Τα αρχαία βουνά των Άνδεων φιλοξενούν αρκούδες, πούμα και τον υπέροχο κόνδορα των Άνδεων. Φιλοξενούν επίσης δάση λιγότερο γνωστών αλλά κρίσιμα σημαντικών polylepis, που είναι πιο γνωστά ως νεφόδεντρα.

Μεγαλώνοντας έως και 5.000 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, είναι τα δέντρα με το μεγαλύτερο υψόμετρο στον κόσμο και είναι γνωστό ότι απορροφούν και συγκρατούν νερό από τα σύννεφα και τους λιωμένους παγετώνες των Άνδεων. Αργά, απελευθερώνουν αυτό το νερό μέσω των σπογγωδών βρύων που καλύπτουν τα δέντρα, τροφοδοτώντας τα ορεινά ρέματα και, τελικά, τις πηγές του ποταμού Αμαζονίου.

Στο παρελθόν, τα δάση polylepis κάλυπταν τεράστιες εκτάσεις της οροσειράς, αλλά σήμερα, μετά από εκατοντάδες χρόνια αποψίλωσης και ανάπτυξης, έχουν απομείνει μόλις 500.000 εκτάρια, που πιστεύεται ότι είναι μεταξύ 1% και 10% του αρχικού δάσους. Ως αποτέλεσμα, τα οικοσυστήματα έχουν υποβαθμιστεί και τα δάση δεν παρέχουν πλέον φυσικό φράγμα στις πλημμύρες ή τη διάβρωση. Η ασφάλεια του νερού των εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν στους πρόποδες των Άνδεων βρίσκεται επίσης σε κίνδυνο.

Διαβασε ακομα

Η τελευταία γέφυρα των Ίνκας

Ο Constantino Aucca Chutas, ένας Περουβιανός βιολόγος του οποίου οι παππούδες και οι γιαγιάδες ήταν αγρότες από την αυτόχθονη κοινότητα Quechua, αισθάνθηκε την ανάγκη να προστατεύσει τα εδάφη των προγόνων του και τους ανθρώπους που ζουν σε αυτά.

«Είμαι περήφανος που είμαι απόγονος των Ίνκας», λέει στο CNN. «Όταν ήμουν παιδί, μεγάλωσα κοντά σε ποτάμια, απολαμβάνοντας να βλέπω τα πλάσματα και όλη αυτή την υπέροχη φύση. Σκέφτηκα ότι θα ήταν φανταστικό αν μπορούσαμε να το μεταδώσουμε αυτό στις νέες γενιές».

Το 2018, συνίδρυσε την Acción Andina, μια κοινή πρωτοβουλία μεταξύ της αμερικανικής μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Global Forest Generation και της περουβιανής μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Asociación Ecosistemas Andinos, η οποία είναι αφιερωμένη στην αποκατάσταση των ορεινών δασών και στην προστασία των τοπικών κοινοτήτων που εξαρτώνται από αυτά. Το έργο ξεκίνησε στο Περού, αλλά έκτοτε έχει εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον Ισημερινό, την Αργεντινή, τη Βολιβία, τη Χιλή και την Κολομβία, με απώτερο στόχο την προστασία και αποκατάσταση ενός εκατομμυρίου εκταρίων αυτοφυών δασών των Άνδεων έως το 2045.

Μέχρι σήμερα, ο Aucca Chutas λέει ότι η πρωτοβουλία έχει φυτέψει περισσότερα από 10 εκατομμύρια δέντρα σε όλη την περιοχή, με τη βοήθεια χιλιάδων οικογενειών ιθαγενών.

«Η πρώτη φορά που ήμασταν όλοι ενωμένοι κατά μήκος των Άνδεων ήταν όταν ήμασταν μέρος μιας αυτοκρατορίας, της αυτοκρατορίας των Ίνκας», λέει. «Τη δεύτερη φορά ενωθήκαμε ξανά για να αγωνιστούμε για την ανεξαρτησία μας… Αυτή είναι η τρίτη φορά: ενωμένοι για ένα δέντρο, το δέντρο polylepis».

Pachamama ή Μητέρα Γη

Οι Ίνκας, ένας πολιτισμός που κυριάρχησε στην οροσειρά των Άνδεων τον 15ο και 16ο αιώνα μ.Χ., λάτρευαν την «Pachamama» ή «Μητέρα Γη». Ο Aucca Chutas λέει ότι ο βαθύς σεβασμός για τη φύση ήταν βαθιά ριζωμένος στον πολιτισμό, με ζώα όπως ο κόνδορας, το πούμα και το φίδι να αντιπροσωπεύουν τον ουρανό, τη Γη και τον κόσμο των νεκρών.

«Στον πολιτισμό των Ίνκας, σέβονται τα ποτάμια, τα βουνά και το περιβάλλον», λέει. «Διαχειρίζονταν τη φύση, ζούσαν σε ισορροπία με τη φύση. Αυτό είναι το πράγμα που πρέπει να μάθουμε και να εφαρμόσουμε».

