Είναι φυσιολογικό να αισθάνεστε τόσο αγχωμένοι όλη την ώρα; Πώς μπορώ να καταλάβω αν είναι υπερβολικό; Αυτά είναι ερωτήματα που θέτουν πολλοί από τους ασθενείς του ψυχίατρου και ψυχαναλυτή Christopher W.T. Miller, ο οποίος εργάζεται στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Μέριλαντι στις ΗΠΑ και είναι αναπληρωτής καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ. Είναι επίσης συγγραφέας του βιβλίου «The Object Relations Lens: Ένα ψυχοδυναμικό πλαίσιο για τον αρχάριο θεραπευτή».

Το άγχος, όπως εξηγεί, μάς επηρεάζει όλους και μπορεί να αναγνωριστεί ως η ένταση ή η ανησυχία για μια κατάσταση ή έναν στρεσογόνο παράγοντα. Το άγχος μπορεί να είναι προσαρμοστικό και να αποτελεί μια απαραίτητη δεξιότητα επιβίωσης, δεδομένου ότι το περιβάλλον μας μπορεί να είναι επικίνδυνο και απρόβλεπτο.

Η αντίδραση απέναντι στο άγχος είναι ένας τρόπος για να αυξήσουμε την προσοχή μας και να προετοιμάσουμε την άμυνα απέναντι σε κάτι που μπορεί να απειλήσει το σώμα μας, τον φυσικό μας χώρο ή τους αγαπημένους μας. Μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγικές συμπεριφορές, όπως η διαφυγή από τον κίνδυνο ή η αναζήτηση τρόπων βελτίωσης μιας κατάστασης (για παράδειγμα, βιώνουμε άγχος για την κλιματική κρίση και εξετάζουμε τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε).

Όμως το άγχος μπορεί να είναι δυσπροσαρμοστικό όταν είναι υπερβολικό ή δεν συνδέεται με μια αντικειμενική απειλή. Υπάρχουν τρόποι για να γνωρίζουμε τη διαφορά μεταξύ προσαρμοστικού και δυσπροσαρμοστικού άγχους. Μια αγχώδης διαταραχή ενεργοποιεί διαφορετικά τον εγκέφαλό μας και μπορεί να δυσχεραίνει τη λειτουργία του σε καθημερινή βάση (για παράδειγμα, παρεμβαίνοντας στις δραστηριότητες στην εργασία ή στο σπίτι), δεδομένου ότι είναι έντονη και χρονοβόρα.

Μια άλλη διάκριση αφορά την ενεργοποίηση του εγκεφάλου. Το δίκτυο προσοχής του εγκεφάλου είναι υπεύθυνο για την προσέλκυση της προσοχής μας σε συναισθηματικά σημαντικά σήματα, τόσο εντός όσο και εκτός του σώματος. Ενώ υπάρχει κάποια αλληλοεπικάλυψη κυκλωμάτων στο προσαρμοστικό και στο δυσπροσαρμοστικό άγχος, σε μια αγχώδη διαταραχή μπορεί να υπάρχει αυξημένη και πιο επίμονη ενεργοποίηση του δικτύου προσοχής, ειδικά σε συναισθηματικά φορτισμένες καταστάσεις. Αυτό μπορεί να διεγείρει την απελευθέρωση ορμονών του στρες (όπως η κορτιζόλη και η νορεπινεφρίνη), διατηρώντας μας σε υψηλή επιφυλακή.

Είναι σημαντικό ότι άλλα δίκτυα που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να ανακατευθύνουμε την προσοχή μας ή να σκεφτούμε ήρεμα την κατάσταση, μπορεί να υπολειτουργούν. Αυτό μας αφήνει με έναν άκαμπτο, βασισμένο στο συναίσθημα συλλογισμό που αναζητά την «επιβεβαίωση» των προκατειλημμένων γνώσεων. Για παράδειγμα, κάποιος που πάσχει από κοινωνικό άγχος μπορεί να αισθάνεται συνεχώς ότι κρίνεται από τους άλλους: «Αν οι άνθρωποι μου χαμογελούν, φαντάζομαι ότι με κοροϊδεύουν. Αν ψιθυρίζουν σε κάποιον άλλον, ξέρω ότι μιλούν για μένα και πόσο γελοίος είμαι».

Οι αγχώδεις διαταραχές επηρεάζουν και το σώμα, προκαλώντας σωματικά συμπτώματα όπως γρήγορη αναπνοή και καρδιακό ρυθμό, εφίδρωση, γαστρεντερικές διαταραχές, ανησυχία και τρέμουλο. Αυτό αποτελεί μέρος ενός φαύλου κύκλου – το άγχος μπορεί να οδηγήσει σε «σφάλματα πρόβλεψης του σώματος» , καθώς η αυξημένη ενεργοποίηση του δικτύου σηματοδοτεί ότι το σώμα μας βρίσκεται σε κίνδυνο, παρόλο που δεν υπάρχει αντικειμενική απειλή. Αυτό μπορεί να δυσχεράνει το αίσθημα ασφάλειας, δίνοντάς μας την αίσθηση ότι δεν μπορούμε να καταλάβουμε ή να ελέγξουμε τι οδηγεί το άγχος μας.

