Οι κλιματικές λωρίδες – γνωστές και ως λωρίδες αύξησης της θερμοκρασίας– είναι μια γραφιστική αναπαράσταση των μεταβολών της θερμοκρασίας του πλανήτη με την πάροδο του χρόνου από το 1850, οι οποίες απεικονίζονται ως κατακόρυφες έγχρωμες ράβδοι.

Το μοτίβο γενικά πηγαίνει από τις μπλε αποχρώσεις προς τις πιο κόκκινες, απεικονίζοντας τον τρόπο με τον οποίο ο πλανήτης έχει θερμανθεί, καθώς ο άνθρωπος έχει εκπέμψει περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα.

Νωρίτερα το 2024 οι κλιματικές ρίγες ενημερώθηκαν με ένα επιπλέον χρώμα και στα δύο άκρα – ένα πιο σκούρο μπλε και ένα πιο σκούρο κόκκινο.

Ο λόγος ήταν ότι το 2023 ήταν τόσο ζεστό που η ομάδα πίσω από τις λωρίδες στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, αποφάσισε να αλλάξει την κλίμακα.

Αλλά ήδη φαίνεται πιθανό ότι οι θερμοκρασίες θα ξεπεράσουν και πάλι την κλίμακα, αν συνεχιστεί η τρέχουσα τάση. Το καλοκαίρι του 2024 στο βόρειο ημισφαίριο (Ιούνιος – Αύγουστος) ήταν το θερμότερο που έχει καταγραφεί παγκοσμίως.

Αυτό έχει προκαλέσει ανησυχίες, ότι οι μέσες επιφανειακές θερμοκρασίες του αέρα για το 2024 θα ξεπεράσουν εκείνες του 2023, με αποτέλεσμα το θερμότερο έτος από την έναρξη των καταγραφών.

Αν συμβεί αυτό, τότε η λωρίδα για το 2024 θα είναι η πιο σκούρα κόκκινη στην επικαιροποιημένη κλίμακα, λέει ο Ed Hawkins, καθηγητής κλιματικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ.

Ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα πρόσφατα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν επιδεινωθεί από την κλιματική κρίση.

Μια μελέτη από το Εθνικό Εργαστήριο Lawrence Berkeley εκτίμησε, ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη μπορεί να προκάλεσε πάνω από 50% περισσότερες βροχοπτώσεις κατά τη διάρκεια του τυφώνα Helene σε ορισμένες περιοχές των ΗΠΑ, ενώ η ομάδα World Weather Attribution ανέφερε ότι η κλιματική αλλαγή ήταν βασικός παράγοντας των καταστροφικών επιπτώσεων του τυφώνα.

Παρόμοιες δηλώσεις έγιναν και για την καταιγίδα Μπόρις, η οποία προκάλεσε ζημιές στην Ανατολική Ευρώπη, την Αυστρία και την Ιταλία.

«Με τις ενέργειές μας θερμαίνουμε τον πλανήτη και αυτό προκαλεί τέτοιου είδους γεγονότα να γίνονται πιο σοβαρά και πιο συχνά, προκαλώντας οικονομικές ζημιές, θανάτους και δυστυχία για εκατομμύρια ανθρώπους», λέει ο Hawkins, ο οποίος δημιούργησε το γραφιστικό με τις κλιματικές λωρίδες. «Και θα χειροτερεύει μέχρι να καταφέρουμε να σταματήσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη».

Διαβασε ακομα

Οι χρωματιστές λωρίδες μιας κουβέρτας που εξηγούν την κλιματική κρίση

Οι κλιματικές λωρίδες ταξίδεψαν στην Αρκτική

Στις αρχές του 2024, ένα χειροποίητο ιστιοπλοϊκό σκάφος εξερεύνησης, το Abel Tasman, έκανε ένα ταξίδι 15.810 χιλιομέτρων, από την Νορβηγία προς το Χόμερ στην Αλάσκα.

Στις 115 ημέρες του ταξιδιού στη θάλασσα, το πλήρωμα της αποστολής Northwest Passage Ocean Science Expedition πέρασε από τις άγριες ακτές της Ισλανδίας, της Γροιλανδίας και του Καναδά, πριν περάσει από τον Βερίγγειο Πορθμό και φτάσει στον τελικό προορισμό του.

