Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι μια «αόρατη απειλή» που αποτελεί τεράστιο πρόβλημα για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Τρεις καθηγητές σε Πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου, οι Jim McQuaid, Kirsty Pringle και Sam Illingworth, δημιούργησαν ένα σύστημα με χρωματιστές «ρίγες ποιότητας του αέρα», ένα οπτικό εργαλείο που αποτυπώνει τις παγκόσμιες τάσεις της ρύπανσης της ατμόσφαιρας, για να αναδείξουν αυτή την κρυμμένη απειλή.

Εμπνευσμένες από τις ρίγες κλιματικής θέρμανσης του καθηγητή κλιματικής επιστήμης Ed Hawkins, οι ρίγες ποιότητας αέρα απεικονίζουν τις συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων (PM – particulate matter) σε 176 πόλεις παγκοσμίως, από το 1850.

Αυτά τα μικροσκοπικά σωματίδια, που είναι συχνά μικρότερα και από το 1/30 του πλάτους μιας ανθρώπινης τρίχας, μπορούν να διεισδύσουν βαθιά στους πνεύμονες, ενέχοντας σοβαρούς κινδύνους για την υγεία των ανθρώπων.

Κάνοντας την ατμοσφαιρική ρύπανση πιο ορατή, οι ρίγες παρέχουν έναν σαφή τρόπο για να κατανοήσουμε πώς η ποιότητα του αέρα έχει εξελιχθεί διαχρονικά σε διάφορες περιοχές.

You can checkout our #airqualitystripes for yourself….
👇👇👇👇👇👇👇👇 https://t.co/jYvsYUWjPq
Some good progress in places whilst others have a long way to go….. https://t.co/yqynn90O9d pic.twitter.com/WyaOy6P0L6

— Jim McQuaid 🇺🇦 🇪🇺 (@jimmcquaid) August 27, 2024

Χώρες γεμάτες αντιθέσεις

Το πολύχρωμο σύστημα αποκαλύπτει μία έντονη αντίθεση μεταξύ σημαντικών βελτιώσεων στην ποιότητα του αέρα σε ολόκληρη την Ευρώπη και ανησυχητικής επιδείνωσης σε τμήματα της Αφρικής και της κεντρικής Ασίας.

Πόλεις όπως το Λονδίνο και οι Βρυξέλλες αντιπροσωπεύονται από πιο ανοιχτές μπλε ρίγες, υποδεικνύοντας σημαντική μείωση των επιπέδων των αιωρούμενων σωματιδίων – πρόοδος που έχει να κάνει με τους αυστηρότερους κανονισμούς για την ποιότητα του αέρα και τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2).

Στην περίπτωση της Αθήνας, αν και τα πράγματα δεν δείχνουν τόσο τραγικά, ωστόσο, φαίνεται πως η ποιότητα του αέρα από το 1960 και μετά, αντιμετωπίζει κάποια προβλήματα.

Αντίθετα, πόλεις της κεντρικής Ασίας και της Αφρικής, όπως το Ισλαμαμπάντ, το Δελχί και το Ναϊρόμπι, απεικονίζονται με πιο σκούρες αποχρώσεις, αντανακλώντας την ανησυχητική αύξηση της ρύπανσης.

Η ταχεία αστικοποίηση, η βιομηχανική ανάπτυξη και οι περιορισμένοι κανονισμοί επιδεινώνουν τα προβλήματα της ποιότητας του αέρα σε αυτές τις περιοχές καθημερινά, ενώ οι άνθρωποι που ζουν σε φτωχότερες περιοχές εκτίθενται συχνά σε υψηλότερες συγκεντρώσεις ρύπανσης.

Η πολυπλοκότητα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Το 2021, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εξέδωσε νέες κατευθυντήριες γραμμές για την ποιότητα του αέρα, αποκαλύπτοντας ότι πάνω από το 99% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει αναπνέοντας βλαβερά αιωρούμενα σωματίδια, πολύ πάνω από τα συνιστώμενα επίπεδα.

Οι ρίγες ποιότητας του αέρα περιγράφουν την επείγουσα ανάγκη για στοχευμένες διεθνείς προσπάθειες ώστε να καταπολεμηθεί η ατμοσφαιρική ρύπανση. Η δημιουργία τους δεν απεικονίζει απλώς τις τάσεις, αλλά αποτυπώνει την πολυπλοκότητά της.

Τα αιωρούμενα σωματίδια, εξάλλου, προέρχονται τόσο από φυσικές όσο και από ανθρωπογενείς πηγές. Οι φυσικοί παράγοντες, όπως η σκόνη της ερήμου, οι πυρκαγιές και η ηφαιστειακή δραστηριότητα, προϋπήρχαν της βιομηχανικής επανάστασης.

Από την άλλη, ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η βιομηχανία, η γεωργία και οι εκπομπές αερίων από τα οχήματα, συμβάλλουν σημαντικά στην ατμοσφαιρική ρύπανση, ιδίως στις αστικές περιοχές.

Διαβασε ακομα

Πιο βλαβερά κι απ’ τις φωτιές: Τα πυροτεχνήματα κάνουν -πολύ- κακό στον αέρα που αναπνέεις

Δραματική αύξηση θανάτων

Οι επιστήμονες παρατήρησαν και την επιρροή των φυσικών πηγών σε ορισμένες περιοχές. Για παράδειγμα, παράκτιες πόλεις, όπως η Τζακάρτα, παρουσιάζουν χαμηλότερα επίπεδα σωματιδίων από τα αναμενόμενα, πιθανότατα λόγω των θαλάσσιων ανέμων.

