Οι δοκιμές νέων θεραπειών και εμβολίων μπορεί να διαρκέσουν χρόνια – ακόμα και δεκαετίες – μέχρι να συγκεντρωθούν αρκετά δεδομένα για ένα φάρμακο. Έτσι, οι επιστήμονες στρέφονται σε μια αμφιλεγόμενη διαδικασία που περιλαμβάνει τη σκόπιμη μόλυνση εθελοντών με δυνητικά θανατηφόρους ιούς, παράσιτα και βακτήρια.

Μερικοί εθελοντές κάνουν παρέα με ηλικιωμένους σε οίκους ευγηρίας, άλλοι φυτεύουν δέντρα και άλλοι βάφουν λερωμένους τοίχους στην κοινότητά τους. Ωστόσο, μία ομάδα νεαρών ενηλίκων συμφώνησε το 2017 να συμμετάσχει εθελοντικά σε μια ιατρική δοκιμή στο Ινστιτούτο Jenner του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, για να δοκιμαστεί ένα νέο εμβόλιο κατά της ελονοσίας.

Ουσιαστικά, οι συγκεκριμένοι εθελοντές συμφώνησαν να «δεχτούν επίθεση» από κουνούπια που μεταφέρουν ένα παράσιτο, το οποίο σκοτώνει περισσότερους από 600.000 ανθρώπους κάθε χρόνο.

Κάθε συμμετέχων στο πείραμα οδηγήθηκε σε ένα εργαστήριο. Βάζοντας το χέρι πάνω από ένα ειδικό δοχείο με εισαγόμενα κουνούπια από τη Βόρεια Αμερική, τα οποία είχαν μολυνθεί με το παράσιτο της ελονοσίας, οι εθελοντές δέχονταν με υπομονή τα «τσιμπήματα», με την ελπίδα πως το εμβόλιο που τους είχαν κάνει προηγουμένως οι επιστήμονες – γνωστό ως R21 – θα τους παρείχε αρκετή προστασία.

Διαβασε ακομα

Τι συμβαίνει με την κλιματική κρίση και τα κουνούπια; Συναγερμός για εξάπλωση ασθενειών

Όλο και πιο δημοφιλής η μέθοδος

Παρόλο που ακούγεται ριψοκίνδυνο – ή ίσως και απερίσκεπτο – πρόκειται για μια προσέγγιση που έχει γίνει δημοφιλής τις τελευταίες δεκαετίες στην ιατρική έρευνα.

Το εμβόλιο R21 αποδείχθηκε αργότερα ότι είναι έως και 80% αποτελεσματικό στην πρόληψη της ελονοσίας και έγινε το δεύτερο εμβόλιο κατά της ελονοσίας στην ιστορία που συνιστάται για χρήση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ).

Πρόσφατα, μάλιστα, οι πρώτες δόσεις του εμβολίου χορηγήθηκαν σε μωρά στην Ακτή Ελεφαντοστού και στο Νότιο Σουδάν – δύο χώρες όπου χιλιάδες ανθρώποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από την ελονοσία.

Αν και δεν υπάρχουν συγκεκριμένα δεδομένα για τις εθελοντικές δοκιμές εμβολίων, ο Adrian Hill, καθηγητής εμβολιολογίας και διευθυντής του Ινστιτούτου Jenner, εκτιμά ότι έχουν συμβάλει στην αξιολόγηση τουλάχιστον δώδεκα εμβολίων τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

Μια ανασκόπηση εντόπισε 308 έρευνες σε εθελοντές μεταξύ 1980 και 2021 που είχαν εκθέσει τους συμμετέχοντες σε ζωντανούς παθογόνους μικροοργανισμούς.

Διαβασε ακομα

Τα πρώτα εμβόλια κατά του ιού mpox λαμβάνει η Αφρική

Οι ενστάσεις

Οι υποστηρικτές πιστεύουν ότι τα οφέλη αυτών των ερευνών αντισταθμίζουν σταθερά τους κινδύνους, εφόσον – φυσικά – διεξάγονται υπό τις κατάλληλες συνθήκες. Υπάρχουν, ωστόσο, και οι επιστήμονες που δεν επιθυμούν να εμπλακούν σε τέτοιου είδους έρευνες με εθελοντές, για ηθικούς λόγους.

