Ο Ιταλός ορειβάτης Reinhold Messner – σήμερα 80 ετών – θεωρείται ένας από τους καλύτερους και πιο έμπειρους αλπινιστές όλων των εποχών. Αν και ο επίσημος τίτλος του ανακλήθηκε από τα Παγκόσμια Ρεκόρ Γκίνες το 2023, πολλοί εξακολουθούν να υποστηρίζουν πως ήταν ο πρώτος που ανέβηκε τις 14 κορυφές του κόσμου που υψώνονται πάνω από τα 8.000 μέτρα χωρίς συμπληρωματικό οξυγόνο, ενώ έχει λάβει πληθώρα βραβείων και αναγνωρίσεων.

Το 1970, ο Messner – τότε μόλις 25 ετών – σκαρφάλωσε για πρώτη φορά στο 8.126 μέτρων Nanga Parbat του Πακιστάν. Σκοπός του ήταν να ανέβει μόνος του την όψη Rupal, την υψηλότερη στον κόσμο, στα 4.600 μέτρα.

Εκεί, σε αυτό το βουνό βίωσε το «Σύνδρομο του Τρίτου Ανθρώπου», το φαινόμενο κατά το οποίο άνθρωποι – σε ακραίες καταστάσεις – δημιουργούν μία παρηγορητική φιγούρα που τους βοηθά να επιβιώσουν.

Σε στιγμές ακραίας μοναξιάς και απελπισίας

Ο Messner είχε αφήσει τον 24χρονο αδελφό του Günther πίσω στην κατασκήνωση βάσης με έναν άλλο ορειβάτη, αλλά σε μια από τις συχνές στάσεις που αναγκάστηκε να κάνει, κατά την ανάβασή του, ο ίδιος εντόπισε τον Günther στο βάθος – ο αδελφός του είχε αποφασίσει να τον συνοδεύσει, τελικά.

Μετά από μια επίπονη ανάβαση, οι δυο τους κατάφεραν να φτάσουν στην κορυφή, αλλά ο Günther εμφάνισε μια ισχυρή κρίση της νόσου των μεγάλων υψομέτρων, και έτσι άρχισαν την κατάβασή τους από μια άλλη διαδρομή που ήταν, θεωρητικά, ευκολότερη: την όψη Diamir.

Η κατάσταση του Günther χειροτέρευε, με αποτέλεσμα να μένει συνεχώς πίσω. Ο Messner τον έχανε συχνά από τα μάτια του, ενώ και οι δικές του δυνάμεις άρχισαν να εξασθενούν. Τότε, όπως περιγράφει ο ορειβάτης στο βιβλίο του The Naked Mountain (2018), κάτι παράξενο συνέβη: «Ξαφνικά εμφανίστηκε ένας τρίτος ορειβάτης δίπλα μου. Κατέβαινε μαζί μας, κρατώντας μια κανονική απόσταση λίγο πιο δεξιά μου και λίγα βήματα μακριά μου, ακριβώς έξω από το οπτικό μου πεδίο. Δεν μπορούσα να δω τη φιγούρα και να διατηρήσω τη συγκέντρωσή μου, αλλά ήμουν σίγουρος ότι υπήρχε κάποιος εκεί. Μπορούσα να αισθανθώ την παρουσία του – δεν χρειαζόμουν καμία απόδειξη».

Εκείνος ο ορειβάτης δεν μίλησε ποτέ, ωστόσο ο Messner δεν τρόμαξε . Αν και ήξερε ότι δεν ήταν δυνατόν να υπήρχε άλλο άτομο στο βουνό εκείνη την ημέρα, η παρουσία του τον βοήθησε να επιβιώσει από μια εμπειρία που κατέληξε να στερήσει τη ζωή του αδελφού του.

Η ιστορία του Messner δεν είναι μοναδική. Στο βιβλίο του The Third Man Factor, ο ιστορικός και επιστημονικός συγγραφέας John Geiger συγκεντρώνει αρκετές δεκάδες παρόμοιες ιστορίες. Όλες έχουν ένα κοινό: λαμβάνουν χώρα σε στιγμές απελπισίας, ακραίας μοναξιάς, στις οποίες ο θάνατος είναι σχεδόν βέβαιος.