Κάποτε ήταν αδύνατο να διασχίσει κανείς αυτή τη θαλάσσια λωρίδα μεταξύ του Ατλαντικού και του Ειρηνικού Ωκεανού -γνωστή ως Βορειοδυτικό Πέρασμα- όμως τώρα γίνεται όλο και πιο προσιτή καθώς ο πάγος της Αρκτικής εξαφανίζεται, επιταχυνόμενος από την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη.

«Είναι άγριο. Είναι διαφορετικό. Δεν ξέρεις τι να περιμένεις», λέει ο Keith Tuffley, ιδιοκτήτης του Abel Tasman, περιβαλλοντικός ακτιβιστής και αρχηγός της αποστολής. Άφησε την καριέρα του στις τραπεζικές επενδύσεις για να ξεκινήσει αυτή την περιπέτεια, καθώς πάντα ήθελε να διασχίσει το Βορειοδυτικό Πέρασμα.

«Ήμουν πρόθυμος να χρησιμοποιήσω αυτή την αποστολή για να επικοινωνήσω και να διερευνήσω περαιτέρω τα τρωτά σημεία της Αρκτικής στην κλιματική αλλαγή», λέει ο Tuffley.

«Πρέπει να επικοινωνήσουμε ότι αυτό αποσταθεροποιεί ολόκληρο τον πλανήτη. Δεν ζουν πολλοί άνθρωποι εκεί, οπότε είναι κάπως εκτός οπτικού πεδίου, εκτός σκέψης. Αυτό είναι απολύτως λάθος».

Τον Ιανουάριο του 2024, πριν ξεκινήσει το ταξίδι του, συνειδητοποίησε ότι ένα από τα πανιά του, το gennaker (ένα μεγάλο ιστιοπλοϊκό πανί), έπρεπε να αντικατασταθεί καθώς είχε αρχίσει να διαλύεται. Σε μια στιγμή έμπνευσης, του ήρθε μια ιδέα.

View this post on Instagram

A post shared by UK Sailmakers (@uksailmakers)

«Οι κλιματικές ρίγες ήταν πάντα κάτι που με επηρέαζε, είναι μια τόσο ισχυρή εικόνα», λέει. «Ξαφνικά μου ήρθε στο μυαλό η ιδέα ότι θα έπρεπε να τις βάλουμε στο gennaker».

Αν και δεν ήταν εύκολο, ο Tuffley κατάφερε να πάρει ένα προσαρμοσμένο πανί με τις κλιματικές ρίγες τυπωμένες σε όλο του το μήκος.

«Ήταν πολύ διασκεδαστικό να ταξιδεύουμε μ’ αυτό», λέει. «Δεν υπάρχει κανένα άλλο ιστίο σαν αυτό, είναι όμορφο και ταυτόχρονα κάνει μία σπουδαία δήλωση. Θέλαμε να κάνουμε τους ανθρώπους να αναρωτηθούν για την ιστορία που κρύβεται από πίσω, και νομίζω ότι αυτό είναι το ισχυρό στοιχείο των κλιματικών λωρίδων, μπορείς να δημιουργήσεις εικόνες που προσελκύουν τους ανθρώπους».

Ο Tuffley λέει στο BBC ότι μια από τις πιο εντυπωσιακές ημέρες γι’ αυτόν ήταν το ταξίδι στον κόλπο Disko στη δυτική Γροιλανδία, όπου ο μεγαλύτερος παγετώνας της συναντά τη θάλασσα.

View this post on Instagram

A post shared by The Ocean Race (@theoceanrace)

Το στρώμα πάγου της Γροιλανδίας λιώνει και ο ρυθμός απώλειας πάγου έχει εξαπλασιαστεί από τη δεκαετία του 1980. Τόσο το λιώσιμο των παγετώνων όσο και το λιώσιμο των θαλάσσιων πάγων συμβάλλουν σε μια τεράστια ποσότητα γλυκού νερού στον ωκεανό, με παγκόσμιες επιπτώσεις.

«Έτυχε να διασχίσουμε αυτόν τον κόλπο, όταν ήταν η πιο ζεστή μέρα που έχει καταγραφεί ποτέ», λέει ο ίδιος. «Συνειδητοποιήσαμε ότι βλέπαμε και ακούγαμε έναν πλανήτη που λιώνει. Ήταν πραγματικά όμορφο να βλέπουμε όλα αυτά τα παγόβουνα να λιώνουν, αλλά ήταν επίσης λυπηρό».

