Λέιζερ. «Αυτό χρειάζεται το προσωπικό στα σούπερ μάρκετ», επέμεινε ο Paul McEnroe. Σαρωτές στο ταμείο και μικρά πιστόλια σε σχήμα λέιζερ. «Σημάδεψε, πυροβόλησε, πούλησε!» Το 1969, όλο αυτό ήταν ένα εξωφρενικό όραμα για το μέλλον: Αυτά τα λέιζερ θα σάρωναν περίεργα μικρά ασπρόμαυρα σημάδια στα προϊόντα που είχαν σχεδιάσει ο McEnroe και οι συνάδελφοί του στην IBM.

Η λύση που τελικά θα έλυνε το πρόβλημα με τις ουρές στα σούπερ μάρκετ θα γινόταν γνωστή ως barcode. Σε αυτό το σημείο της ιστορίας οι γραμμωτοί κώδικες δεν είχαν χρησιμοποιηθεί ποτέ εμπορικά – αν και η ιδέα υπήρχε για χρόνια, μετά από μια πατέντα που κατατέθηκε στις 20 Οκτωβρίου 1949, από έναν από τους μηχανικούς που ήταν μέλος της ομάδας του McEnroe.

Οι μηχανικοί της IBM προσπαθούσαν να δώσουν ζωή στους γραμμωτούς κώδικες, αλλά οι δικηγόροι της IBM είχαν ένα πρόβλημα: Την «αυτοκτονία με λέιζερ». Τι θα γινόταν αν οι άνθρωποι τραυμάτιζαν σκόπιμα τα μάτια τους με τους σαρωτές και στη συνέχεια μήνυαν την IBM; Τι θα γινόταν αν το προσωπικό των σούπερ μάρκετ τυφλωνόταν;

Τι κι αν προσπαθούσε ο McEnroe να εξηγήσει πως ήταν απλώς μία ακτίνα λέιζερ μισού milliwatt – τα επιχειρήματά του έπεφταν στο κενό…

Έτσι, ο McEnroe αποφάσισε να στραφεί σε πιθήκους που εισήχθησαν από την Αφρική, αποδεικνύοντας πως η έκθεση στο μικροσκοπικό λέιζερ δεν έβλαψε τα μάτια των ζώων. Οι δικηγόροι υποχώρησαν και η σάρωση των γραμμωτών κωδικών έγινε συνήθεια στα σούπερ μάρκετ σε όλες τις ΗΠΑ και τελικά σε ολόκληρο τον κόσμο.

Γραμμές στην άμμο

Εκτός από τα ζώα, κάθε μέλος της ομάδας του McEnroe στην IBM αξίζει επίσης τα εύσημα για τον Παγκόσμιο Κώδικα Προϊόντος (UPC), όπως έγινε επίσημα γνωστός. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Joe Woodland, ο μηχανικός που ονειρεύτηκε την πρώτη ιδέα πίσω από τους γραμμωτούς κώδικες δεκαετίες νωρίτερα, όταν σχεδίασε γραμμές στην άμμο σε μια παραλία.

Ήταν αυτός και ένας άλλος μηχανικός που έκαναν την αίτηση για την κατοχύρωση με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας της θεμελιώδους ιδέας για τους γραμμωτούς κώδικες τον Οκτώβριο του 1949.

Ο George Laurer και άλλα μέλη της ομάδας της IBM πήραν στη συνέχεια αυτή την προϋπάρχουσα πρόταση για σήμανση τύπου barcode και την εξέλιξαν σε ένα καθαρό ορθογώνιο από μαύρες, κάθετες γραμμές που αντιστοιχούσαν σε έναν αριθμό που θα μπορούσε να προσδιορίζει μοναδικά οποιοδήποτε αντικείμενο του σούπερ μάρκετ, από κονσέρβες σούπας μέχρι κουτιά δημητριακών και μακαρόνια.

Ο κλάδος των παντοπωλείων υιοθέτησε επίσημα το UPC το 1973 και το πρώτο προϊόν που έφερε UPC σαρώθηκε σε ένα σούπερ μάρκετ στο Οχάιο το 1974 και, από εκεί και πέρα, κατέκτησε τον πλανήτη.

