Ο Όττο Φρανκ αρχικά δεν άντεχε να διαβάσει, πόσο μάλλον να δημοσιεύσει, το ημερολόγιο της κόρης του, το οποίο κυκλοφόρησε πριν από 77 χρόνια. Το 1976, ταξίδεψε στο στούντιο του παιδικού προγράμματος Blue Peter του BBC για να εξηγήσει γιατί το έκανε. «Έμαθα να τη γνωρίζω πραγματικά μόνο μέσα από το ημερολόγιό της», εξομολογήθηκε ο Όττο Φρανκ στη Lesley Judd του Blue Peter, καθώς της έδειχνε τα προσωπικά γραπτά της αγαπημένης αείμνηστης κόρης του Άννας Φρανκ.

Ο Όττο είχε δώσει στην πραγματικότητα στην έξυπνη, εξωστρεφή κόρη του ένα βιβλίο με αυτόγραφα ως δώρο για τα 13α γενέθλιά της στις 12 Ιουνίου 1942. Όμως η Άννα είχε σχεδόν αμέσως αποφασίσει να το χρησιμοποιήσει ως ημερολόγιο και άρχισε να καταγράφει τις ενδόμυχες σκέψεις της, γράφοντας σαν να αποκάλυπτε μυστικά σε έναν στενό φίλο. «Ελπίζω ότι θα μπορέσω να σου εκμυστηρευτώ ολοκληρωτικά, όπως δεν μπόρεσα ποτέ να κάνω σε κανέναν πριν», διάβασε ο Όττο από την πρώτη ημερολογιακή καταχώρηση της Άννας στην παιδική τηλεοπτική εκπομπή του BBC. «Και ελπίζω ότι θα είσαι μεγάλη υποστήριξη και παρηγοριά για μένα».

Ο Όττο είχε διαφύγει με την οικογένειά του στο Άμστερνταμ το 1933 από τη Φρανκφούρτη, όπου είχε γεννηθεί η Άννα, μετά την επικράτηση του ναζιστικού κόμματος στις γερμανικές ομοσπονδιακές εκλογές και τον διορισμό του Αδόλφου Χίτλερ ως καγκελάριου του Ράιχ. Όμως η ασφάλεια που φαινόταν να προσφέρει η ολλανδική πρωτεύουσα από τη διαφαινόμενη απειλή των Ναζί θα αποδεικνυόταν μόνο μια προσωρινή ανάπαυλα για την οικογένεια. Το 1940, ο Χίτλερ έχοντας πλέον καταλάβει την εξουσία και ανακηρυχθεί Φύρερ, εισέβαλε στην Ολλανδία. Με τη γερμανική κατοχή ήρθε ένα κύμα αντισημιτικών μέτρων. Στους Εβραίους απαγορεύτηκε η ιδιοκτησία επιχειρήσεων, αναγκάστηκαν να φορούν κίτρινα αστέρια αναγνώρισης και αντιμετώπισαν απαγόρευση κυκλοφορίας.

Ο Όττο, όπως πολλοί Εβραίοι, προσπαθούσε από το 1938 να μεταναστεύσει στις ΗΠΑ, αλλά η έλλειψη πολιτικής ασύλου και η χρονοβόρα διαδικασία για την απόκτηση βίζας σήμαινε ότι η γραφειοκρατία δεν μπορούσε να ολοκληρωθεί πριν οι Ναζί κλείσουν τα προξενικά γραφεία των ΗΠΑ σε όλα τα κατεχόμενα από τη Γερμανία εδάφη τον Ιούλιο του 1941.

Ένα μήνα μετά τα γενέθλια της Άννας το 1942, η μεγαλύτερη κόρη του Όττο, η Μαργκό, έλαβε ειδοποίηση για να παρουσιαστεί σε γερμανικό στρατόπεδο εργασίας. Για να αποφύγουν τις Αρχές, όλη η οικογένεια μετακόμισε σε ένα μυστικό πατάρι που είχε ανακαλύψει ο Όττο πάνω από τις εγκαταστάσεις της επιχείρησής του στο Άμστερνταμ. Για τα επόμενα δύο χρόνια, η οικογένεια Φρανκ κρύφτηκε σε αυτόν τον χώρο, μαζί με μια άλλη οικογένεια και έναν οικογενειακό φίλο.

