Όταν χάνουμε ένα αγαπημένο μας πρόσωπο, αυτά που αφήνει πίσω του για να τον θυμόμαστε είναι κάποια προσωπικά του αντικείμενα και μερικές από τις εμπειρίες ζωής που μας έχει διηγηθεί. Τι συμβαίνει όμως με τις δικές του αναμνήσεις; Θα μπορούσαμε ποτέ να ανακτήσουμε μνήμες από έναν νεκρό άνθρωπο, όπως ανασύρουμε παλιά αρχεία από τον σκληρό δίσκο ενός υπολογιστή;

«Η ανάκτηση ορισμένων τμημάτων των αναμνήσεων μπορεί να είναι δυνατή, αλλά το πιθανότερο είναι ότι τεχνικά θα είναι και πολύ δύσκολη», αναφέρει στο Live Science ο Don Arnold, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας.

Με τη σημερινή τεχνολογία, η ανάκτηση αναμνήσεων θα μπορούσε να γίνει κάπως έτσι:

Πρώτον, να εντοπιστεί το σύνολο των εγκεφαλικών κυττάρων, ή νευρώνων, που κωδικοποίησαν μια συγκεκριμένη μνήμη στον εγκέφαλο και να κατανοηθεί πώς συνδέονται μεταξύ τους. Στη συνέχεια, να γίνει ενεργοποίηση αυτών των νευρώνων για τη δημιουργία ενός προσεγγιστικού νευρωνικού δικτύου, ενός αλγορίθμου μηχανικής μάθησης που μιμείται τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου.

Διαβασε ακομα

Μπορούν οι λήπτες οργάνων να αποκτήσουν συνήθειες και αναμνήσεις των δοτών μετά τη μεταμόσχευση; Η απάντηση δεν είναι αυτή που πιστεύεις

Οι μνήμες κωδικοποιούνται από ομάδες νευρώνων, εξηγεί ο Arnold. Οι βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες μνήμες σχηματίζονται στον ιππόκαμπο. Άλλα μέρη του εγκεφάλου αποθηκεύουν διαφορετικές πτυχές μιας μνήμης, όπως συναισθήματα και άλλες αισθητηριακές λεπτομέρειες, σύμφωνα με την Κλινική του Κλίβελαντ.

Οι ομάδες νευρώνων που σχετίζονται με μια ενιαία μνήμη αφήνουν ένα φυσικό ίχνος στον εγκέφαλο γνωστό στα αγγλικά ως engram, ισχυρίζεται ο Arnold.

Οι νευροεπιστήμονες έχουν εντοπίσει τέτοια ίχνη στους ιππόκαμπους των εγκεφάλων ποντικών. Για παράδειγμα, σε μια μελέτη του 2012 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, οι ερευνητές βρήκαν τα συγκεκριμένα εγκεφαλικά κύτταρα που σχετίζονται με τη μνήμη μιας εμπειρίας που τους προκάλεσε φόβο.

Αν οι επιστήμονες είχαν ένα πλήρες μοντέλο του ανθρώπινου εγκεφάλου (κάτι το οποίο μέχρι σήμερα δεν έχουν στα χέρια τους), θα μπορούσαν θεωρητικά να προσδιορίσουν τη θέση της μνήμης που θα ήθελαν να ανακτήσουν, δήλωσε ο Arnold.

Αλλά οι ανθρώπινες μνήμες μπορεί να είναι πολύπλοκες, ειδικά οι μακροπρόθεσμες μνήμες που μπορεί να συνδέονται με τοποθεσίες, σχέσεις ή δεξιότητες, σύμφωνα με την Κλινική του Κλίβελαντ.

Η ανάκτηση των αναμνήσεων ενός νεκρού ατόμου περιπλέκεται ακόμη περισσότερο επειδή τα διακριτά μέρη μιας μνήμης είναι διασκορπισμένα σε όλο τον εγκέφαλο- για παράδειγμα αισθητηριακές λεπτομέρειες που μπορεί να αποθηκεύονται και στον βρεγματικό λοβό και στον αισθητηριακό φλοιό.

«Η μνήμη είναι πολύ ανακατασκευαστική, δηλαδή θυμάσαι κομμάτια ενός γεγονότος, αλλά δεν έχεις πραγματικά το σύνολο», τονίζει από την πλευρά του ο Charan Ranganath, διευθυντής του προγράμματος Memory and Plasticity στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Davis.

Είναι ένας οικονομικός τρόπος σχηματισμού αναμνήσεων, επειδή ο εγκέφαλος μπορεί να χρησιμοποιήσει πράγματα που ήδη γνωρίζει για να συμπληρώσει τα κενά και δεν χρειάζεται να κάνει ένα νέο «αρχείο» για κάθε μέρος της εμπειρίας.

Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να θυμάται ότι έφαγε τούρτα σοκολάτας και έπαιξε κυνηγητό στο πάρτι των πέμπτων γενεθλίων του. Αλλά δεν θυμάται άλλες λεπτομέρειες, όπως ποιοι φίλοι συμμετείχαν ή αν έβρεχε. Ωστόσο, διατηρούν τη συνολική ανάμνηση αυτής της εμπειρίας.

Το καλύτερο μοντέλο νευρωνικού δικτύου θα απαιτούσε μια ολόκληρη ζωή εγκεφαλικών σαρώσεων από κάποιον που θυμάται επανειλημμένα γεγονότα, δήλωσε ο Ranganath. Στη συνέχεια, ίσως, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το νευρωνικό δίκτυο για την αναδημιουργία μιας συγκεκριμένης μνήμης μετά το θάνατο κάποιου. Ωστόσο, αυτό προϋποθέτει ότι οι αναμνήσεις είναι κάτι στατικό, όπως ένα αρχείο σε έναν σκληρό δίσκο που αναπαράγει μια σειρά γεγονότων. Αντίθετα, η μνήμη είναι δυναμική.

«Προσδίδουμε στις αναμνήσεις μας κάθε είδους νόημα και προοπτική με τρόπο που δεν αντανακλά απαραίτητα το γεγονός. Δεν αναπαράγουμε το παρελθόν, απλώς φανταζόμαστε πώς θα μπορούσε να ήταν το παρελθόν.

Όλα αυτά γίνονται σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε τις εμπειρίες του παρελθόντος ως κάτι περισσότερο από μια απλή σειρά γεγονότων. Έτσι, προς το παρόν, τουλάχιστον, οι αναμνήσεις μιας ζωής θα πεθάνουν μαζί με το άτομο που τις έζησε».