Πολλές έχουν να κάνουν με ορειβασία, αλλά και με ναυάγια και με τη διάσχιση καυτών ερήμων και παγωμένης τούνδρας. Τη στιγμή που φαίνεται ότι όλα έχουν χαθεί, εμφανίζεται αυτός ο «τρίτος άνθρωπος» – αν και μπορεί να είναι ο δεύτερος ή ο τέταρτος, άντρας ή γυναίκα, νέος ή μεγάλυτερης ηλικίας, σιωπηλός και απόμακρος, ή σε άλλες περιπτώσεις, ομιλητικός, σοφος και πάντα χρήσιμος και παρήγορος.

Διαβασε ακομα

«Δείχνοντας στη μοίρα το μεσαίο δάχτυλο»: Τυφλός ορειβάτης κατακτά πανύψηλους βράχους

Χαμένοι στο Νότιο Πόλο

Η πρώτη καλά τεκμηριωμένη περίπτωση για το λεγόμενο «Σύνδρομο του Τρίτου Ανθρώπου» έλαβε χώρα το 1916. Ο εξερευνητής Ernest Shackleton και δύο σύντροφοί του είχαν αναλάβει να διασχίσουν την Ανταρκτική. Όμως, λόγω των παγωμένων θερμοκρασιών, το πλοίο με το οποίο ταξίδευαν παγιδεύτηκε στον πάγο. Ο Shackleton αναγκάστηκε, μαζί με τον Frank Worsley και τον Tom Crean να πραγματοποιήσουν μια αυτοκτονική πορεία με τα πόδια μέσα στα βουνά της Ανταρκτικής προς αναζήτηση βοήθειας.

Το ταξίδι, που διήρκεσε 36 ώρες σε απίστευτα παγωμένες θερμοκρασίες και με πολύ κακό εξοπλισμό, τους οδήγησε στο Stromness, έναν φαλαινοθηρικό σταθμό στη βόρεια ακτή της Νότιας Γεωργίας, όπου κατάφεραν να βρουν τη βοήθεια που χρειάζονταν για να σώσουν την υπόλοιπη ομάδα τους.

Εβδομάδες αργότερα, οι τρεις άνδρες εξομολογήθηκαν ότι κάτι παράξενο είχε συμβεί κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους: η αίσθηση ότι «συχνά υπήρχαν τέσσερις και όχι τρεις» άνδρες στο ταξίδι. Ο τέταρτος εξερευνητής δεν μιλούσε, αλλά τους συνόδευσε προς τη σωτηρία.

Η ιστορία είχε εξαιρετική απήχηση στα βρετανικά μέσα ενημέρωσης, αν και ο Shackleton επέλεξε στη συνέχεια να πνίξει το τραύμα του στο αλκοόλ και αρνήθηκε να ξαναμιλήσει για το παράξενο φαινόμενο. Τελικά πέθανε σε μια άλλη αποστολή το 1922.

Παρ’ όλα αυτά, η ιστορία του θα ενέπνεε αργότερα ένα απόσπασμα από το θρυλικό ποίημα του T.S. Eliot “The Waste Land”: «Ποιος είναι ο τρίτος που περπατάει πάντα δίπλα σου; / Όταν μετράω, είμαστε μόνο εσύ κι εγώ μαζί / Αλλά όταν κοιτάζω μπροστά στον λευκό δρόμο / υπάρχει πάντα ένας άλλος που περπατάει δίπλα σου / γλιστράει τυλιγμένος σε έναν καφέ μανδύα, με κουκούλα / Δεν ξέρω αν είναι άντρας ή γυναίκα /αλλά ποιος είναι αυτός στην άλλη πλευρά σου;».

Αν και στην αφήγηση του Shackleton, ο παράξενος σύντροφος δεν ήταν ο τρίτος, αλλά ο τέταρτος, το ποίημα του T.S. Eliot κατέληξε να δώσει το όνομα «Ο Τρίτος Άνθρωπος» στο φαινόμενο.

Διαβασε ακομα

Η ιστορία του Πανάγου που θα νικήσει ξανά την τετραπληγία και θα ανέβει στο Κιλιμάντζαρο

Τι προκαλεί το Σύνδρομο του Τρίτου Ανθρώπου

Σύμφωνα με το βιβλίο του Geiger, υπάρχουν πολλές θεωρίες που εξηγούν γιατί, όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ακραίες καταστάσεις – κατά τις οποίες η ζωή μας βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο, εμφανίζεται μια φιγούρα, η οποία μεταδίδει ηρεμία, ψυχραιμία, ακόμη και την κοινή λογική που ίσως έχουμε αρχίσει να στερούμαστε.