Στα αποπνικτικά όρια του παταριού, όλοι όσοι ζούσαν εκεί αναγκάζονταν να παραμένουν σιωπηλοί κατά τη διάρκεια της ημέρας και δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την τουαλέτα μέχρι τη νύχτα που άδειαζε το γραφείο, από φόβο μήπως ακουστούν. Τα τρόφιμα και οι προμήθειες εισέρχονταν λαθραία από μια μικρή ομάδα έμπιστων βοηθών.

Όλο αυτό το διάστημα, η Άννα συνέχισε να γράφει κρυφά τις σκέψεις της στο ημερολόγιό της. Λόγω της λαχτάρας της για φίλους της ηλικίας της, επινόησε φανταστικούς χαρακτήρες, όπως η Κίτι, στους οποίους έγραφε. Το άγχος, οι φιλοδοξίες και η πλήξη της, μαζί με τις συνήθεις απογοητεύσεις της ζωής τόσο στενά κλεισμένη με άλλους ανθρώπους, ήταν όλα καταγεγραμμένα στις σελίδες του ημερολογίου της.

Η τελευταία καταχώρηση είναι την 1η Αυγούστου 1944. Το πρωί της 4ης Αυγούστου, η Γκεστάπο εισέβαλε στο κρησφύγετο και όλοι οι ένοικοι συνελήφθησαν. Ο λόγος της ανακάλυψής τους εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο αμφισβήτησης.

Οι Φρανκς μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου, όπου ο Όττο χωρίστηκε από τη σύζυγό του Έντιθ και τις κόρες του Mαργκό και Άννα. Δεν θα τις έβλεπε ποτέ ξανά. Και οι τρεις θα χάνονταν στα στρατόπεδα. Η Άννα, η οποία μαζί με την αδελφή της μεταφέρθηκε τελικά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλσεν, πέθανε από τύφο τον Μάρτιο του 1945, λίγες εβδομάδες πριν από την απελευθέρωση του στρατοπέδου.

Εξαιρετικό θάρρος και ανθρωπιά

Ο Όττο ήταν ο μόνος από όσους κρύβονταν στο πατάρι που επέζησε. Μετά τον πόλεμο, επέστρεψε στο Άμστερνταμ για να αναζητήσει την οικογένειά του, για να καταρρεύσει όταν έμαθε για την τύχη τους. Τα ημερολόγια και τα γράμματα της Άννας είχαν διασωθεί από την λεηλατημένη κρυψώνα τους από τις φίλες του Miep Gies και Bep Voskuijl, οι οποίες μπόρεσαν να του τα δώσουν κατά την επιστροφή του. Αλλά μέσα στη θλίψη του, δεν άντεχε να τα κοιτάξει καθόλου. «Δεν έχω τη δύναμη να τα διαβάσω», έγραψε στη μητέρα του στην Ελβετία στις 22 Αυγούστου 1945.

Όταν ο Όττο μπόρεσε τελικά να καταφέρει να ανοίξει τα ημερολόγια, τα γραπτά ήταν μια αποκάλυψη γι’ αυτόν. Του πρόσφεραν ένα παράθυρο στο μυαλό της έξυπνης, ευάλωτης και εκφραστικής έφηβης κόρης του, καθώς εκείνη περιηγούνταν στις πολυπλοκότητες της εφηβείας υπό τις πιο τρομακτικές συνθήκες. Σε απροκάλυπτους τόνους, περιέγραφαν λεπτομερώς τις συγκρούσεις της με τη μητέρα της και τις διαφωνίες της προς την αδελφή της, τις ανησυχίες της για τη φήμη της και την αλλαγή του σώματός της.

Αποκάλυψαν επίσης πόσο καταπιεστικό θεωρούσε τον εγκλεισμό, αλλά και τη σιωπή στο πατάρι, καθώς και τον αισθητό εκνευρισμό της για τους ανθρώπους με τους οποίους ζούσε μαζί.

Έγραψε για την απομόνωσή της και τη συνεχή τρομακτική απειλή της ανακάλυψής τους. Πως ένιωθε σαν «ένα πουλί που του έχουν κόψει τα φτερά και που ορμάει στο απόλυτο σκοτάδι στα κάγκελα του κλουβιού του».

