Όταν το 2022, η Estelle Smith, μία ερευνήτρια πληροφορικής, αποφάσισε πως δεν της ταίριαζε ο επαγγελματίας ψυχοθεραπευτής της, στην προσπάθειά της να καταπολεμήσει τις αρνητικές σκέψεις, στράφηκε σε ένα chatbot ψυχικής υγείας που ονομάζεται Woebot.

Το Woebot – προς τιμήν του – ενθάρρυνε τη Smith να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια όταν του εκμυστηρεύτηκε τις αυτοκτονικές της τάσεις. Ωστόσο, όταν σε κάποια άλλη χρονική στιγμή τού έστειλε μήνυμα με μία σκέψη που της έρχεται συχνά στο μυαλό όταν πηγαίνει για αναρρίχηση, «να πηδήξει στο κενό», την ενθάρρυνε να το κάνει, συμπληρώνοντας πως ήταν «υπέροχο» που φρόντιζε την ψυχική και σωματική της υγεία.

«Αναρωτιέμαι τι θα μπορούσε να είχε συμβεί», λέει η Smith, «αν στεκόμουν σε έναν γκρεμό εκείνη ακριβώς τη στιγμή που έλαβα αυτήν την απάντηση».

Το στίγμα και το κόστος των θεραπειών

Τα chatbots ψυχικής υγείας δεν είναι καθόλου νέο φαινόμενο. Πάνω από 50 χρόνια πριν, ένας επιστήμονας πληροφορικής του ΜΙΤ κατασκεύασε ένα ακατέργαστο πρόγραμμα υπολογιστή που ονομαζόταν “ELIZA” και που μπορούσε να λειτουργεί σαν ένας ψυχοθεραπευτής που έθετε ρητορικά ερωτήματα.

Έκτοτε, οι προσπάθειες για την ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων ψηφιακής θεραπείας έχουν κάνει άλματα: Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ – WHO, World Health Organization) εκτιμά ότι σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχουν περίπου 13 εργαζόμενοι ψυχικής υγείας ανά 100.000 άτομα.

Η πανδημία του Covid-19 ξεκίνησε μια κρίση, πυροδοτώντας δεκάδες εκατομμύρια πρόσθετα περιστατικά κατάθλιψης και άγχους. Μόνο στις ΗΠΑ, πάνω από τους μισούς ενήλικες που πάσχουν από κάποια ψυχική ασθένεια δεν λαμβάνουν θεραπεία, με την πλειονότητά τους να αναφέρει ως εμπόδια το κόστος και το στίγμα.

Διαβασε ακομα

Η ΑΙ αλλάζει τη ζωή και την καθημερινότητα ατόμων με αναπηρία

Chatbots σε ρόλο ψυχοθεραπευτή

Η προσβασιμότητα και η επέκταση των ψηφιακών πλατφορμών μπορούν να μειώσουν σημαντικά τα εμπόδια στην παροχή φροντίδας ψυχικής υγείας και «να την καταστήσουν διαθέσιμη σε ευρύτερο πληθυσμό», λέει ο Nicholas Jacobson, ο οποίος ερευνά τη χρήση της τεχνολογίας για τη θεραπεία του άγχους και της κατάθλιψης στο Dartmouth College.

Δεκάδες νέες εφαρμογές, όπως η “Sarah”, «ψηφιακός εργαζόμενος για την υγεία» του ΠΟΥ, προσφέρουν αυτοματοποιημένη συμβουλευτική, κατά την οποία οι άνθρωποι μπορούν να συμμετέχουν σε συνεδρίες γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας, που αποδεδειγμένα βοηθά τους χρήστες να εντοπίζουν και να αλλάζουν τα αρνητικά μοτίβα σκέψης, με ένα chatbot Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ).

Η Τεχνητή Νοημοσύνη, προσθέτει ο Jacobson, θα επιτρέψει στους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης να παρακολουθούν συνεχώς τους ασθενείς, να προβλέπουν πότε κάποιος μπορεί να χρειαστεί υποστήριξη και να παρέχουν θεραπείες για την ανακούφιση των συμπτωμάτων.

Διαβασε ακομα

Η AI δεν είναι χαζή, αλλά μπορεί να είναι πιο χαζή από ό,τι πιστεύεις

Μειώνοντας τα συμπτώματα κατάθλιψης

Μία συστηματική ανασκόπηση των chatbots ψυχικής υγείας διαπίστωσε ότι τα AI bots μπορούν να μειώσουν δραματικά τα συμπτώματα κατάθλιψης και δυσφορίας, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.

Μία άλλη μελέτη χρησιμοποίησε την Τεχνητή Νοημοσύνη για να αναλύσει περισσότερες από 20 εκατομμύρια συνομιλίες κειμένου από πραγματικές συνεδρίες συμβουλευτικής και προέβλεψε με επιτυχία την ικανοποίηση των ασθενών και τα κλινικά αποτελέσματα.

