Ένα κλασικό παράδειγμα victim blaming αφορά στα θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης
Πηγή: PAVE
Μεγέθυνση κειμένου
Μία νέα μελέτη έρχεται να δώσει απαντήσεις σχετικά με τις διεργασίες που συμβαίνουν στο μυαλό εκείνων που αρέσκονται να «κουνούν το δάχτυλο»
Στην εποχή των διαδικτυακών εράνων, όπως το GoFundMe, είναι πιο εύκολο από ποτέ να βοηθήσει κάποιος συγγενείς, φίλους – ακόμη και αγνώστους – σε περιόδους ανάγκης. Είναι βέβαια εξίσου εύκολο να κάνει «τα στραβά μάτια».
«Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν τους εαυτούς τους γενναιόδωρους», αναφέρει ο Pascal Boyer, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, στο Σεντ Λούις, αλλά όταν είναι να γίνει μία δωρεά, πολλοί σκέφτονται διπλά και τριπλά πριν προβούν στην ενέργεια.
Σε μία νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Evolution and Human Behavior, ο Boyer και οι συνάδελφοί του αναφέρουν ότι πολλοί άνθρωποι, για να ανταποκριθούν στην εσωτερική σύγκρουση – να δωρίσω ή όχι χρήματα – αρχίζουν αυτόματα να εντοπίζουν ελαττώματα στο άτομο που χρειάζεται βοήθεια. «Πρόκειται για ένα συχνό φαινόμενο, το οποίο όμως ελάχιστα έχει μελετηθεί», αναφέρει ο καθηγητής.
Απουσία ενσυναίσθησης
Για τη μελέτη, ο Boyer και οι συνάδελφοί του παρουσίασαν στους συμμετέχοντες έναν αριθμό φανταστικών ιστοριών που περιέγραφαν περιπτώσεις ατυχίας: Κάποιον που είχε αυτοκινητιστικό ατύχημα ενώ έγραφε μηνύματα και οδηγούσε, κάποιον άλλο που πυροβολήθηκε από όπλο που δεν είχε κουμπάκι ασφάλειας και έναν τρίτο που δέχθηκε επίθεση από αρκούδα ενώ έκανε πεζοπορία.
Οι συμμετέχοντες νόμιζαν ότι οι ιστορίες ήταν πραγματικές, αλλά κάθε σενάριο ήταν προσεκτικά σχεδιασμένο για να δοκιμάσει την ενσυναίσθηση και την προθυμία ενός ατόμου να βοηθήσει.
Αφού διάβασαν κάθε ιστορία, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να αξιολογήσουν τον χαρακτήρα του θύματος και τον βαθμό ευθύνης που έφερε ο κάθε ένας σχετικά με το ατύχημα.
Σε ορισμένα πειράματα, μάλιστα, οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν πως είχαν την ευκαιρία να δωρίσουν την αμοιβή για τη συμμετοχή τους στη μελέτη, ώστε να βοηθήσουν το θύμα.
Σε άλλες περιπτώσεις, ρωτήθηκαν αν υποθετικά θα ήταν διατεθειμένοι να βοηθήσουν κάποιο άτομο με έξτρα χρήματα από την τσέπη τους. Όταν ολοκληρώθηκαν τα πειράματα, οι συμμετέχοντες, φυσικά, ενημερώθηκαν ότι οι ιστορίες επινοήθηκαν για τη μελέτη.
«Τα’ θελε και τα ‘παθε»
Τα αποτελέσματα έδειξαν μία γενική έλλειψη γενναιοδωρίας. Μία προσεκτικότερη εξέταση των δεδομένων, ωστόσο, στα συγκεκριμένα πειράματα αποκάλυψε μία ενδιαφέρουσα τάση: Όσο περισσότερα ελαττώματα εντόπιζαν οι συμμετέχοντες στον χαρακτήρα του θύματος , τόσο λιγότερο πρόθυμοι ήταν να δωρίσουν χρήματα.
