Πριν από 50 χρόνια, οι ενορίτες του Jim Jones και του Peoples Temple στο Σαν Φρανσίσκο ξεκίνησαν να δημιουργούν μια αγροτική κοινότητα στη Γουιάνα, στη Νότια Αμερική.

Το πείραμα του Jonestown, όπως έγινε γνωστό, είχε τραγικό τέλος τέσσερα χρόνια αργότερα, καθώς έμεινε στην ιστορία ως η πιο τραγική μαζική αυτοκτονία στην αμερικανική ιστορία.

Περισσότεροι από 900 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στις 18 Νοεμβρίου 1978, μεταξύ των οποίων και ένας Αμερικανός βουλευτής ονόματι Λίο Ράιαν.

Τώρα, η Γουιάνα εξετάζει το ενδεχόμενο να ανοίξει την πλούσια και σήμερα εγκαταλειμμένη τοποθεσία της τραγωδίας σε επισκέπτες. Αυτό δημιουργεί μια ενδιαφέρουσα συζήτηση γύρω από την ηθική, την ευαισθησία και τη γοητεία του λεγόμενου «σκοτεινού τουρισμού» – δηλαδή, των επισκέψεων σε περιοχές που συνδέονται με τραγωδίες, εγκλήματα και γεγονότα φρίκης.

Γιατί οι τόποι με τραγική ιστορία είναι περιζήτητοι

Τι είναι αυτό που κάνει τα σημεία που σχετίζονται με εγκλήματα, φυσικές καταστροφές, διάσημους θανάτους και γεγονότα καταστροφής τόσο ελκυστικά για τους τουρίστες;

Τι δείχνει για τους ανθρώπους το γεγονός ότι θέλουμε να πλησιάσουμε σε τόπους που λειτουργούν ως «μαγνητικοί» πυρήνες φρίκης;

Ποιες υποχρεώσεις έχουν οι κυβερνήσεις να παρέχουν ή να αρνούνται την πρόσβαση; Ποιος αποφασίζει πώς παρουσιάζεται η ιστορία στους επισκέπτες; Και τι αντίκτυπο έχουν τέτοια γεγονότα και οι μετέπειτα επισκέπτες σε όσους ζουν κοντά σε αυτά τα σημεία;

Αυτά τα ερωτήματα δεν έχουν απλές απαντήσεις, αλλά είναι σημαντικό να εξερευνήσουμε αυτά τα ζητήματα.

Διαβασε ακομα

Η επικοινωνία με πνεύματα ήταν κάποτε ένα απλό επιτραπέζιο

Τι είναι ο «σκοτεινός τουρισμός»

Ο όρος «σκοτεινός τουρισμός» (dark tourism) – ή τουρισμός μνήμης ή θανατουρισμός- αναφέρεται στις επισκέψεις σε τόπους που σχετίζονται με βίαια γεγονότα, εγκλήματα, καταστροφές και τραγωδίες.

Τα παραδείγματα περιλαμβάνουν πεδία μαχών, μνημεία και τόπους όπου έχουν σημειωθεί εγκλήματα ή γενοκτονίες.

• Το Gettysburg, όπου 51.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν κατά τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο, αποτελεί τουριστική ατραξιόν για περίπου 1,5 εκατομμύριο επισκέπτες κάθε χρόνο.
• Οι παραλίες της Γαλλίας, όπου κατά τη διάρκεια της D-Day σκοτώθηκαν 8.000-14.000 στρατιώτες, δέχονται επίσης επισκέπτες κάθε χρόνο.
• Το Ground Zero και τα μνημεία για τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, όπου περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν.
• Τα φονικά χωράφια στην Καμπότζη, όπου η γενοκτονία των Ερυθρών Χμερ άφησε πίσω της έως και τρία εκατομμύρια δολοφονημένων ανθρώπων.

