Η performance της Sethembile Msezane επικεντρώνονταν γύρω από την Chapungu, έναν ιερό αετό της Ζιμπάμπουε
Πηγή: Sethembile Msezane
Μεγέθυνση κειμένου
Εμπνευσμένη από ένα όνειρο, αυτή η φωτογραφία της Νοτιοαφρικανής Sethembile Msezane έγινε σύμβολο για ένα ολόκληρο κίνημα διαμαρτυρίας, αποδεικνύοντας πως ένα και μόνο κλικ έχει τη δύναμη να αλλάξει την ιστορία
Πριν από εννέα χρόνια, η Sethembile Msezane ανέβηκε στην κορυφή ενός βάθρου, φορώντας ένα μαύρο κορμάκι και τακούνια στιλέτο, ενώ τα χέρια της κοσμούσαν φτερά που είχε φτιάξει από ξύλο, βελούδο και μαλλιά. Πίσω της, το άγαλμα ενός άνδρα φαίνεται να σηκώνεται στον αέρα. Η φωτογραφία Chapungu – The Day Rhodes Fell, έχει γίνει έκτοτε μια εμβληματική φωτογραφία, αποτυπώνοντας το πνεύμα του κινήματος #RhodesMustFall, που οδήγησε στην απομάκρυνση του αγάλματος του αποικιοκράτη του 19ου αιώνα Cecil Rhodes από το Πανεπιστήμιο του Κέιπ Τάουν.
Η Msezane έκανε το μεταπτυχιακό της στις Καλές Τέχνες στο πανεπιστήμιο κατά τη διάρκεια των διαμαρτυριών, κατά τις οποίες οι φοιτητές ζητούσαν να απομακρυθεί το άγαλμα του Βρετανού, αναφέροντας ότι η κληρονομιά του είναι μολυσμένη με ρατσισμό.
«Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να είχα φανταστεί εκείνη τη στιγμή και τον τρόπο με τον οποίο εξελίχθηκαν τα πράγματα εκείνη την ημέρα», δήλωσε η Msezane, μιλώντας στο CNN από το Κέιπ Τάουν.
Η performance της, και η εικόνα που προέκυψε – η οποία έχει γίνει σύμβολο για την ιστορική ημέρα – γεννήθηκε από ένα επαναλαμβανόμενο όνειρο, που τη στοίχειωνε περίπου την εποχή που ξεκίνησε το κίνημα διαμαρτυρίας.
Τα όνειρα επικεντρώνονταν γύρω από την Chapungu, έναν ιερό αετό της Ζιμπάμπουε, την οποία η Msezane ενσάρκωνε στεκόμενη στην κορυφή της πέτρας με τα φτερά της.
Οκτώ από τα πουλιά -που έχουν μεγάλη πνευματική αξία για τον λαό της Ζιμπάμπουε- έχουν απαθανατιστεί σε πράσινο-γκρι σαπουνόλιθο στην αρχαία πόλη της Μεγάλης Ζιμπάμπουε.
Καθώς ο τόπος παρήκμασε, έξι από αυτά στη συνέχεια λεηλατήθηκαν, ενώ το 1800, ένα άγαλμα της Chapungu δόθηκε στον Cecil Rhodes.
Ενώ πολλά έχουν πλέον επιστραφεί, το άγαλμα της Chapungu μέχρι σήμερα παραμένει στο πρώην σπίτι του Rhodes στο κτήμα Groote Shuur στο Κέιπ Τάουν, εξήγησε η Msezane.
«Υπήρξαν πολιτικές εκκλήσεις ο ιερός αετός να επιστρέψει στο σπίτι του, αλλά για κάποιο λόγο, αυτές οι εκκλήσεις έχουν απορριφθεί», είπε. «Υπάρχει μια μυθολογική πεποίθηση ότι μέχρι να επιστρέψει στην πατρίδα του, θα υπάρχει κοινωνική αναταραχή στη Ζιμπάμπουε».
Η Msezane λέει ότι η Chapungu, η οποία αποτελεί τοτέμ των ελπίδων και των προσδοκιών των ανθρώπων στην κοινωνία της Ζιμπάμπουε, ήταν σε συνεργασία με τη συνείδησή της την ημέρα που έπεσε ο Rhodes. «Χρησιμοποίησε το σώμα μου ως όχημα και εγώ αποδέχτηκα το κάλεσμα».
