σχετικά με τη σκοτεινή ενέργεια και τη θεμελιώδη φύση του σύμπαντός μας».

JUST RELEASED: DESI DR1 & BAO RESULTS FROM DR2🌌 pic.twitter.com/nulWYb9Vvq

— DESI Survey (@desisurvey) March 19, 2025

Η σκοτεινή ενέργεια ανακαλύφθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν οι αστρονόμοι χρησιμοποίησαν μακρινές εκρήξεις σουπερνόβα για να διερευνήσουν πώς ο ρυθμός της κοσμικής διαστολής έχει αλλάξει με την πάροδο του χρόνου. Η προσδοκία ήταν ότι η βαρύτητα θα έπρεπε να εξουδετερώνει τη διαστολή που βρίσκεται σε εξέλιξη από το Big Bang, αλλά αντίθετα, οι σουπερνόβα έδειξαν ότι ο ρυθμός διαστολής επιταχύνεται, ωθούμενος από κάποια άγνωστη δύναμη που οι επιστήμονες ονόμασαν σκοτεινή ενέργεια.

Η σκοτεινή ενέργεια έχει θεωρηθεί ότι είναι μια σταθερά, πράγμα που σημαίνει ότι το σύμπαν θα συναντήσει το τέλος του σε ένα ερημικό σενάριο που ονομάζεται «μεγάλο πάγωμα», όταν τελικά τα πάντα θα απέχουν τόσο πολύ μεταξύ τους που ακόμη και το φως δεν θα μπορεί να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των γαλαξιών. Τα τελευταία ευρήματα, που ανακοινώθηκαν στην Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής Φυσικής της Αμερικανικής Φυσικής Εταιρείας στο Άναχαϊμ της Καλιφόρνιας, αμφισβητούν αυτή την επικρατούσα άποψη.

New results from the @DESIsurvey 🔭👀 strengthen hints that #DarkEnergy might evolve. Read the latest: https://t.co/JifVCwUboQ #Space #arXiv pic.twitter.com/jYY9A3Yip1

— Berkeley Lab (@BerkeleyLab) March 19, 2025

Το Desi χρησιμοποιεί τα 5.000 «μάτια» του από οπτικές ίνες για να χαρτογραφήσει το σύμπαν με πρωτοφανή ακρίβεια. Η τελευταία έκδοση δεδομένων του καταγράφει 15 εκατομμύρια γαλαξίες, που καλύπτουν 11 δισεκατομμύρια χρόνια ιστορίας, τα οποία οι αστρονόμοι χρησιμοποίησαν για να δημιουργήσουν τον πιο λεπτομερή τρισδιάστατο χάρτη του σύμπαντος μέχρι σήμερα.

Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι η σκοτεινή ενέργεια έφθασε στο αποκορύφωμα της ισχύος της όταν το σύμπαν ήταν περίπου στο 70% της σημερινής του ηλικίας και τώρα είναι περίπου 10% πιο αδύναμη. Αυτό θα σήμαινε ότι ο ρυθμός διαστολής εξακολουθεί να επιταχύνεται, αλλά ότι η σκοτεινή ενέργεια σηκώνει απαλά το πόδι της από το γκάζι.

Ο καθηγητής Carlos Frenk, κοσμολόγος στο Πανεπιστήμιο του Ντάραμ και μέλος της ομάδας συνεργασίας του Desi, δήλωσε: «Αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι, ναι, υπάρχει κάτι που σπρώχνει τους γαλαξίες μακριά τον ένα από τον άλλο, αλλά δεν είναι σταθερό. Μειώνεται».

Τα αποτελέσματα δεν πληρούν το λεγόμενο όριο στατιστικής βεβαιότητας των πέντε σίγμα που αποτελεί το χρυσό πρότυπο στη φυσική για τον ισχυρισμό μιας ανακάλυψης. Όμως πολλοί στην ομάδα συνεργασίας έχουν μετατοπιστεί τους τελευταίους μήνες από μια θέση σκεπτικισμού σε μια σίγουρη υποστήριξη του ευρήματος.

Διαβασε ακομα

Γαλαξίας με χριστουγεννιάτικα λαμπάκια αποκαλύπτει πώς δημιουργήθηκε το Σύμπαν

«Δεν είμαι σε δίλημμα», δήλωσε ο Frenk. «Έχω εξετάσει προσεκτικά τα δεδομένα. Για μένα, πρόκειται για ένα ισχυρό αποτέλεσμα. Γινόμαστε μάρτυρες της ανατροπής του παλιού παραδείγματος και της ανάδυσης ενός νέου παραδείγματος».

Ο καθηγητής John Peacock, κοσμολόγος στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και συνεργάτης του Desi, ο οποίος εξέφρασε σκεπτικισμό σχετικά με την εξελισσόμενη σκοτεινή ενέργεια σε συνάντηση της Royal Society πέρυσι, έχει πεισθεί ομοίως. «Οι ακραίοι ισχυρισμοί απαιτούν ακραίες αποδείξεις», δήλωσε. «Δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα στην επιστήμη στο οποίο θα στοιχημάτιζα το σπίτι μου. Αλλά θα στοιχημάτιζα 1.000 λίρες σε αυτό το αποτέλεσμα».

Άλλοι συνεχίζουν να επιφυλάσσονται για την κρίση τους. Ο καθηγητής Γιώργος Ευσταθίου του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, ο οποίος δεν συμμετείχε στα ευρήματα, δήλωσε: «Το συμπέρασμά μου από αυτή την ανάλυση είναι ότι οι … μετρήσεις δεν παρέχουν ακόμη αποφασιστικές αποδείξεις για την εξέλιξη της σκοτεινής ενέργειας. Μπορεί να το κάνουν καθώς το Desi συγκεντρώνει περισσότερα δεδομένα».

Αν η σκοτεινή ενέργεια συνεχίσει να μειώνεται σε σημείο που να γίνεται αρνητική, το σύμπαν προβλέπεται να τελειώσει σε ένα σενάριο αντίστροφου big bang, γνωστό ως big crunch (μεγάλη σύνθλιψη).

Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν γιατί η σκοτεινή ενέργεια, η οποία εκτιμάται γενικά ότι αντιπροσωπεύει περίπου το 70% του σύμπαντος – με το υπόλοιπο να αποτελείται από σκοτεινή και συνηθισμένη ύλη – μπορεί να μειώνεται ή αν αυτό θα σήμαινε ότι οι νόμοι της φυσικής αλλάζουν ή ότι ένα κρίσιμο συστατικό τους λείπει.

Ο καθηγητής Ofer Lahav, αστρονόμος στο University College του Λονδίνου και συνεργάτης του Desi, δήλωσε: «Είναι δίκαιο να πούμε ότι δεν έχουμε ιδέα τι είναι η σκοτεινή ύλη ή η σκοτεινή ενέργεια. Η [θεωρία] της σταθερής σκοτεινής ενέργειας είναι ήδη αρκετά δύσκολη. Αλλά μπορείς επίσης να το δεις πιο θετικά. Εδώ και 20 χρόνια έχουμε κολλήσει με τη σκοτεινή ενέργεια. Τώρα οι φυσικοί έχουν νέα ερωτήματα».

Με πληροφορίες από Guardian