Εκείνη η ημέρα – 22 Ιουλίου 2024 – ήταν η θερμότερη ημέρα που έχει καταγραφεί, σύμφωνα με μια ανάλυση της NASA των παγκόσμιων ημερήσιων δεδομένων θερμοκρασίας.

Τόσο το κλίμα όσο και οι λωρίδες βιοποικιλότητας δείχνουν τα συμπτώματα μιας αποτυχημένης σχέσης με τη φύση

Αν και μπορεί να φαίνεται μακρινή, η Αρκτική διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του παγκόσμιου κλίματος, και θερμαίνεται ταχύτερα από τον υπόλοιπο κόσμο, με συνέπειες για τα θαλάσσια οικοσυστήματα, τη στάθμη της θάλασσας και την επισιτιστική ασφάλεια. Η αύξηση της θερμοκρασίας της Αρκτικής επηρεάζει επίσης τις ζώνες ανέμων που είναι γνωστές ως αεροχείμαρροι, ενώ το λιώσιμο των πάγων μεταβάλλει τα ωκεάνια ρεύματα, οδηγώντας σε περαιτέρω αλλαγές στο κλίμα της Γης, ιδίως στο βόρειο ημισφαίριο.

Λωρίδες και για τις άλλες κρίσεις του πλανήτη

Οι κλιματικές λωρίδες επαναπροσδιορίζονται επίσης για να βοηθήσουν στην απεικόνιση άλλων κρίσεων που αντιμετωπίζει ο πλανήτης. Και δεν έχουν όλες να διηγηθούν μια αρνητική ιστορία.

Οι λωρίδες ποιότητας του αέρα για μεγάλες πόλεις σε όλο τον κόσμο, δείχνουν τις εξωτερικές συγκεντρώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από σωματίδια (PM2.5) από το 1850 έως το 2021 με βάση δορυφορικά δεδομένα και κλιματικά μοντέλα.

Σε ορισμένες μεγάλες πόλεις οι λωρίδες δείχνουν ότι η ποιότητα του αέρα έχει πράγματι βελτιωθεί καθώς έχουν τεθεί σε εφαρμογή μέτρα για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Υπάρχουν όμως ακόμη πολλές όπου ο αέρας έχει επιδεινωθεί.

«Εμπνευστήκαμε σε μεγάλο βαθμό από τις κλιματικές λωρίδες, επειδή είναι ένα πολύ αποτελεσματικό εργαλείο για την αποστολή μηνυμάτων», λέει η Kirsty Pringle, ατμοσφαιρική επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου στο Ηνωμένο Βασίλειο, και υπεύθυνη του έργου των λωρίδων ποιότητας του αέρα, οι οποίες ξεκίνησαν τον Αύγουστο του 2024.

Αφού δοκίμασαν διαφορετικά στυλ και ζήτησαν σχόλια, αποφάσισαν μια εκδοχή που χρησιμοποιεί έγχρωμες λωρίδες, αλλά με πρόσθετα επίπεδα πληροφοριών, όπως ένας υπόμνημα με βαθμολογίες ποιότητας του αέρα (που κυμαίνονται από «πολύ καλή» έως «εξαιρετικά κακή»), μια γραμμή μέσης συγκέντρωσης και σε ορισμένες περιπτώσεις σχόλια ιστορικού πλαισίου.

«Η ανταπόκριση ήταν συνολικά πολύ θετική», λέει η Pringle. «Σίγουρα δεν νομίζω ότι θα είχαμε εισπράξει τόσο μεγάλο ενδιαφέρον αν είχαμε κάνει απλώς μια σειρά από γραμμικά γραφήματα, χωρίς αυτά να είναι τόσο οπτικά εντυπωσιακά όσο και πληροφοριακά».

Η Pringle πιστεύει ότι πλέον πολλοί άνθρωποι είναι εξοικειωμένοι με τις κλιματικές λωρίδες, γεγονός που βοηθά όσους βρίσκονται εκτός της ακαδημαϊκής κοινότητας να κατανοήσουν γρήγορα το μήνυμα που μεταφέρουν. Αλλά καταδεικνύουν επίσης κάποιες από τις λεπτές αποχρώσεις των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν πολλές περιοχές.