Διαβασε ακομα

Μπορεί το άγχος να γκριζάρει τα μαλλιά μας;

Το δυσπροσαρμοστικό άγχος μπορεί να μοιάζει με έναν αέναο βρόχο. Ακόμα και αν έχουμε βρεθεί σε παρόμοιες καταστάσεις στο παρελθόν και τα καταφέραμε, μπορεί εύκολα να το ξεχάσουμε αυτό και να νιώθουμε ότι περνάμε ξανά και ξανά την ίδια δοκιμασία. Πώς να αντιμετωπίσουμε το άγχος όταν παρεμβαίνει στη ζωή μας;

Να είστε υπομονετικοί με τον εαυτό σας

Η νευρική σύναψη που προάγει τις αντιδράσεις άγχους αναπτύσσεται νωρίς στη ζωή, συχνά πριν κωδικοποιήσουμε μόνιμες, συνειδητές αναμνήσεις. Μπορεί να εξαρτηθούμε από το να αντιδρούμε με έντονο τρόπο χωρίς να καταλαβαίνουμε το γιατί. Αυτό οφείλεται τόσο στη γενετική όσο και στο περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουμε, και για όλους μας θα υπάρξουν καταστάσεις που θα προκαλέσουν μεγαλύτερη ένταση και ανησυχία. Το να κατηγορούμε τους εαυτούς μας για κάτι που δεν μπορούμε να ελέγξουμε δεν θα βελτιώσει την κατάσταση. Δεν είναι ρεαλιστικό για κανέναν να έχει μια ομαλή, ήρεμη αντίδραση σε όλα τα σενάρια της ζωής.

Πάρε τον έλεγχο

Η διαφορά ανάμεσα στο αν μια κατάσταση είναι παραγωγική ή όχι καθορίζεται συχνά από το πόσο έλεγχο έχουμε. Η «υπόθεση του εμβολιασμού με στρες» υπογραμμίζει ότι ήπιες, διαχειρίσιμες καταστάσεις που προκαλούν στρες μπορούν να βοηθήσουν στην ενίσχυση των περιοχών του εγκεφάλου που μειώνουν τη συναισθηματική αντιδραστικότητα, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα στο μελλοντικό στρες.

Διαβασε ακομα

Κάνε τη χάρη στον εγκέφαλό σου και αφιέρωσέ του δέκα λεπτά κάθε μέρα

Οι αγχώδεις αντιδράσεις σε ορισμένα ερεθίσματα μπορούν να μειωθούν σημαντικά όταν η έκθεση σε αυτά είναι σταδιακή και δεν υπερβαίνει το επίπεδο ανοχής μας. Η έκθεση που είναι υπερβολικά μεγάλη, πολύ σύντομα (αυτό που θα ονομάζαμε ως «πλημμύρα») μπορεί να μας κάνει να κάνουμε τα πάντα για να ξεφύγουμε από το άγχος, ενισχύοντας έτσι την πεποίθηση ότι η κατάσταση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί.

Το να βάζουμε τον εαυτό μας σε καταστάσεις που προκαλούν ήπιο, αλλά όχι συντριπτικό άγχος, και να καθόμαστε με το συναίσθημα χωρίς να προσπαθούμε να απαλλαγούμε από αυτό, μπορεί να μας βοηθήσει να αποκτήσουμε τον έλεγχο των αντιδράσεών μας. Μαθαίνουμε ότι μπορούμε να διαχειριστούμε περισσότερα από όσα φανταζόμασταν, νιώθοντας λιγότερο έρμαια του άγχους μας.

Εξετάστε αν τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν

Εάν το άγχος δυσκολεύει την καθημερινότητά σας και άλλα μέτρα δεν έχουν βοηθήσει, τα φάρμακα μπορεί να μειώσουν τα συμπτώματα και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής. Ο στόχος δεν είναι να σβήσουν τα συναισθήματά μας ή να εξαλείψουν το άγχος. Ορισμένα φάρμακα λαμβάνονται καθημερινά και άλλα μόνο όταν χρειάζεται (όταν βρισκόμαστε σε καταστάσεις που προκαλούν άγχος).

Όταν είναι αποτελεσματικά, τα φάρμακα μπορούν να μας βοηθήσουν να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης μας – αν δεν αισθανόμαστε τόσο αγχωμένοι σε μια κατάσταση που συνήθως θα προκαλούσε έντονες αντιδράσεις, μπορεί να επαναπροσδιορίσουμε το πόσο απειλητικός είναι στην πραγματικότητα ένας συγκεκριμένος στρεσογόνος παράγοντας. Τα ψυχιατρικά φάρμακα μπορούν επίσης να μας βοηθήσουν να εμπλακούμε σε άλλες μορφές θεραπείας, όπως η ψυχοθεραπεία, η οποία δεν είναι πάντα εύκολο να γίνει, καθώς μπορεί να χρειαστεί να επεξεργαστούμε οδυνηρά θέματα για να είναι αποτελεσματική.

Με πληροφορίες από Washingtonpost