Τον Ιανουάριο του 2024, η Άννα Γουίλσον καθόταν πάνω σε ένα τζετ Gulfstream IV και παρατηρούσε μια παραπλανητικά ήρεμη θάλασσα από λευκά σύννεφα πάνω από τον βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό. Μέσα από τα ακουστικά της, η Γουίλσον –επιστήμονας της ατμόσφαιρας και ειδικός στα ακραία καιρικά φαινόμενα- άκουγε τον συνάδελφό της να κάνει αντίστροφη μέτρηση. Στο πίσω μέρος του αεροπλάνου, ένας άλλος συνάδελφος έριχνε λεπτά, κυλινδρικά όργανα μέσω ενός αλεξίπτωτου, στην καταιγίδα που ετοιμαζόταν από κάτω τους, για να μετρήσει την ισχύ της καθώς πλησίαζε τη δυτική ακτή των ΗΠΑ.

Ο τύπος καταιγίδας που παρακολουθούσαν είναι γνωστός ως ατμοσφαιρικός ποταμός – ένα καιρικό φαινόμενο που προσελκύει όλο και περισσότερη προσοχή τα τελευταία χρόνια, καθώς οι επιστήμονες και το κοινό αγωνίζονται να κατανοήσουν τις ενίοτε καταστροφικές επιπτώσεις του. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι ατμοσφαιρικοί ποταμοί γίνονται μεγαλύτεροι, συχνότεροι και πιο ακραίοι, λόγω της κλιματικής κρίσης – και οι ζημιές που προκαλούν χειρότερες.

Τα ατμοσφαιρικά ποτάμια, τα οποία συχνά περιγράφονται ως τα ποτάμια του ουρανού, είναι τεράστιες, αόρατες κορδέλες υδρατμών. Κάθε μια από αυτές μπορεί να έχει πλάτος εκατοντάδων χιλιομέτρων και να μεταφέρει 27 φορές περισσότερο νερό από τον ποταμό Μισισιπή. Δημιουργούνται στους θερμούς ωκεανούς, καθώς το θαλασσινό νερό εξατμίζεται, ανυψώνεται και μετακινείται προς τα ψυχρότερα γεωγραφικά πλάτη. Όταν οι υδρατμοί φτάνουν σε μια ακτή, όπως η Καλιφόρνια, ρέουν προς τα πάνω σε ένα βουνό, ψύχονται και κατεβαίνουν ως βροχή ή χιόνι – αρκετά ώστε να παρασύρουν τις πλαγιές των λόφων προκαλώντας κατολισθήσεις και να φέρουν καταρρακτώδεις βροχές, πλημμύρες και χιονοστιβάδες.

Στη δυτική ακτή των ΗΠΑ, οι ατμοσφαιρικοί ποταμοί φέρνουν τις πιο έντονες βροχές, τις πιο θερμές καταιγίδες, τις μεγάλες πλημμύρες, τους ακραίους παράκτιους ανέμους και τις κατολισθήσεις. Μπορούν να έρθουν σε ομάδες – γνωστές ως «οικογένειες» – με αρκετές από αυτές να πλήττουν ένα μέρος μέσα σε λίγες ημέρες. Η καταιγίδα πάνω από την οποία πετούσαν η Γουίλσον και ο συνάδελφός της σχηματίστηκε στην πραγματικότητα από τέσσερις ατμοσφαιρικούς ποταμούς, οι οποίοι αργότερα προκάλεσαν έντονες χιονοπτώσεις στην Καλιφόρνια και πλημμύρες στο Όρεγκον τον Ιανουάριο του 2024.

«Τα ατμοσφαιρικά ποτάμια είναι ενδιαφέροντα και δροσερά, αλλά στην πραγματικότητα δεν μπορείτε να τα δείτε, επειδή πρόκειται για υδρατμούς», λέει η Γουίλσον. «Και είναι πολύ κοντά στην επιφάνεια, συνήθως επικεντρώνονται στα χαμηλότερα χιλιόμετρα της ατμόσφαιρας».

Η Γουίλσον επισημαίνει ότι δεν λειτουργούν τα συμβατικά εργαλεία παρατήρησης του καιρού, όπως οι δορυφόροι. «Είναι πραγματικά δύσκολο για τους δορυφόρους να δουν μέσα από αυτό τι συμβαίνει κοντά στην επιφάνεια».

Διαβασε ακομα

Μάντεψε ποιος φταίει για τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Εσύ!

Αλλά οι πτήσεις της Γουίλσον και των συναδέλφων της, που ξεκίνησαν το 2016, αποτελούν επίσης μέρος μιας ευρύτερης επιστημονικής προσπάθειας για την καλύτερη κατανόηση των ατμοσφαιρικών ποταμών – συμπεριλαμβανομένων των εκπληκτικών πλεονεκτημάτων τους. Όπως σπεύδουν να επισημάνουν οι ειδικοί στα ακραία καιρικά φαινόμενα, τα ατμοσφαιρικά ποτάμια δεν είναι απαραίτητα καταστροφικά. Αντιθέτως, μπορεί να είναι ζωογόνοι παράγοντες για το περιβάλλον.