Αλλά ο Όττο πήρε επίσης μια εικόνα των μικρών στιγμών της χαράς της: Τη φύση που έβλεπε από το παράθυρό της και το εκκολαπτόμενο ειδύλλιό της με τον Πίτερ βαν Ντάαν, το αγόρι που ζούσε επίσης στο πατάρι.

Έγραψε για τα όνειρά της να κάνει πατινάζ στην Ελβετία και τις φιλοδοξίες της να εκδώσει το βιβλίο της- τις σκέψεις της για την ταυτότητά της και τις σχέσεις της με τους φίλους της, πραγματικούς και φανταστικούς.

Άρχισε να κατανοεί το πολύπλοκο και ευφάνταστο μυαλό της Άννας, καθώς αυτό άλλαζε και ωρίμαζε. «Δεν θα μπορούσα πια να γράφω τέτοια πράγματα», έγραψε σχετικά με μία από τις παλαιότερες ημερολογιακές της καταχωρίσεις. «Τώρα που ξαναδιαβάζω το ημερολόγιό μου μετά από ενάμιση χρόνο, εκπλήσσομαι με την παιδική μου αθωότητα. Βαθιά μέσα μου ξέρω ότι δεν θα μπορούσα ποτέ ξανά να είμαι τόσο αθώα, όσο κι αν θα ήθελα να είμαι».

Πάνω απ’ όλα, ο Όττο κατάφερε να εκτιμήσει το συγγραφικό χάρισμα της Άννας, καθώς και το εξαιρετικό θάρρος και την ανθρωπιά που διέθετε μπροστά στον αδυσώπητο τρόμο των περιστάσεων.

«Αφού διάβασα το ημερολόγιο, το αντέγραψα και έδωσα ένα αντίγραφο σε φίλους μας που μας γνώριζαν όλους», είπε στο BBC το 1976. «Ένας από αυτούς εργαζόταν σε μια εκδοτική εταιρεία και μου είπε δεν έχεις το δικαίωμα να κρατάς το ημερολόγιο ως ιδιωτική περιουσία, είναι ένα ανθρώπινο ντοκουμέντο και πρέπει να το δημοσιεύσεις. Και έτσι έκανα».

Στις 25 Ιουνίου 1947 εκδόθηκε το βιβλίο The Secret Annexe (Το μυστικό πατάρι), το οποίο ήταν αποτελούμενο από τις ημερολογιακές εγγραφές και τα γραπτά της Άννας. Εκτός από τη διόρθωση ορισμένων γλωσσικών λαθών της, ο Όττο το εξομάλυνε κάπως, αφαιρώντας κάποιες από τις επικριτικές εντυπώσεις της Άννας για το γάμο του, αποσπάσματα σχετικά με τη σεξουαλικότητά της και τις μερικές φορές άγριες απεικονίσεις των ανθρώπων που γνώριζε.

Διαβασε ακομα

Πώς το γαλλικό κρασί ξεγέλασε τους Ναζί

Το βιβλίο γνώρισε άμεση επιτυχία, καθώς ένα ανύπαντρο κορίτσι έδωσε πρόσωπο στη σχεδόν ακατανόητη φρίκη και το μέγεθος της γενοκτονίας των Ναζί. Το 1952 εκδόθηκε στα αγγλικά με τον τίτλο Anne Frank: The Diary of a Young Girl (Άννα Φρανκ: Το ημερολόγιο ενός νεαρού κοριτσιού). Έγινε θεατρικό έργο που κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ το 1956 και ταινία τρία χρόνια αργότερα. Τα λόγια της Άννας ξεπέρασαν κατά πολύ τη σύντομη ζωή της- έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 70 γλώσσες και συνεχίζουν να έχουν απήχηση στους αναγνώστες παγκοσμίως.

Στην ερώτηση της Judd του Blue Peter για το αν είχε επιφυλάξεις για το αν θα συμφωνούσε να δημοσιεύσει και να αποκαλύψει τις πιο προσωπικές σκέψεις της κόρης του, ο Όττο Φρανκ είπε:
«Δεν το μετάνιωσα γιατί η Άννα έγραψε σε ένα από τα ημερολόγιά της: Θέλω να συνεχίσω να ζω μετά το θάνατό μου και κατά κάποιο τρόπο μέσω του ημερολογίου της συνεχίζει να ζει σε πολλές καρδιές».

Με πληροφορίες από BBC