Αντίθετα, περιοχές κοντά σε ερήμους ή με συχνές πυρκαγιές έχουν συχνά υψηλότερες συγκεντρώσεις σωματιδίων, οι οποίες αντικατοπτρίζονται σε πιο σκούρες ρίγες.

Μεταξύ του 1990 και του 2021, οι θάνατοι που προκλήθηκαν από τις συγκεντρώσεις σωματιδίων αυξήθηκαν κατά 93%. Έτσι, θα μπορούσαμε να πούμε πως, ενώ άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τη θνησιμότητα βελτιώνονται, η ατμοσφαιρική ρύπανση καθίσταται όλο και πιο επιζήμια.

Με τη βοήθεια του Μονέ

Μια συναρπαστική πτυχή των λωρίδων ποιότητας του αέρα είναι η ιστορική τους εμβέλεια. Οι επιστήμονες συνδύασαν δεδομένα από προσομοιώσεις σε υπολογιστή και δορυφορικές παρατηρήσεις για να εκτιμήσουν τις συγκεντρώσεις σωματιδίων μέχρι τη βιομηχανική επανάσταση.

Αυτή η μακροπρόθεσμη προοπτική είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η ανθρώπινη δραστηριότητα διαμόρφωσε την ποιότητα του αέρα κατά τη διάρκεια των αιώνων.

Ωστόσο, αυτή η ιστορική ανάλυση παρουσίασε προκλήσεις. Τα πρώιμα δεδομένα είναι αρκετά πιο σπάνια και δύσκολα να βρεθούν. Για παράδειγμα, οι ερευνητές άντλησαν πληροφορίες από την ανάλυση των πινάκων του Κλοντ Μονέ, οι οποίοι απεικονίζουν τον επιβαρυμένο με νέφος ουρανό του Λονδίνου στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Claude Monet (@claude._.monet)

Αυτές οι καλλιτεχνικές ερμηνείες παρέχουν πολύτιμο πλαίσιο, αλλά αναδεικνύουν επίσης τους περιορισμούς των πρώιμων καταγραφών της ποιότητας του αέρα. Παρόλο που σήμερα υπάρχουν κυριολεκτικά εκατομμύρια παρατηρήσεις από δορυφόρους, οι οποίοι περιγράφουν λεπτομερώς τα επίπεδα ρύπανσης και τα καιρικά φαινόμενα και τα μεταφέρουν σε όλο τον κόσμο, αυτές είναι σχετικά πρόσφατες.

Διαβασε ακομα

Πιο φονική κι από το κάπνισμα: 2.000 παιδιά πεθαίνουν κάθε μέρα από την ατμοσφαιρική ρύπανση

Το χρώμα της ρύπανσης

Μια άλλη πρόκληση ήταν η επιλογή ενός χρωματικού σχήματος που να αντιπροσωπεύει με ακρίβεια τα δεδομένα. Οι ερευνητές επέλεξαν μια διαβάθμιση από το γαλάζιο στο μαύρο.

Το γαλάζιο χρώμα αντιπροσωπεύει τον καθαρό αέρα, ενώ το μαύρο δείχνει υψηλά επίπεδα ρύπανσης. Συνεργαζόμενοι με τον Ethan Brain, εμπειρογνώμονα οπτικοποίησης, ο οποίος ανέλυσε περισσότερες από 200 διαδικτυακές εικόνες με την ετικέτα «ατμοσφαιρική ρύπανση», εντόπισαν τις καταλληλότερες χρωματικές παλέτες.

Έτσι, το οπτικό εργαλείο που προέκυψε είναι και επιστημονικά ακριβές και εύκολα κατανοητό σε όλους. Τέλος, ο Richard Rigby, ερευνητής μηχανικός λογισμικού από το Κέντρο Περιβαλλοντικής Μοντελοποίησης και Υπολογισμού του Πανεπιστημίου του Leeds, βοήθησε να ζωντανέψουν οι ρίγες μέσω ενός διαδραστικού ιστότοπου, του airqualitystripes.info.

Το σύστημα παρουσιάζει πολύπλοκα δεδομένα σε μια μορφή που είναι άμεσα αναγνωρίσιμη, συμβάλλοντας στην ευαισθητοποίηση σχετικά με την παγκόσμια κατάσταση της ποιότητας του αέρα.

Διαβασε ακομα

Ατμοσφαιρική ρύπανση: Ο μολυσμένος αέρας που όλοι αναπνέουμε και μια ιστορία περιβαλλοντικής ανισότητας

Οι ρίγες ποιότητας του αέρα είναι κάτι περισσότερο από μια απλή οπτικοποίηση δεδομένων. Είναι μια πρόσκληση για δράση. Κάνοντας την ατμοσφαιρική ρύπανση ορατή, οι επιστήμονες ελπίζουν να αναδείξουν την πρόοδο και να αντιμετωπίσουν τις συνεχιζόμενες προκλήσεις, ενώ οι έντονες αντιθέσεις μεταξύ των περιοχών μάς υπενθυμίζουν ότι υπάρχουν μεγάλες περιβαλλοντικές ανισότητες.

Ενώ ορισμένα μέρη του κόσμου αναπνέουν ευκολότερα, άλλα αντιμετωπίζουν ένα ολοένα και πιο τοξικό περιβάλλον.

Με πληροφορίες από Conversation