Μπορεί να είναι «μια αισθητηριακή ψευδαίσθηση ή παραίσθηση που προκαλείται από ακραία σωματική άσκηση ή μονοτονία – μια ιατρική κατάσταση που οφείλεται σε χαμηλή γλυκόζη στο αίμα, εγκεφαλικό οίδημα σε μεγάλο υψόμετρο, μια ψυχολογική ‘αντισταθμιστική φιγούρα’ που ενσαρκώνει εσωτερικούς πόρους τους οποίους το άτομο δεν είναι σε θέση να επικαλεστεί με τον συνηθισμένο τρόπο», γράφει ο συγγραφέας.

Μέχρι σήμερα, όπως αναφέρεται στην El Pais, κανείς δεν έχει καταφέρει να αποδείξει με σαφήνεια τον λόγο για τον οποίο συμβαίνει αυτό το φαινόμενο. Οι επιστημονικές μελέτες που είναι αφιερωμένες στο θέμα είναι μάλλον σπάνιες, ίσως λόγω της ιδιαιτερότητας της εμφάνισής του και της δυσκολίας αναπαραγωγής των εξαιρετικών συνθηκών υπό τις οποίες εμφανίζεται.

Σε κάθε περίπτωση, αν αποκλειστεί η δεισιδαιμονία, όλοι οι δρόμοι δείχνουν την εμπλοκή του εσωτερικού μας εαυτού, ενός μηχανισμού έκτακτης ανάγκης του εγκεφάλου που ενεργοποιείται όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μεγάλο κίνδυνο.

Η πιο ενδιαφέρουσα μελέτη που έχει διεξαχθεί μέχρι σήμερα για το φαινόμενο έγινε υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Olaf Blanke και άλλων επιστημόνων από το Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Λωζάνης.

Στο πείραμα, η ομάδα κατάφερε να προκαλέσει τεχνητά το Σύνδρομο του Τρίτου Ανθρώπου σε μία νεαρή φοιτήτρια που έπασχε από επιληψία, μέσω της ηλεκτρικής διέγερσης της αριστερής βρεγματοκροταφικής συμβολής, μιας περιοχής του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για την οργάνωση των αισθητηριακών πληροφοριών.

Κάθε φορά που ασκούσαν διέγερση στην περιοχή, η γυναίκα ένιωθε καθαρά την παρουσία να εμφανίζεται. Όταν σταματούσαν τη διαδικασία, ο τρίτος άνθρωπος εξαφανιζόταν.

Στις καταληκτικές σκέψεις του βιβλίου του, ο Geiger αναπτύσσει μια φανταστική ιδέα: μήπως όλοι μας, σε ακραίες καταστάσεις, έχουμε πρόσβαση σε αυτόν τον «διακόπτη» που ενεργοποιεί τον Τρίτο Άνθρωπο; Τι θα συνέβαινε αν μπορούσαμε να στραφούμε σε αυτόν οικειοθελώς σε περίπλοκες ή δύσκολες στιγμές μας;

Διαβασε ακομα

Μια γυναίκα κατάφερε το ακατόρθωτο

Θα ήταν δυνατόν να δημιουργήσουμε μια πάντα πιστή παρουσία για να μας συντροφεύει; Θα μπορούσαμε να ξεπεράσουμε στιγμές αγωνίας με τη βοήθεια μίας παρηγορητικής φιγούρας που εμείς οι ίδιοι δημιουργούμε; Η ιδέα, αν και μπορεί να ακούγεται κάπως δυστοπική και τραβηγμένη, ίσως δεν είναι τόσο απίθανη.

Πολλά παιδιά, άλλωστε, έχουν φανταστικούς φίλους, ενώ ορισμένοι άνθρωποι που έχουν χάσει τον/τη σύντροφό τους συνομιλούν μαζί τους πολύ καιρό μετά τον θάνατο τους. Ίσως το κλειδί για τον τερματισμό της μοναξιάς να βρίσκεται, τελικά, μέσα μας.