Πόσο σημαντικό όμως είναι το να επισκεπτόμαστε τόπους μαρτυρίου όπως οι παραπάνω, αλλά και όπως τα πρώην στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί;

Στόχος είναι οι επισκέπτες τόπων μαρτυρίου να «αισθανθούν άβολα», να γίνουν μάρτυρες του παρελθόντος και να συνειδητοποιήσουν την ανθρώπινη φύση και τη φρίκη μέσα από την ιστορία.

Διαβασε ακομα

Γιατί όλοι επισκέπτονται αυτήν την αιματοβαμμένη έπαυλη

Ποια είναι τα όρια

Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου η γραμμή ανάμεσα στο να είσαι απλώς ένας επισκέπτης και στο να παραβιάζεις ευαίσθητα ζητήματα γίνεται λεπτή.

Όπως για παράδειγμα η έπαυλη του Λος Άντζελες, όπου ο Λάιλ και ο Έρικ Μενέντεζ δολοφόνησαν τους γονείς τους, που έγινε το πιο πρόσφατο hot spot του «σκοτεινού τουρισμού».

Τα δυο αδέρφια είναι και πάλι στην επικαιρότητα και πρωταγωνιστές μιας σειράς ντοκιμαντέρ, αλλά είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τι μαθαίνουν οι επισκέπτες απλά κοιτάζοντας μια σκηνή εγκλήματος.

Όμως με αφορμή αυτό προκύπτει το ερώτημα, αν είναι η απόσταση του χρόνου που μας αποστασιοποιεί από τη φρίκη. Μπορούμε άραγε να προσεγγίσουμε τραγικά ιστορικά γεγονότα, χωρίς να προσβάλλουμε την ανθρώπινη μνήμη;

Είναι ΟΚ να βλέπουμε χιλιάδες θύματα του Βεζούβιου στην Πομπηία, απλά επειδή σκοτώθηκαν πριν από 2.000 χρόνια; Θα πήγαινες σε μια ξενάγηση στα σημεία όπου σκότωνε τα θύματά του ο Τζακ ο Αντεροβγάλτης στο Λονδίνο στα τέλη του 1800; Ή πόσα χρήματα θα ήσουν διατεθειμένος να πληρώσεις για μια υποβρύχια επίσκεψη στον Τιτανικό, όπου περίπου 1.500 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους λίγο πριν από 100 χρόνια;

Μήπως ο χρόνος μας απευαισθητοποιεί απέναντι σε αυτά τα εγκλήματα και τις τραγωδίες;

Διαβασε ακομα

Ποιος ήταν τελικά το τέρας; Το Netflix άνοιξε τον δρόμο για την αποφυλάκιση των αδελφών Μενέντεζ

Η πρόθεση μετράει

Καθώς ο τουρισμός σε τέτοιες περιοχές έχει αναπτυχθεί, η ουσία κρίνεται πάντα στην πρόθεση του επισκέπτη. Αν σκοπός είναι η εκπαίδευση και η κατανόηση, η επίσκεψη σε έναν τόπο εγκλήματος μπορεί να σε βοηθήσει να συνδεθείς με την ιστορία και να κατανοήσεις βαθύτερα τα γεγονότα.

Αν όμως οδηγείσαι σε έναν τόπο φρίκης από απλή περιέργεια, αυτό είναι μάλλον ανάρμοστο. Γι’ αυτό πριν από κάθε επίσκεψη καλό θα ήταν να σκέφτεσαι τι σκοπό εξυπηρετεί και τι αντίκτυπο θα έχει στη μνήμη των θυμάτων.

Οι επισκέψεις σε τέτοιες περιοχές, από μέρη όπως τα πεδία μαχών και τα μνημεία των γενοκτονιών μέχρι αξιοθέατα εγκληματικών γεγονότων, μπορούν να είναι μια πράξη μνήμης, σεβασμού και μαρτυρίας, αλλά μπορούν επίσης να γίνουν πηγή ασυνείδητης εκμετάλλευσης.

Η ηθική, η πρόθεση και ο σεβασμός πρέπει πάντα να καθοδηγούν τον «σκοτεινό τουρίστα».

Με πληροφορίες από CNN