Οι εικόνες με ποτάμια βροχής να ρέουν σε κεντρικούς δρόμους πόλεων, σπίτια που επιπλέουν από τις πλημμύρες, θάνατοι και εκτεταμένες καταστροφές από καταιγίδες, δυστυχώς είναι πλέον συχνές στην οθόνη μας.

Τα στιγμιότυπα αυτά συνοδεύονται από άλλες εικόνες, με ανθρώπους να εκκενώνουν το σπίτι τους και να τρέχουν με αγωνία να ξεφύγουν από το σκηνικό που μοιάζει με την υπέρτατη μορφή «οργής» της Φύσης.

Και το συναίσθημα που προκαλείται; Αγωνία και τρόμος. Επειδή τα ακραία αυτά, φονικά καιρικά φαινόμενα, είναι υπενθυμίσεις των ολοένα και αυξανόμενων συνεπειών της κλιματικής κρίσης, όπως έχουν πολλές φορές προειδοποιήσει οι επιστήμονες.

Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι αρνούνται ότι η κλιματική αλλαγή είναι μια αυξανόμενη απειλή ή ότι υπάρχει καν. Καθώς οι επιπτώσεις της γίνονται πιο εμφανείς και καταστροφικές, πώς είναι αυτό δυνατόν;

Μια πιθανή εξήγηση βρίσκεται σε μια μοναδική πτυχή της ανθρώπινης ψυχολογίας – ειδικότερα, στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι διαχειρίζονται τον φόβο που προκαλούν οι υπαρξιακές απειλές. Για πολλούς, η άρνηση της ύπαρξης της κλιματικής κρίσης δεν είναι μόνο βολική, αλλά ίσως μοιάζει και ψυχολογικά αναγκαία.

Θεωρία Διαχείρισης Τρόμου

Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ ανθρωπολόγος Έρνεστ Μπέκερ είχε πει: «Η ιδέα του θανάτου, ο φόβος του, στοιχειώνει τον άνθρωπο όπως τίποτα άλλο… η υπέρβασή του μέσω της άρνησης με κάποιον τρόπο είναι το τελικό πεπρωμένο του ανθρώπου».

Διαβασε ακομα

Οι λωρίδες της κλιματικής κρίσης ξεμένουν από κόκκινο

Με απλά λόγια, τόνιζε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δυσκολεύονται να αποδεχτούν τη θνητότητά τους και καταβάλλουν προσπάθειες να αλλοιώσουν την αντίληψη της πραγματικότητας για να μην την αντιμετωπίσουν.

Στη δεκαετία του 1980, κοινωνικοί ψυχολόγοι ανέπτυξαν τη «θεωρία διαχείρισης τρόμου», αποδεικνύοντας μέχρι ποιο σημείο οι άνθρωποι φτάνουν για να αρνηθούν τον θάνατο. Πολλά πειράματα έχουν δοκιμάσει τις συνέπειές της. Σε μια κοινή μέθοδο, οι συμμετέχοντες σκέφτονται τον δικό τους θάνατο, ενώ ομάδες ελέγχου εξετάζουν λιγότερο απειλητικά θέματα, όπως οδοντικό πόνο. Το βασικό ερώτημα: Πώς επιδρά η συνειδητοποίηση του θανάτου στους ανθρώπους;

Μετά τη σκέψη του θανάτου, οι άνθρωποι συνήθως προχωρούν γρήγορα, διώχνοντας τις σκέψεις του από τη συνείδησή τους μέσω περισπασμών, λογικών εξηγήσεων και άλλων τακτικών.

Ωστόσο, σύμφωνα με τη θεωρία, όταν οι άνθρωποι δεν σκέφτονται συνειδητά τον θάνατο, αυτός επηρεάζει υποσυνείδητα τη συμπεριφορά τους. Ο ασυνείδητος νους συνεχίζει να προβληματίζεται, ακόμα και αν οι στρατηγικές που χρησιμοποιούνται έχουν φαινομενικά καταπνίξει τον φόβο.

Η κλιματική άρνηση ως μηχανισμός άμυνας

Ακριβώς όπως ένα πείραμα διαχείρισης τρόμου ή η πανδημία COVID-19, οι φυσικές καταστροφές, πυροδοτούν το άγχος του θανάτου. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών και η ενίσχυση των καταιγίδων – όλα συνδεδεμένα με την υπερθέρμανση του πλανήτη – αποτελούν υπαρξιακή απειλή.

Ωστόσο, η άρνηση της κλιματικής αλλαγής επιτρέπει στους ανθρώπους να προστατευθούν από συναισθήματα δυσφορίας. Σύμφωνα με τη θεωρία διαχείρισης τρόμου, για κάποιους, η αποδοχή της πραγματικότητας της κλιματικής αλλαγής θα απαιτούσε την επανεκτίμηση των ιδεολογιών τους.

Αν και η άρνηση μπορεί να είναι μια φυσική ψυχολογική απάντηση στις υπαρξιακές απειλές, ο κόσμος φτάνει σε ένα σημείο όπου ακόμα και οι αρνητές δεν μπορούν να αγνοήσουν την απειλή της κλιματικής αλλαγής.

Διαβασε ακομα

Χαμένοι στη μετάφραση της κλιματικής κρίσης

Ένας δρόμος προς τα εμπρός είναι η ένταξη μιας αφήγησης επικεντρωμένης σε λύσεις στις ιδεολογίες που προσφέρουν παρηγοριά στους ανθρώπους. Αντί να παρουσιάζεται ως μια αποκαλυπτική μάχη που η ανθρωπότητα είναι καταδικασμένη να χάσει, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα μπορούσε να πλαισιωθεί ως μια ηθική και πρακτική πρόκληση που μπορούμε συλλογικά να ξεπεράσουμε.

Με πληροφορίες από The Conversation