Ακόμα και μετά την πτώση του γλυπτού του Rhodes, η Msezane παρέμεινε στην κορυφή του βάθρου της για άλλα 20-30 λεπτά. «Ήταν σημαντικό για την (Chapungu) να είναι παρούσα, ώστε να μπορεί να τη δει κανείς, ώστε να αρχίσουμε να βλέπουμε τους εαυτούς μας σε αυτήν – και όχι στην ιστορία της υποταγής και της στέρησης. Ότι κι εμείς έχουμε ιστορίες αφθονίας και προγονικής γνώσης».
Η εικόνα εκτίθεται επί του παρόντος στο Λονδίνο στο πλαίσιο της έκθεσης της South London Gallery και του V&A Parasol Foundation «Πράξεις αντίστασης: Φωτογραφία, φεμινισμοί και η τέχνη της διαμαρτυρίας», η οποία πραγματοποιεί ένα ταξίδι στη γυναικεία αντίσταση σε όλο τον κόσμο, από τους κινδύνους της παράνομης άμβλωσης στη Χιλή, την Πολωνία και τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι τις διαμαρτυρίες υπό την ηγεσία γυναικών στο Ιράν και το Μπαγκλαντές.
«Θα με έσπρωχναν;»
Η δημιουργία του έργου είχε το τίμημά της. Το έργο Chapungu – το οποίο απαιτούσε από την Msezane να στέκεται στο βάθρο με ψηλά τακούνια μια ζεστή μέρα για σχεδόν τέσσερις ώρες – ήταν αρκετά επίπονο, είπε.
Κρατούσε τα φτερά που ήταν δεμένα στα χέρια της ψηλά για δύο λεπτά, πριν χρειαστεί να ξεκουραστεί για 10 λεπτά και μετά να ξεκινήσει ξανά.
Στην αρχή φοβόταν επίσης. Όταν κάνεις ένα τέτοιο έργο, είσαι αρκετά ευάλωτος, εξήγησε.
«Φοβήθηκα γιατί σκεφτόμουν τι θα γίνει αν έρθει η αστυνομία και με πάρει μακριά, ενώ συμβαίνει αυτή η πολύ σημαντική ιστορική περίσταση; Τι θα συνέβαινε σε μένα, αν με έπαιρναν μακριά κι ενώ φορούσα ένα κορμάκι και τακούνια; Θα με έσπρωχναν; Θα μπορούσα ενδεχομένως να τραυματιστώ ή να πεθάνω;».
Στη συνέχεια, έτρεμε. Τα άκρα της ήταν κουρασμένα, τα πόδια της πονούσαν και η όρασή της ήταν θολή. «Το μόνο που ήθελα ήταν τα ρούχα μου», λέει, για να κατέβει από την πέτρα. «Ήθελα απλώς να πάω σπίτι και να κάνω ένα μπάνιο».
Όταν το έργο της Chapungu συγκέντρωσε τόση διεθνή προσοχή, η Msezane συνέχισε τη ζωή της και δεν το σκέφτηκε πολύ.
«Ήμουν ακόμη μέσα στην ένταση των όσων συνέβαιναν», είπε, αναφερόμενη στο κίνημα κατά του Rhodes και σε αυτό που θα οδηγούσε στην εκστρατεία Fees Must Fall. Ενώ το έργο της λάμβανε αναγνώριση, η ίδια γινόταν στόχος για τη συμμετοχή της στο κίνημα.
«Το έργο μου αναφερόταν παντού και για να είμαι ειλικρινής σήμαινε πολύ λίγα για μένα, όταν αυτή ήταν η πραγματικότητα που ζούσα… το σύστημα εξακολουθεί να βρίσκει τρόπους να σε καταπιέζει, παρόλο που ένα έργο όπως αυτό μπορεί να σου δώσει φωνή».
Μερικές φορές, φοβάται ότι χάνεται το νόημα του έργου – με την έμφαση να δίνεται στον Rhodes και όχι στο σύμβολο της Chapungu, που «έχει γίνει φάρος ελπίδας για πολλούς».
