Η αποδοχή και η φροντίδα των ζώων του δρόμου αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της τουρκικής κουλτούρας και της κοινωνικοποίησης στην αστική ζωή, η οποία έχει γοητεύσει, μαγέψει και μερικές φορές απωθήσει τους επισκέπτες της Κωνσταντινούπολης εδώ και αιώνες. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι πολύχρωμες ζωές των σκύλων της πόλης αποτέλεσαν το 2021 το αντικείμενο ενός ντοκιμαντέρ με τίτλο Stray που δίχασε το κοινό.

Τώρα η τουρκική κυβέρνηση φαίνεται να έχει σκοπό να εξαλείψει τα αδέσποτα θεσπίζοντας νόμο που θα προβλέπει το μάζεμα των 4 εκατομμυρίων σκυλιών της χώρας και τη θανάτωση όσων δεν υιοθετούνται εντός 30 ημερών – δηλαδή τη συντριπτική πλειοψηφία.

«Έχουμε ένα πρόβλημα αδέσποτων σκύλων που δεν υπάρχει σε καμία ανεπτυγμένη χώρα» δήλωσε ο πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τον περασμένο μήνα, προτείνοντας αυτή τη «ριζική λύση» για τη δραματική αύξηση του πληθυσμού των σκύλων, των επιθέσεων και των κρουσμάτων λύσσας.

PETS + ANIMALS Βρετανίδα τουρίστρια βρήκε αδέσποτο σκύλο στη Ρόδο και έκανε αγώνα για να τον υιοθετήσει

Ο Ερντογάν έχει δίκιο, καθώς είναι αδύνατον να φανταστεί κανείς ότι αυτή η συζήτηση θα διεξαγόταν σε οποιαδήποτε άλλη ανεπτυγμένη χώρα – σίγουρα όχι στη Βρετανία, όπου οι τοπικές αρχές μπορούν να κάνουν ευθανασία σε αδέσποτα σκυλιά που δεν έχουν φιλοξενηθεί μετά από επτά ημέρες και όπου τοποθετούνται καρφιά για τα πουλιά γύρω από τα κτήρια των πόλεων, επειδή ακόμα και η ακαταστασία των περιστεριών θεωρείται οικονομικά αφόρητη.

Η Τουρκία, αντίθετα, είναι ίσως η μόνη χώρα στον κόσμο όπου τα αδέσποτα ζώα έχουν νόμιμο δικαίωμα να κατοικούν στους δρόμους, χάρη σε νόμο του 2004 που ψηφίστηκε από τον ίδιο τον Ερντογάν. Ο νόμος αυτός προστατεύει τους πληθυσμούς κοινωνικοποιημένων ζώων του δρόμου, η παρουσία των οποίων λειτουργεί εδώ και καιρό ως υποκατάστατο για ευρύτερες κοινωνικές συζητήσεις σχετικά με τις έννοιες της ανάπτυξης και του πολιτισμού.

Κατά τη διάρκεια της οθωμανικής εποχής, η φροντίδα των Τούρκων για τα ζώα που μοιράζονταν τον αστικό τους χώρο επισημάνθηκε στις αναφορές σχεδόν κάθε Ευρωπαίου επισκέπτη στη χώρα.

Τα σκυλιά αποτελούσαν μια μορφή «δημόσιας περιουσίας», έγραψε ο διπλωμάτης Ogier Ghiselin de Busbecq, ο οποίος ήρθε στην Κωνσταντινούπολη τη δεκαετία του 1550 και έγραψε για τις ποτίστρες και τα κυνοκομεία που είχαν στηθεί στους δρόμους, για τους πωλητές που πουλούσαν υπολείμματα κρέατος για να τα ταΐσουν οι άνθρωποι, καθώς και για τα θρησκευτικά ιδρύματα αφιερωμένα στη συντήρηση των ζώων, στα οποία πλούσιοι άνθρωποι άφηναν κληροδοτήματα στις διαθήκες τους.

Η σφαγή των σκύλων

Όταν όμως η οθωμανική αυτοκρατορία άρχισε να παρακμάζει μπροστά στις αντίπαλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, τόσο οι ξένοι όσο και οι Οθωμανοί μεταρρυθμιστές, άρχισαν να βλέπουν τα σκυλιά ως σύμβολο μιας ευρύτερης καθυστέρησης.