Ένα κλασικό παράδειγμα blame victing αφορά στα θύματα σεξουαλικής επίθεσης, τα οποία συχνά κατηγορούνται ότι φορούσαν προκλητικά ρούχα ή ότι έθεσαν τον εαυτό τους σε μη ασφαλείς συνθήκες
Στην ουσία, αναφέρει ο Boyer, ήταν σαν να έλεγαν πως το θύμα «δεν άξιζε τη βοήθεια».
Τη δεκαετία του 1960, οι ψυχολόγοι υποστήριζαν ότι οι άνθρωποι ήταν απρόθυμοι να βοηθήσουν τα θύματα μίας ατυχίας με βάση τη θεμελιώδη πεποίθηση ότι ο κόσμος ήταν δίκαιος και ότι «κακά πράγματα συνέβαιναν μόνο στους κακούς».
Αλλά ο Boyer υποστηρίζει πως η ιδέα ενός δίκαιου κόσμου είναι πλέον εξαιρετικά ασυνήθιστη όσο και αβάσιμη. Έτσι, οι άνθρωποι σήμερα κάνουν τα πάντα για να βρουν «ψεγάδια στα θύματα ανάλογα με την περίπτωση», λέει ο Boyer.
«Αν σας πω ότι ένα άτομο κάηκε σε πυρκαγιά στην κουζίνα, θα δείξετε συμπάθεια στην αρχή, αλλά είναι πολύ πιθανό εσείς ή κάποιος άλλος να πείτε κάποια στιγμή ότι πρέπει να έκανε κάτι ανόητο», συμπληρώνει.
Η προθυμία μας να βρούμε το λάθος μπορεί μερικές φορές να πάρει μια σκοτεινή τροπή. Αν και δεν ήταν μέρος της μελέτης, ο Boyer σημειώνει ότι ένα «κλασικό παράδειγμα κατηγορίας του θύματος» αφορά στα θύματα σεξουαλικής επίθεσης.
Τα τελευταία συχνά κατηγορούνται ότι φορούσαν προκλητικά ρούχα ή ότι έθεσαν τον εαυτό τους σε μη ασφαλείς συνθήκες. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, οι άνθρωποι θα πρέπει να κατανοήσουμε πως την ευθύνη φέρει καθαρά και απολύτως το άτομο που διαπράττει την επίθεση.
Συναίσθημα VS Λογική σκέψη
Ως ερευνητής που συνδυάζει την επιστήμη της Ανθρωπολογίας με εκείνη της Ψυχολογίας, ο Boyer ενδιαφέρεται εδώ και καιρό για τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τα λιγότερο τυχερά μέλη μίας κοινωνίας.
Από ανθρωπολογική άποψη, σημειώνει, πως οι άνθρωποι έχουν μια μακρά ιστορία συνεργασίας. Οι επιστήμονες έχουν βρει λείψανα προϊστορικών κυνηγών-συλλεκτών που έζησαν για πολλά χρόνια μετά από σοβαρό τραυματισμό, κάτι που αποτελεί αδιάψευστη απόδειξη ότι επωφελήθηκαν από τη γενναιοδωρία των άλλων.
Ταυτόχρονα, η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα ανθρώπων που κατηγορήθηκαν για την ασθένεια ή την ατυχία τους, ίσως επειδή παραβίασαν κάποιο ταμπού ή εξόργισαν κάποιον θεό.
Ως ψυχολόγος, όμως, τον ιντριγκάρουν οι διαδικασίες σκέψης που οδηγούν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τη βασική παρόρμηση να βοηθήσουν τους άλλους που έχουν ανάγκη: «Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα μοντέλο για το τι συμβαίνει στο κεφάλι ενός ατόμου όταν δημιουργεί αυτές τις ιδέες», παραδέχεται ο Boyer.
Με πληροφορίες από Futurity / Washington University in St. Louis
