Γυρίζοντας από ένα ταξίδι ή μία εκδρομή έχουμε συνηθίσει να περιγράφουμε τις εικόνες, τα χρώματα, τις γεύσεις που δοκιμάσαμε, ενδεχομένως, σε κάποιο τοπικό εστιατόριο, αλλά σπάνια μιλάμε για τις μυρωδιές. Και όμως, η χαρακτηριστική μυρωδιά που φέρει ένας τόπος φαίνεται πως έχει ιδιαίτερη σημασία: οι φωτογραφίες, σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν μπορούν να επαναφέρουν πραγματικά την αίσθηση του να βρίσκεσαι εκεί, όμως η μυρωδιά έχει αυτή τη δύναμη.

Η αίσθηση της όσφρησης αναπτύσσεται πριν γεννηθούμε και συνδέεται στενά με τα κέντρα του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη δημιουργία νέων αναμνήσεων και την αντίληψη συναισθημάτων και σωματικών αισθήσεων.

Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν τις μυρωδιές ως έναυσμα για να μεταφερθούν σε έναν άλλο χρόνο και τόπο – για κάποιους είναι η αύρα του ωκεανού το καλοκαίρι, για άλλους μπορεί να είναι οι μυρωδιά του κανελογαρύφαλλου τα Χριστούγεννα ή οι αστικές μυρωδιές από τα καφέ, τα καυσαέρια και την πίσσα που λιώνει στα πεζοδρόμια τις ημέρες με καύσωνα.

Προτεραιότητα στην όσφρηση

Στις μέρες μας, η όσφρηση φαίνεται να είναι η λιγότερο πολύτιμη από τις αισθήσεις μας. Δεν ήταν, όμως, πάντα έτσι, όπως αναφέρει ο Jonas Olofsson, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης και συγγραφέας του βιβλίου “The Forgotten Sense” (Η Ξεχασμένη Αίσθηση).

Ο ρόλος της όσφρησης στη δημιουργία προσωπικών εμπειριών αξιοποιήθηκε στις θρησκευτικές τελετουργίες της αρχαίας και μεσαιωνικής Ευρώπης. Για παράδειγμα, το λιβάνι, πίστευαν ότι βοηθούσε να μεταφερθούν τα πνεύματα των νεκρών στους ουρανούς και μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να έρθει κάποιος σε επαφή με τον Θεό.

Επιπλέον, οι μυρωδιές της φύσης αποτελούσαν κεντρικό μέρος της ζωής των ανθρώπων όταν ζούσαν από τη γη και βρίσκονταν πιο κοντά στα ζώα.

Για αιώνες, οι κακές οσμές θεωρούνταν φορείς ασθενειών (θεωρία του μιάσματος) και μόνο οι ευχάριστες μπορούσαν να προστατεύσουν τους ανθρώπους από αυτές. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι γιατροί της πανούκλας χρησιμοποιούσαν μάσκες σε σχήμα ράμφους γεμισμένες με αποξηραμένα λουλούδια για να προστατεύουν τον χρήστη από τις δυνητικά θανατηφόρες μυρωδιές που εξέπεμπαν οι ασθενείς.

Διαβασε ακομα

Δεν αργεί η ημέρα που θα μπορείς να μυρίζεις μέσα από την οθόνη του κινητού σου

Ο έρωτας περνά από τη μύτη

Στις μέρες μας, ωστόσο, τα περιβάλλοντα χωρίς οσμές έχουν γίνει trend, αποδεικνύοντας πως δίνουμε λιγότερη σημασία στις μυρωδιές από ποτέ άλλοτε. Με αυτόν τον τρόπο, όμως, χάνουμε και πολλά οφέλη.

Η όσφρηση, όπως αναφέρεται στον Guardian, αποτελεί βασικό μέρος πολλών από τις σημαντικότερες εμπειρίες μας. Η συναισθηματική προσκόλληση και η επιθυμία για το ταίρι μας, για παράδειγμα, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη μυρωδιά.

Το ίδιο ισχύει και για την όρεξή μας, καθώς τα σήματα που μεταφέρονται από τη μύτη κατευθύνουν τον εγκέφαλό μας προς διάφορες γευστικές επιλογές.

Παρόλο, όμως, που η απόλαυση του φαγητού και του ποτού αποδίδεται συχνά στη γεύση, στην πραγματικότητα πρόκειται κυρίως για τη μυρωδιά: τα αρώματα των τροφίμων απελευθερώνονται στο στόμα και μεταφέρονται μέσω του οισοφάγου μας στη ρινική κοιλότητα όπου μπορούμε να τα μυρίσουμε, αλλά κατά κάποιο τρόπο βιώνουμε ότι όλα αυτά συμβαίνουν στο στόμα μας και τα ονομάζουμε γευσιγνωσία.

Ωστόσο, όπως λέει ο Olofsson, εάν προσπαθήσουμε να φάμε με κλειστή τη μύτη, θα διαπιστώσουμε πως οι περισσότερες γεύσεις εξαφανίζονται.