«Πώς και με ποια δικαιολογία μπορούν οι κάτοικοι μιας τέτοιας χώρας να αντιμετωπίσουν την αδελφότητα των πολιτισμένων εθνών;» έγραψε ο Abdullah Cevdet, ιδρυτικό μέλος των ριζοσπαστικών μεταρρυθμιστών Νεότουρκων, σε ένα άρθρο του 1908 που καταφερόταν εναντίον των σκύλων της Κωνσταντινούπολης.

Όταν το κίνημα του Τσεβντέτ κατέλαβε τον έλεγχο της αυτοκρατορίας λίγο αργότερα, τέθηκε σε ισχύ η πιο διαβόητη σφαγή σκύλων της πόλης: Μάζεψαν χιλιάδες αδέσποτους σκύλους από τους δρόμους και τους πέταξαν σε ένα ακατοίκητο νησί για να πεθάνουν από πείνα και δίψα.

Το βάναυσο σχέδιο του Ερντογάν

Η πρόταση του Ερντογάν είναι πιθανό να είναι εξίσου βάναυση. Τα τελευταία χρόνια έχουν υπάρξει αναφορές σε όλη την Τουρκία για δημοτικούς υπαλλήλους που κακοποιούσαν τα σκυλιά και τα έθαβαν ζωντανά, τα χτυπούσαν μέχρι θανάτου με φτυάρια ή τα στραγγάλιζαν με γυμνά χέρια.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο πληθυσμός των αδέσποτων σκύλων της Τουρκίας έχει αυξηθεί με μη βιώσιμο τρόπο τα τελευταία χρόνια, με μεγάλες και μερικές φορές επικίνδυνες ομάδες ανεπαρκώς κοινωνικοποιημένων σκύλων του δρόμου να περιφέρονται στις παρυφές των πόλεων. Ωστόσο, η κυβέρνηση έχει καταβάλει ελάχιστες προσπάθειες για να θεσπίσει πιο μετριοπαθή μέτρα ελέγχου του πληθυσμού, όπως εκστρατείες στείρωσης και η συνήθης τοποθέτηση τσιπ στα σκυλιά συντροφιάς για να αποθαρρύνει την απόρριψη κατοικίδιων ζώων.

Διαβασε ακομα

Ζωολογικός κήπος στην Κίνα έβαψε σκύλους ασπρόμαυρους για να μοιάζουν με πάντα. Δεν εξαπατήσαμε κανέναν υποστηρίζει

Το ειρωνικό στοιχείο είναι ότι οι δυνάμεις που παρατάχθηκαν υπέρ και κατά των αδέσποτων φαίνεται να έχουν αλλάξει στρατόπεδο. Ο Ερντογάν, ένας επίδοξος υπερασπιστής της οθωμανικής και ισλαμικής κληρονομιάς της Τουρκίας, δέχεται πιέσεις από ισλαμιστές και δεξιούς ακτιβιστές να τα εξαλείψει, προβάλλοντας τους αντιπάλους τους ως μητροπολιτικές ελίτ που νοιάζονται περισσότερο για τα δικαιώματα των ζώων, παρά για την ευημερία των συμπολιτών τους.

Ωστόσο, υπάρχει μια βαθύτερη ειρωνεία στην ιδέα ότι η αποστείρωση των αστικών χώρων από τα ζώα -στην Τουρκία ή αλλού- αποτελεί πρόοδο. Η εντύπωση καθαριότητας που δημιουργεί είναι ψευδής, διαιωνίζοντας την ψευδαίσθηση ενός «ανθρώπινου» κόσμου, διακριτού και τακτοποιημένου, τη στιγμή που τα δικά μας απόβλητα σκοτώνουν τα οικοσυστήματά μας και δηλητηριάζουν τον αέρα που αναπνέουμε.

Αντίθετα, η κουλτούρα των ζώων του δρόμου της Τουρκίας γεννά μια συνειδητοποίηση ότι είμαστε μέρος ενός ευρύτερου, μη ανθρώπινου κόσμου που πρέπει να σεβόμαστε και να προσαρμόζουμε. Πραγματική πρόοδος θα ήταν να εξασφαλίσουμε την επιβίωσή της και να αντλήσουμε ευρύτερα διδάγματα από αυτήν.

Με πληροφορίες από Guardian