Για τη Msezane, το έργο την ενέπνευσε να σκεφτεί πώς αλλιώς μπορούμε να βοηθήσουμε τις γυναίκες σε όλο τον κόσμο. Δεν εκτελεί πλέον «έργα αντοχής» όπως το Chapungu, αναφέροντας πόσο κουραστικά, επικίνδυνα και συναισθηματικά μπορεί να είναι αυτά.
Αντ’ αυτού, χρησιμοποιεί την τέχνη της ως εργαλείο αλλαγής με άλλους τρόπους – όπως με τη δωρεά των κερδών από τις πωλήσεις των έργων της για τη χρηματοδότηση φιλανθρωπικών προσπαθειών (στο παρελθόν έχει υποστηρίξει το νοσοκομείο Panzi στην Κινσάσα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, το οποίο παρέχει υγειονομική περίθαλψη σε πάνω από 80.000 γυναίκες και κορίτσια που έχουν επιβιώσει από σεξουαλική βία που σχετίζεται με συγκρούσεις).
Η τέχνη ήταν ένα κάλεσμα
Από νεαρή ηλικία, η Msezane ήταν δημιουργική στην καρδιά της –εκφραζόταν μέσα από ποιήματα, σχέδια και ρούχα, αλλά δεν περίμενε ότι θα γινόταν καλλιτέχνης.
«Δεν πίστευα ότι το να είμαι καλλιτέχνης θα ήταν βιώσιμο για μένα», εξήγησε. Με την ενθάρρυνση της θείας της, ξεκίνησε να σπουδάσει Καλές Τέχνες στο Πανεπιστήμιο του Κέιπ Τάουν – μια εμπειρία που περιγράφει ως πολύ απογοητευτική, λόγω του ευρωκεντρισμού του προγράμματος σπουδών.
«Συνέχισα να σκοντάφτω στις έννοιες ότι οι Αφρικανοί δεν είναι παραγωγοί του έργου τους, αλλά απρόσωποι και ανώνυμοι».
Παρατηρώντας το τοπίο και την αρχιτεκτονική του Κέιπ Τάουν, η Msezane εμπνεύστηκε να αναλογιστεί τι είχε να πει η πόλη για την ιστορία των μαύρων γυναικών. «Διαπίστωσα ότι ήταν αρκετά άγονη για τις ιστορίες μας», δήλωσε η Msezane στο CNN.
Αυτή η παρατήρηση σηματοδότησε την έναρξη της σειράς παραστάσεων τέχνης Public Holidays, όταν η Msezane χρησιμοποιούσε το ρεπό της από τη δουλειά της ως διαχειρίστρια τεχνών για να ανεβάζει παραστάσεις στην πόλη.
«Έγινε καθήκον για μένα να επαναφέρω κάποιες από τις ιστορίες που σκεφτόμουν για τις πολιτικές δημόσιες αργίες, σε σχέση με τα αποικιακά, ανδρικά, ευρωπαϊκά αγάλματα», είπε.
Εμφανίστηκε ως Lady Liberty την Ημέρα της Ελευθερίας, ως Rosie the Riveter την Ημέρα του Εργάτη.
Λίγο καιρό μετά, η Msezane άφησε την καθημερινή της δουλειά και άρχισε να ασχολείται με πλήρη απασχόληση ως καλλιτέχνης. «Κάπως έτσι εξελίχθηκε η ζωή… ήταν ένα κάλεσμα».
Τώρα, κρεμασμένη από το ταβάνι σε μια γκαλερί στο νότιο Λονδίνο, η εικόνα της Msezane υποδέχεται τους επισκέπτες και απαιτεί την άμεση προσοχή τους.
«Θέλω να μπουν μέσα με την αίσθηση του θαύματος και να αφήσουν αυτό το θαύμα να κυριεύσει τις αισθήσεις τους», είπε. «Όταν δουν την εικόνα, να τους αφήσω να πάνε εκεί που πρέπει».
Με πληροφορίες από CNN
Ακολουθήστε το pride.gr στο Google News και ενημερωθείτε πρώτοι
Related
Νεοτερα