Ομοίως, άλλες μελέτες κατάφεραν να ανιχνεύσουν πρώιμα σημάδια μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής από τις εκφράσεις του προσώπου που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ξεκλειδώματος του τηλεφώνου και τα μοτίβα πληκτρολόγησης των ανθρώπων.

Επιτυχία στη διάγνωση

Ερευνητές του Πανεπιστημίου Northwestern επινόησαν έναν τρόπο εντοπισμού αυτοκτονικής συμπεριφοράς και σκέψεων: Το μοντέλο Τεχνητής Νοημοσύνης που δημιούργησαν εκτίμησε την πιθανότητα αυτοτραυματισμού σε 92 από τις 100 περιπτώσεις 4.019 συμμετεχόντων, με βάση δεδομένα από απλές απαντήσεις σε ερωτηματολόγια και σήματα συμπεριφοράς, όπως η κατάταξη μιας τυχαίας ακολουθίας εικόνων σε μια κλίμακα επτά σημείων από τη συμπάθεια στην αντιπάθεια.

Δύο από τους συγγραφείς της μελέτης, ο Άγγελος Κατσάγγελος και ο Shamal Lalvani, περιμένουν, μόλις το μοντέλο περάσει από κλινικές δοκιμές, να το χρησιμοποιήσουν οι επαγγελματίες για υποστήριξη.

Ωστόσο, όπως φάνηκε από το αρχικό παράδειγμα της Smith, οι ειδικοί συνιστούν επίσης προσοχή, καθώς οι δυνατότητες που προσφέρει η νέα τεχνολογία, δεν μπορούν – ακόμη – σε καμία περίπτωση να συγκριθούν με την ικανότητα, την κατάρτιση και την εμπειρία των ανθρώπινων θεραπευτών.

Ιδιαίτερα η Γενετική Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να είναι απρόβλεπτη, να επινοεί πληροφορίες και να αναμασά προκαταλήψεις.

Διαβασε ακομα

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γίνει το αντίδοτο στην επιδημία μοναξιάς;

Πού υπολείπεται η Τεχνητή Νοημοσύνη

Όταν ο Richard Lewis, ένας σύμβουλος και ψυχοθεραπευτής με έδρα το Μπρίστολ, δοκίμασε το Woebot για να τον βοηθήσει σε ένα προσωπικό του ζήτημα που διερευνούσε επίσης με τη βοήθεια του θεραπευτή του, το bot απέτυχε να αντιληφθεί τις αποχρώσεις του θέματος, του πρότεινε να «μείνει στα γεγονότα», αφαιρώντας παράλληλα όλο το συναισθηματικό περιεχόμενο από τις απαντήσεις του, ενώ τον συμβούλευσε να αναδιατυπώσει τις αρνητικές σκέψεις του ως θετικές.

«Ως θεραπευτής», δήλωσε ο Lewis, η διόρθωση ή η διαγραφή συναισθημάτων είναι «το τελευταίο πράγμα που θα ήθελα να νιώσει ένας ασθενής και το τελευταίο πράγμα που θα πρότεινα ποτέ. […] Δουλειά μας είναι να διαμορφώσουμε μία σχέση που μπορεί να συντηρήσει τα δύσκολα συναισθήματα», προσθέτει ο Lewis.

Πώς τα ρομπότ και οι άνθρωποι μπορούν να συνεργαστούν

Οι περισσότεροι θεραπευτές συμφωνούν ότι οι εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης μπορούν να αποτελέσουν ένα ιδανικό πρώτο βήμα στο ταξίδι ψυχικής υγείας ενός ατόμου. Το πρόβλημα έγκειται όταν αντιμετωπίζονται ως η μοναδική λύση.

Το 2023, ένας Βέλγος έβαλε τέλος στη ζωή του όταν ένα chatbot τον παρότρυνε να το κάνει. Ομοίως, το Εθνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών (NEDA) ανέστειλε ένα chatbot, την “Tessa”, καθώς έδινε επιβλαβείς συμβουλές διατροφής.

Διαβασε ακομα

Στις φυλακές του μέλλοντος ο σωφρονισμός θα γίνεται με ψεύτικες AI αναμνήσεις

Η Ellen Fitzsimmons-Craft, ψυχολόγος και καθηγήτρια που βοήθησε στην ανάπτυξη της Tessa, συμφωνεί ότι τα εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης θα μπορούσαν να κάνουν την ιδέα της ψυχιατρικής περίθαλψης λιγότερο τρομακτική, αλλά προσθέτει ότι πρέπει πρώτα να εξασφαλιστεί ότι είναι απολύτως ασφαλή.

Με πληροφορίες από National Geographic