Μερικές από τις πιο σκοτεινές στιγμές της ιατρικής, εξάλλου, έχουν συνδεθεί με τα πειράματα που διεξήγαγαν ναζιστές επιστήμονες, στα οποία κρατούμενοι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης μολύνθηκαν με τη βία με φυματίωση και άλλους παθογόνους μικροοργανισμούς.

Λιγότερο γνωστές είναι οι ενέργειες Αμερικανών γιατρών στη Γουατεμάλα, οι οποίοι στα μέσα της δεκαετίας του 1940 μόλυναν σκόπιμα 1.308 άτομα με σύφιλη και άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1970, αποκαλύφθηκε ότι οι γιατροί του κρατικού σχολείου Willowbrook στη Νέα Υόρκη μόλυναν περισσότερα από 50 παιδιά με αναπηρίες σε ηπατίτιδα κατά τις δεκαετίες του 1950 και 1960, με σκοπό τη δημιουργία εμβολίου.

Διαβασε ακομα

Πόσο ασφαλή ήταν τελικά τα εμβόλια για τον κορονοϊό;

Με γνώμονα την ταχύτητα

Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και του 1970, οι επιστήμονες συνέταξαν κατευθυντήριες γραμμές για τις ιατρικές δοκιμές που έθεταν ως πρωταρχικό μέλημα την ευημερία των εθελοντών, με αποτέλεσμα οι συγκεκριμένες δοκιμές να διεξάγονται πολύ πιο δύσκολα.

Σταδιακά, ωστόσο, και μπροστά στην αυξανόμενη απειλή από τις πανδημίες, οι επιστήμονες στράφηκαν και πάλι στις δοκιμές εμβολίων σε ανθρώπους, καθώς η ταχύτητα είναι ένα βασικό κίνητρο.

Σε μια παραδοσιακή δοκιμή εμβολίου, οι εθελοντές είτε εμβολιάζονται με το πραγματικό φάρμακο που θέλουν να τεστάρουν οι επιστήμονες είτε με placebo. Στη συνέχεια, και οι μεν και οι δε ενθαρρύνονται να συνεχίσουν τις ζωές τους κανονικά, ενώ οι ειδικοί ελπίζουν ότι κάποιοι από τους εθελοντές θα εκτεθούν στον ιό, δοκιμάζοντας έτσι την αποτελεσματικότητα του εμβολίου.

Αυτό, όμως μπορεί να είναι μία εξαιρετικά αργή διαδικασία, που μπορεί να πάρει πάνω από 10 χρόνια και πολλές δεκάδες εκατομμύρια δολάρια για να τεσταριστεί η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου – και όλα αυτά ενώ χιλιάδες άνθρωποι συνεχίζουν να υποφέρουν από την ασθένεια.

Προσπαθώντας να εξαλείψουν την περίοδο αναμονής, οι επιστήμονες εκθέτουν έναν εμβολιασμένο εθελοντή απευθείας στον ιό, καθώς έτσι εξοικονομείται χρόνος, χρήμα – αλλά και σώζονται εκατομμύρια ζωές.

Διαβασε ακομα

Επανάσταση στον αέρα: Πώς το αέριο γέλιου άλλαξε τον κόσμο

Τα οικονομικά κίνητρα

Πλέον, οι ερευνητές του Ινστιτούτου Jenner αναζητούν εθελοντές που έχουν εμβολιαστεί κατά του Covid-19 με την υποπαραλλαγή Omicron BA.5. Στόχος τους είναι να κατανοήσουν περισσότερα για τον τρόπο με τον οποίο τα εμβόλια αλληλεπιδρούν με τις υποπαραλλαγές του ιού. Οι συμμετέχοντες θα πληρωθούν 4.935 λίρες Αγγλίας (κάτι λιγότερο από 6.000 ευρώ).

Ο 33χρονος Βρετανός Sean Cousins, ο οποίος αποφάσισε να πάρει μέρος, έχει πληρωθεί ήδη πάνω από 11.000 λίρες (σχεδόν 13.000 δολάρια) για τη συμμετοχή του σε τρεις δοκιμές εμβολίων 2014 και 2020.

Σε δύο από αυτές μολύνθηκε από γρίπη, ενώ στην άλλη από τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV). Ο άνδρας, ωστόσο, υποστηρίζει πως θα συμμετείχε ακόμη και χωρίς χρήματα. «Ήταν κάτι καινούργιο που ήθελα να δοκιμάσω. [Ήθελα] απλώς να βοηθήσω την ανθρωπότητα αν μπορούσα», παραδέχεται.

Με πληροφορίες από BBC