«Ενώ οι κλιματικές λωρίδες έχουν ένα πολύ απλό, παγκόσμιο μήνυμα ότι η Γη θερμαίνεται, οι λωρίδες για την ποιότητα του αέρα έχουν ένα πιο σύνθετο μήνυμα, δεδομένου ότι έχουμε κάποιες πόλεις όπου ο αέρας γίνεται καθαρότερος και άλλες πόλεις με αυξανόμενη ρύπανση», λέει. «Έτσι έχουμε δύο διαφορετικές ιστορίες ανάλογα με το πού βρίσκεσαι».

Μια άλλη αξιοσημείωτη διαφορά με την ποιότητα του αέρα, λέει η Pringle, είναι ότι έχουμε ήδη πολλές από τις λύσεις και είναι ευκολότερο να αντιμετωπιστεί από ό,τι η κλιματική αλλαγή.

«Είναι ένα πραγματικά πρόβλημα που επιδιορθώνεται», λέει. «Η δράση για την κλιματική αλλαγή είναι προφανώς πολύ επείγουσα, αλλά με την ατμοσφαιρική ρύπανση υπάρχει το πλεονέκτημα ότι αν λάβεις μέτρα, θα δεις το αποτέλεσμα σχετικά γρήγορα».

Μια άλλη παραλλαγή είναι οι λωρίδες βιοποικιλότητας, οι οποίες με παρόμοιο τρόπο χρησιμοποιούν ράβδους χρωμάτων για να δείξουν την απώλεια της βιοποικιλότητας με την πάροδο του χρόνου, κυρίως πηγαίνοντας από το πράσινο στο γκρι.

Ο Miles Richardson, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας για τη σύνδεση της φύσης στο Πανεπιστήμιο του Derby στο Ηνωμένο Βασίλειο, προβληματίστηκε για το γεγονός ότι η απώλεια της βιοποικιλότητας λαμβάνει λιγότερη κάλυψη από άλλα παγκόσμια ζητήματα.

Ο Richardson ήταν εξοικειωμένος με τις κλιματικές λωρίδες και σκέφτηκε ότι θα ήταν καλό να κάνει μια έκδοση για τη βιοποικιλότητα, δεδομένου ότι κανείς δεν τις είχε κάνει.

«Υπάρχει μια μάχη για την προσοχή κάθε μέρα, ειδικά αν ζεις σε αστικό περιβάλλον. Αλλά η μορφή των λωρίδων φαίνεται να κάνει θραύση και να τραβάει την προσοχή των ανθρώπων», λέει.

Βρήκε δεδομένα για τη βιοποικιλότητα, μίλησε με οικολόγους, συμβουλεύτηκε άλλους ειδικούς και τα κυκλοφόρησε το 2022. Ήθελε οι ρίγες να αντιπροσωπεύουν τα δεδομένα και να εμπλέκουν τους ανθρώπους για να περάσει ένα μήνυμα σχετικά με τη μείωση της βιοποικιλότητας σε όλο τον κόσμο.

«Έγιναν πολύ δημοφιλείς. Μέσα σε τρεις μήνες έγιναν παγκόσμιες, γεγονός που νομίζω ότι μιλάει για τη δύναμη της μορφής των λωρίδων. Οι άνθρωποι το καταλαβαίνουν», λέει ο Richardson.

«Νομίζω ότι τόσο το κλίμα όσο και η βιοποικιλότητα δείχνουν τα συμπτώματα μιας αποτυχημένης σχέσης με τη φύση. Αυτή είναι η βασική αιτία και πρέπει να την αλλάξουμε».

Για τον Tuffley, αυτή η αλλαγή είναι εφικτή, αλλά απαιτεί αλλαγή νοοτροπίας, ώστε να δούμε το πρόβλημα ως ευκαιρία.

«Έχουμε μια μάχη στα χέρια μας με αυτό, αλλά μπορούμε να δημιουργήσουμε τεράστια οικονομική και κοινωνική αλλαγή με την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων», λέει. «Αν εμπνευστούμε, τότε μπορούμε να δημιουργήσουμε θετική ενέργεια και μπορούμε να το λύσουμε, αλλά ο καθένας μας έχει να παίξει το ρόλο του».