«Χρειαζόμαστε [τα ατμοσφαιρικά ποτάμια] – χωρίς αυτά στη Δύση έχουμε ξηρασία», λέει η Γουίλσον. Έως και 2/3 των ξηρασιών στη Δυτική Ακτή τερματίζονται με την άφιξη ενός ατμοσφαιρικού ποταμού – είναι γνωστοί ως «η ξηρασία που σπάει την ξηρασία».

«Υπάρχει μια ευεργετική πλευρά των ατμοσφαιρικών ποταμών», συμφωνεί ο Bin Guan, ατμοσφαιρικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες και στο Εργαστήριο Αεριοπροώθησης της Nasa. «Έχουμε την τάση να τονίζουμε την επικίνδυνη πλευρά, αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι παρέχουν σημαντική παροχή νερού σε ξηρές περιοχές, όπως η Καλιφόρνια». Συνολικά, συνεισφέρουν έως και το 50% της βροχής και του χιονιού της Καλιφόρνιας.

Στη δυτική ακτή των ΗΠΑ και του Καναδά, οι ατμοσφαιρικοί ποταμοί είναι γνωστοί ως «Pineapple Express» λόγω της προέλευσής τους από τη Χαβάη. Ωστόσο, ο Guan λέει ότι η ονομασία αυτή σπάνια χρησιμοποιείται από τους ειδικούς, καθώς οι ατμοσφαιρικοί ποταμοί είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο και πολλοί από αυτούς που πλήττουν τη δυτική ακτή προέρχονται στην πραγματικότητα πολύ πιο μακριά από τη Χαβάη. Τον Οκτώβριο του 2017, ένας ασυνήθιστα μακρύς ατμοσφαιρικός ποταμός επεκτάθηκε περίπου 8.000 χιλιόμετρα (5.000 μίλια) από την Ιαπωνία στην Ουάσινγκτον.

Το 2019, οι ερευνητές δημιούργησαν μια κλίμακα κατάταξης των ατμοσφαιρικών ποταμών από το ένα (ασθενής, που παράγει μέτριες βροχοπτώσεις) έως το πέντε (εξαιρετικός, κυρίως επικίνδυνος) για να δώσουν μια πιο διαφοροποιημένη εικόνα τους. «Οι ήπιοι θεωρούνται ωφέλιμοι για την παροχή νερού, μόνο οι πολύ ακραίοι είναι επικίνδυνοι», λέει ο Qian Cao, υδρολόγος στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας Scripps. «Επομένως, έχει και καλές και κακές πλευρές, δεν οδηγεί μόνο σε άσχημα γεγονότα».

Κλιματική κρίση

Ο αγώνας για την κατανόηση των ατμοσφαιρικών ποταμών είναι ιδιαίτερα σημαντικός, λένε οι ερευνητές, καθώς οι μελέτες δείχνουν ότι το φαινόμενο αλλάζει και γίνεται όλο πιο συχνό και δυνητικά πιο καταστροφικό.

Η Mengqian Lu είναι αναπληρωτρια καθηγητής υδρομετεωρολογίας και υδάτινων πόρων στο Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας του Χονγκ Κονγκ. Μαζί με την ομάδα της δημοσίευσαν τον Ιανουάριο του 2024 μια παγκόσμια μελέτη που προβλέπει τη μελλοντική τους ένταση, τη συχνότητα και τις σχετικές βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις σε όλο τον κόσμο.

Διαβασε ακομα

Η έκτη μεγάλη εξαφάνιση στην Ιστορία συμβαίνει αλλά ελάχιστοι το έχουν καταλάβει

Σύμφωνα με τις προβλέψεις τους, η παγκόσμια συχνότητα των ατμοσφαιρικών ποταμών θα μπορούσε σχεδόν να διπλασιαστεί μέχρι το τέλος του αιώνα. Αλλά το τι ακριβώς σημαίνει αυτό στο έδαφος διαφέρει από περιοχή σε περιοχή, σύμφωνα με τη μελέτη.

Αυτό που φαίνεται πιθανό είναι ότι, καθώς η ατμόσφαιρα θερμαίνεται με την κλιματική κρίση, θα είναι σε θέση να συγκρατεί αυξανόμενα επίπεδα υγρασίας. «Ως αποτέλεσμα αναμένουμε να δούμε πιο συχνά και πιο ισχυρά ατμοσφαιρικά ποτάμια» υπογραμμίζει η Mengqian Lu.

Με πληροφορίες από BBC