Πίστευαν επίσης στην έννοια «Ayni και Minka», η οποία αντιπροσώπευε την ιδέα της συνεργασίας για το κοινό καλό. Ο Aucca Chutas ήταν αποφασισμένος να αναβιώσει αυτή την αρχή για να βοηθήσει στη διάσωση των ορεινών δασών, επιστρατεύοντας τη βοήθεια των τοπικών κοινοτήτων Quechua.

«Το όνειρό μου ήταν να φυτέψω εκατομμύρια δέντρα και δεν πρόκειται να το κάνω μόνος μου», λέει.

Κάθε χρόνο, στις κοιλάδες γύρω από το Κούσκο, μια πόλη στις περουβιανές Άνδεις, η Acción Andina διοργανώνει το Queuña Raymi, ένα φεστιβάλ καλλιέργειας δέντρων. Η γιορτή ξεκινά με προγονικές τελετουργίες, όπως χορούς και μουσική προς τιμήν της Pachamama. Στη συνέχεια, όλες οι γενιές, νέοι και ηλικιωμένοι, άνδρες και γυναίκες, ανεβαίνουν μαζί στο βουνό, ντυμένοι με λαμπερά παραδοσιακά ρούχα και μεταφέροντας δέσμες δενδρυλλίων polylepis στην πλάτη τους.

Διαβασε ακομα

Αυτό το βουνό είναι το πιο κοντινό σημείο της Γης στα αστέρια. Και δεν είναι το Έβερεστ

Τα προηγούμενα χρόνια, η κοινότητα έχει φυτέψει μέχρι και 100.000 δέντρα σε μία μόνο ημέρα, χρησιμοποιώντας μια διαδικασία πολλαπλασιασμού, όπου φυτεύονται μοσχεύματα ρίζας. Ο Aucca Chutas λέει ότι είναι σημαντικό να φυτεύονται μόνο τοπικά είδη, καθώς έχουν διαπιστώσει ότι τα δέντρα polylepis διαφέρουν μεταξύ περιοχών και υψομέτρων.

Μετά τη φύτευση, η πρωτοβουλία τοποθετεί περίφραξη και δημιουργεί προγράμματα για την προστασία των δέντρων από τη φωτιά, ενώ η κοινότητα βοηθά στη φροντίδα και τη συντήρηση των δενδρυλλίων.

Η τοπική γνώση είναι ανεκτίμητη, λέει ο Aucca Chutas: «Έχουν ζήσει στο δάσος όλη τους τη ζωή και βλέπουν πώς αναπτύσσονται αυτά τα δέντρα και νομίζω ότι το καταλαβαίνουν πολύ καλύτερα από εμάς».

Σε αντάλλαγμα για τις προσπάθειές τους, η Acción Andina παρέχει στις κοινότητες υποστήριξη, όπως η οργάνωση ιατρικής περίθαλψης και η εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών για να βοηθήσει στην ηλεκτροδότηση των χωριών. Βοηθά επίσης στην εξασφάλιση νομικών δικαιωμάτων στη γη τους και στη δημιουργία προστατευόμενων περιοχών για τα ενδημικά δάση, διασφαλίζοντάς τα από την εκμετάλλευση από εταιρείες ξυλείας, εξόρυξης και πετρελαίου.

Συνεργασία

Η πρωτοβουλία έχει χαρακτηριστεί ως πρότυπο για την προστασία της φύσης με βάση την κοινότητα σε όλο τον κόσμο. Το 2024, η Acción Andina κέρδισε το βραβείο Earthshot του πρίγκιπα Γουίλιαμ στην κατηγορία «Προστασία και αποκατάσταση της φύσης» και το 2022, ο Aucca Chutas ανακηρύχθηκε «Πρωταθλητής της Γης» από τον ΟΗΕ.

Διαβασε ακομα

Τι αποκαλύπτει το ποτάμι που βράζει για το μέλλον μας

«Αυτή η αποκατάσταση υπό την ηγεσία της κοινότητας είναι ένα παράδειγμα του πώς οι άνθρωποι και οι κοινότητες μπορούν να ενωθούν για τη φύση, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και ενισχύοντας τις προσπάθειες διατήρησης σε παγκόσμιο επίπεδο», δήλωσε στο CNN η Elizabeth Mrema, αναπληρώτρια εκτελεστική διευθύντρια του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ, σε ηλεκτρονικό μήνυμα.

«Τα οφέλη της φύσης από τα δάση Polylepis είναι τεράστια», πρόσθεσε η ίδια. «Αποτρέπουν τη διάβρωση του εδάφους, δεσμεύουν την υγρασία και συγκρατούν το νερό της βροχής με τις λειχήνες, τα βρύα και άλλα συνοδευτικά φυτά τους, παίζοντας σημαντικό ρόλο στην ασφάλεια του νερού μαζί με τους υγροτόπους».

Αυτά τα μαγικά δέντρα αξίζει να προστατευθούν και για να γίνει αυτό, ο Aucca Chutas πιστεύει ότι μια συλλογική προσέγγιση είναι ζωτικής σημασίας. «Είναι ο μόνος τρόπος για να είναι επιτυχής η διατήρηση», λέει. «Η διατήρηση και η προστασία της Μητέρας Γης είναι ευθύνη όλων μας».