Διαβασε ακομα

Πώς να βρεις ποιο άρωμα σου ταιριάζει

Η σωστή εκπαίδευση

Με πάνω από 30 εκατομμύρια ανθρώπους να έχουν υποστεί μακροχρόνιες βλάβες στην όσφρηση εξαιτίας του COVID-19, πλέον το ενδιαφέρον στρέφεται στην εκπαίδευση της συγκεκριμένης αίσθησης ώστε να έχει θετικές επιδράσεις στα άτομα που αναρρώνουν από ιούς, ενώ μπορεί επίσης να αυξήσει τη γενικότερη ευεξία μας, ιδίως καθώς γερνάμε.

Αυτού του είδους η εκπαίδευση περιλαμβάνει συνήθως ευχάριστες, υψηλής συγκέντρωσης μυρωδιές, όπως λεμόνι, γαρύφαλλο, τριαντάφυλλο και ευκάλυπτος, για περίπου πέντε λεπτά, εναλλάξ κάθε 20 δευτερόλεπτα, πρωί και βράδυ για τουλάχιστον τέσσερις μήνες.

Ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι η συγκεκριμένη εκπαίδευση μπορεί ακόμη και να μειώσει τα καταθλιπτικά συμπτώματα και να βελτιώσει τις γνωστικές επιδόσεις σε άτομα με άνοια – αν και χρειάζονται περισσότερες έρευνες.

Ένα παιχνίδι μνήμης

Ο Olofsson και οι συνεργάτες του δημιούργησαν ένα παιχνίδι μνήμης στο οποίο ο στόχος ήταν να βρεθούν δύο φακελάκια τσαγιού που έχουν την ίδια γεύση ανάμεσα σε 24 πανομοιότυπα τενεκεδένια κουτιά.

Παρόλο που ήταν αρκετά δύσκολο στην αρχή, μετά από 40 ημέρες εξάσκησης για περίπου 10 λεπτά καθημερινά, οι συμμετέχοντες έγιναν τόσο καλοί όσο και οι επαγγελματίες ειδικοί στο κρασί.

Μάλιστα, έγιναν καλύτεροι στο να περιγράφουν τις μυρωδιές με λέξεις, κάτι που οι περισσότεροι άνθρωποι βρίσκουν δύσκολο. Οι συμμετέχοντες ανέφεραν, επίσης, ότι η συγκεκριμένη εκπαίδευση τούς έκανε πιο προσεκτικούς και συνειδητοποιημένους με τις μυρωδιές γύρω τους.

Διαβασε ακομα

Ξέρεις τι δείχνει η όσφρηση για τη υγεία σου ή είσαι τίποτα μυρωδιάς;

Η αίσθηση της σύνδεσης

Μακριά από το εργαστήριο, έρευνες έχουν δείξει ότι το να βυθιζόμαστε στις μυρωδιές του δάσους, της θάλασσας ή της γης μετά τη βροχή κάνει ιδιαίτερα καλό: υπάρχουν ενδείξεις ότι μας βοηθούν να ρυθμίσουμε τα συναισθήματα και να μειώσουμε τα επίπεδα του στρες και του άγχους.

Οι επιστήμονες πιστεύουν τώρα ότι, για όσους συμμετέχουν στην ιαπωνική παράδοση Shinrin-Yoku «λουτρό του δάσους», ορισμένα από τα αρωματικά μόρια που εκπέμπονται από τα δέντρα μπορεί να έχουν άμεσες, θετικές επιδράσεις στα επίπεδα της σωματικής φλεγμονής.

«Όπου κι αν βρισκόμαστε, μπορούμε ακόμα να αποκομίσουμε κάποιο όφελος ασκώντας το “περπάτημα με μυρωδιές”», λέει ο Olofsson.

«Όταν λείπω με την ερευνητική μου ομάδα, για παράδειγμα, αφήνουμε τις μύτες μας να μας καθοδηγήσουν στο νέο περιβάλλον, δίνοντας προσοχή, καταγράφοντας και συζητώντας όλες τις μυρωδιές που συναντάμε».

Η περιπλάνηση με τις μυρωδιές κάνει πιο έντονη την αίσθηση της σύνδεσης, επιτρέποντάς μας να συνειδητοποιήσουμε ότι όλοι οι τόποι έχουν τις δικές τους χαρακτηριστικές μυρωδιές που διαμορφώνονται από τη μοναδική φύση, την ιστορία και τον πολιτισμό μίας περιοχής.

Η όσφρηση συνδέει τις πολλές πτυχές του ποιοι είμαστε, όπως καμία άλλη αίσθηση, ξυπνώντας τα συναισθήματα και τις ορμές μας και αναβιώνοντας ξανά τις αναμνήσεις. Εν ολίγοις, το να καλλιεργήσουμε μια καλύτερη κατανόηση των μυρωδιών που συναντάμε σημαίνει ότι κατανοούμε καλύτερα τον εαυτό μας.