Μία φωτογραφία που τραβήχτηκε στις 17 Φεβρουαρίου του 2024 από ανθρώπους του Εθνικού Ιδρύματος Αυτοχθόνων Λαών της Βραζιλίας (Funai), δείχνουν μία ομάδα γυμνών ανδρών να μαζεύουν μαχαίρια και τσεκούρια που άφησαν πίσω τους οι πρώτοι.

Πρόκειται για τους Massaco, μία φυλή στον Αμαζόνιο, που ονομάστηκαν έτσι από το ποτάμι που διασχίζει τα εδάφη τους, χωρίς κανείς να γνωρίζει πώς ακριβώς αυτοαποκαλούνται – ενώ η γλώσσα, ο κοινωνικός τους ιστός και οι πεποιθήσεις τους παραμένουν μυστήριο.

Παρά την αμείλικτη πίεση από τις αγροτικές επιχειρήσεις, τους υλοτόμους, τους ανθρακωρύχους και τους εμπόρους ναρκωτικών, οι Massaco έχουν τουλάχιστον διπλασιαστεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 – σε περίπου 200 έως 250 άτομα – σύμφωνα με το Funai, το οποίο εργάζεται εδώ και δεκαετίες για την προστασία της περιοχής.

🔴 Clique e saiba mais: https://t.co/CgKwwJGyau

— BT AMAZÔNIA (@btamazonia) December 22, 2024

Πολλά που παραμένουν μυστήριο

Το ίδρυμα τοποθέτησε κάμερες σε ένα σημείο στη ζούγκλα, όπου περιοδικά αφήνει μεταλλικά εργαλεία ως δώρα, μια πρακτική που χρησιμοποιείται για να αποτρέψει τους άνδρες της φυλής από το να κάνουν επιδρομές σε αγροκτήματα ή καταυλισμούς υλοτομίας για να πάρουν εργαλεία – όπως έχει συμβεί στο παρελθόν, με τραγικές συνέπειες.

Μετά από χρόνια έμμεσης παρατήρησης, έχουν γίνει γνωστές διάφορες πληροφορίες για τη συγκεκριμένη φυλή, όπως ότι κυνηγούν με τόξα μήκους τριών μέτρων και ότι μετακινούν τα χωριά τους μέσα στο δάσος, ανάλογα με την εποχή.

Επιπλέον, οι Massaco αποθαρρύνουν τους ξένους από το να τους πλησιάζουν φυτεύοντας στο έδαφος χιλιάδες «καρφιά» που διαπερνούν τα πόδια και τα ελαστικά.

«Τώρα, με τις λεπτομερείς φωτογραφίες, είναι δυνατόν να δούμε την ομοιότητα με τον λαό Sirionó, ο οποίος ζει στην απέναντι όχθη του ποταμού Guaporé, στη Βολιβία», λέει ο Altair Algayer από το Funai, που έχει περάσει περισσότερες από τρεις δεκαετίες προστατεύοντας την περιοχή των Massaco. «Αλλά ακόμα, δεν μπορούμε να πούμε ποιοι είναι. Υπάρχουν πολλά που παραμένουν ακόμη μυστήριο», παραδέχεται στον Guardian.

Διαβασε ακομα

Ιθαγενείς χωρίς επαφή με τον πολιτισμό σκότωσαν υλοτόμους που εισέβαλαν στα δάση τους

Τάση η αύξηση του πληθυσμού

Παρά την περιβαλλοντική καταστροφή και τις επεκτατικές πολιτικές των μη ιθαγενών, η αύξηση του πληθυσμού μεταξύ των απομονωμένων λαών αποτελεί τάση σε ολόκληρο τον Αμαζόνιο.

Το 2023, το επιστημονικό περιοδικό Nature αποκάλυψε την αύξηση των πληθυσμών κατά μήκος των συνόρων της Βραζιλίας με το Περού και τη Βενεζουέλα. Δορυφορικές εικόνες έδειχναν μεγαλύτερα καλλιεργούμενα αγροτεμάχια και διευρυμένες κατοικίες.

Οι ειδικοί έχουν επίσης παρατηρήσει στοιχεία στο δάσος που αποκαλύπτουν παρόμοια ανάπτυξη μεταξύ νομαδικών κοινοτήτων που δεν φυτεύουν καλλιέργειες ούτε χτίζουν μεγάλες κατασκευές. Μια τέτοια ομάδα είναι η Pardo River Kawahiva, που εποπτεύεται για τη Funai από τον Jair Candor, στην πολιτεία Mato Grosso. «Σήμερα, υπολογίζουμε ότι υπάρχουν 35-40 άτομα. Όταν αρχίσαμε να εργαζόμαστε εδώ, το 1999, υπήρχαν περίπου 20», λέει ο Candor.

Νομοθεσία για την προστασία των Massaco

Αυτή η ανατροπή της παγκόσμιας τάσης της πολιτιστικής απώλειας και της εξαφάνισης των γλωσσών επιτεύχθηκε με την καινοτόμο δημόσια πολιτική της μη έναρξης επαφών – η οποία εφαρμόστηκε πρωτοποριακά από τη Βραζιλία το 1987, αφού δεκαετίες επαφών υπό την καθοδήγηση της κυβέρνησης σκότωσαν πάνω από το 90% των ατόμων που ήρθαν σε επαφή, κυρίως λόγω ασθενειών.

Έκτοτε, το Περού, η Κολομβία, ο Ισημερινός και η Βολιβία έχουν υιοθετήσει εκδοχές της προσέγγισης αυτής. Υπάρχουν 61 επιβεβαιωμένες ομάδες που ζουν στην περιοχή του Αμαζονίου και του Gran Chaco, ενώ αναφέρονται 128 που δεν έχουν ακόμη επαληθευτεί από τις Αρχές, σύμφωνα με το σχέδιο έκθεσης της Διεθνούς Ομάδας Εργασίας για τους αυτόχθονες λαούς σε απομόνωση.

Ο συγγραφέας της έκθεσης, Antenor Vaz, ήταν από τους πρώτους που εφάρμοσαν τη μη επαφή στους Massaco το 1988. Τότε, είχε αναφέρει πως παρόλο που η Βραζιλία έχει διαπρέψει στην ανάπτυξη βέλτιστων πρακτικών στον τομέα αυτό, δεν διέθετε νόμο που να προστατεύει ειδικά τους απομονωμένους λαούς.

«Το Περού και η Κολομβία έχουν ισχυρή νομοθεσία», έλεγε ο Vaz. «Στη Βραζιλία και σε άλλα μέρη της ηπείρου, ο οδοστρωτήρας των αγροτικών επιχειρήσεων και άλλων αρπακτικών δυνάμεων υπερισχύει των νόμων και των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων».

Διαβασε ακομα

Οι πιο υγιείς άνθρωποι στον κόσμο ζουν πολύ μακριά από τις σύγχρονες κοινωνίες

Σεβασμός στις φυλές και το ίδιο το δάσος

Οι γειτονικές αυτόχθονες κοινότητες παίζουν ουσιαστικό ρόλο στην προστασία των πιο απομονωμένων φυλών. Παραδείγματα περιλαμβάνουν τους Manchineri, κατά μήκος των συνόρων Περού-Βραζιλίας στην πολιτεία Acre, τους Amondawa στη Rondônia και τους Guajarara στο άλλο άκρο της λεκάνης στην ανατολική πολιτεία Maranhão.

Στην κοιλάδα Javari – η οποία έχει 10 επιβεβαιωμένες μη επαφές με κοινότητες, τις περισσότερες από οποιαδήποτε άλλη περιοχή των ιθαγενών του Αμαζονίου – ο Beto Marubo, εκπρόσωπος της Ένωσης Ιθαγενών Λαών της κοιλάδας Javari, και οι τοπικοί ηγέτες δημιούργησαν μια ομάδα περιπολίας το 2021, η οποία κέρδισε το Βραβείο Ισημερινού του ΟΗΕ.

Ωστόσο, για να τιμηθούν τα δικαιώματα γης των απομονωμένων λαών, όπως απαιτείται από το σύνταγμα της Βραζιλίας, και για να τεθεί εκτός ορίων η υλοτομία, ο χρυσός, η καλλιέργεια σόγιας και κόκας, σημαίνει ότι πρέπει να αποδειχθεί ότι οι άνθρωποι υπάρχουν και ζουν εκεί.

Ο Marubo, όπως αναφέρεται στον Guardian, λέει ότι το πρώτο επιχείρημα για όσους ενδιαφέρονται να αρπάξουν δασικές περιοχές είναι να αναιρέσουν την ύπαρξη κατοίκων. «Η βασική στρατηγική των εισβολέων και οποιουδήποτε έχει συμφέροντα στα εδάφη όπου ζουν απομονωμένοι λαοί είναι να αρνηθεί την ύπαρξή τους».

Διαβασε ακομα

Ιθαγενείς που δεν έχουν έρθει ποτέ σε επαφή με τον πολιτισμό βγαίνουν από την περιοχή τους στον Αμαζόνιο

Παρόλο που το Funai λειτουργεί με ανεπαρκή κονδύλια και με μια μικρή ομάδα ανθρώπων – συχνά με κίνδυνο της ίδιας της ζωής τους, αφού κατά καιρούς δέχονται απειλές θανάτου από «επιχειρηματίες» της περιοχής, η συμβολή τους στην προστασία των Massaco είναι ανυπολόγιστη.

«Αυτοί οι λαοί έχουν δικαίωμα στη ζωή, στη γη τους και στον επιλεγμένο τρόπο ζωής τους, αλλά ο σεβασμός των δικαιωμάτων των απομονωμένων αυτόχθονων λαών είναι επίσης θεμελιώδης για τη διατήρηση των τροπικών δασών», λέει ο Paulo Moutinho, συνιδρυτής του Ινστιτούτου Περιβαλλοντικών Ερευνών στον Αμαζόνιο.