Σύντομα ακολούθησαν και άλλα είδη γραμμωτού κώδικα και ο UPC έθεσε επίσης τις βάσεις για τους λεγόμενους «γραμμωτούς κώδικες 2D», όπως οι κώδικες QR, οι οποίοι μπορούν να κωδικοποιήσουν ακόμη περισσότερες πληροφορίες.

Ομόκεντροι κύκλοι ή γραμμές;

Μία από τις πρώτες ιδέες που είχε προταθεί στην πατέντα ήταν ένας στρογγυλός γραμμωτός κώδικας που σχηματιζόταν από ομόκεντρους κύκλους – είχε μάλιστα αναπτυχθεί από μια ανταγωνιστική ομάδα. Αλλά αυτό είχε αποδειχθεί δύσκολο να εκτυπωθεί και ακόμη πιο δύσκολο να τοποθετηθεί σωστά στη συσκευασία του προϊόντος.

Η ομάδα της IBM βρήκε ότι ήταν ευκολότερο να εκτυπώσει κάθετες γραμμές και να βασίσει τη διαδικασία σάρωσης όχι στη μέτρηση του πάχους αυτών των γραμμών, αλλά στην απόσταση μεταξύ της μπροστινής άκρης μιας γραμμής και της μπροστινής άκρης της διπλανής γραμμής.

Διαβασε ακομα

Γιατί οι άνθρωποι αρχικά απεχθάνονταν τα καρότσια των σούπερ μάρκετ

Οι αντιδράσεις

Η έναρξη της τεχνολογίας γραμμωτού κώδικα UPC δεν ήρθε φυσικά χωρίς προβλήματα: «Το πρώτο μας κατάστημα δεν άνοιξε», θυμάται ο McEnroe, καθώς υπήρχαν άνθρωποι απ’ έξω που διαμαρτύρονταν για το γεγονός ότι οι τιμές δεν θα αναγράφονταν πλέον πάνω στα προϊόντα, αλλά μόνο στα ράφια των καταστημάτων.

Ορισμένα εργατικά συνδικάτα της εποχής θεωρούσαν – τελικά, σωστά – ότι η τεχνολογία σάρωσης απειλούσε ορισμένες θέσεις εργασίας στα σούπερ μάρκετ. Υπήρχαν επίσης ανησυχίες ότι οι γραμμωτοί κώδικες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την απόκρυψη των τιμών.

Επιπλέον, το 2023, ο Jordan Frith, καθηγητής επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Clemson της Νότιας Καρολίνας, δημοσίευσε ένα βιβλίο για την ιστορία των γραμμωτών κωδικών. Κατά τη διάρκεια της έρευνάς του, βρήκε ένα άρθρο του 1975 σε μια έκδοση που ονομαζόταν Gospel Call, το οποίο πρότεινε ότι οι γραμμωτοί κώδικες θα μπορούσαν να είναι «το σημάδι του θηρίου» – ή αλλιώς του Αντίχριστου, μια αναφορά σε μια βιβλική προφητεία από το βιβλίο της Αποκάλυψης για το τέλος του κόσμου.

Αν και παράξενη, η ιδέα αποδείχθηκε εκπληκτικά ανθεκτική. Ένα βιβλίο του 1982 με τίτλο “The New Money System” της Mary Stewart Relfe έκανε ακόμη πιο δημοφιλή την υποτιθέμενη σχέση μεταξύ των γραμμωτών κωδικών UPC και του «Σημείου του Θηρίου», αφού ισχυρίστηκε ότι ο αριθμός 666 ήταν «κρυμμένος» μέσα στις γραμμές στα δύο άκρα και στη μέση κάθε γραμμωτού κωδικού.

Ο Laurer στην ομάδα της IBM, που θεωρείται συν-εφευρέτης του UPC, επέμεινε ότι δεν υπήρχε τίποτα το δυσοίωνο σε αυτό και ότι η ομοιότητα με το μοτίβο που χρησιμοποιείται για την κωδικοποίηση του αριθμού έξι ήταν σύμπτωση. Αλλά η παράξενη θεωρία μπορεί ακόμη να βρεθεί σε ορισμένες γωνιές του Διαδικτύου.

Σύμβολα του καπιταλισμού

Υπάρχει, αναμφισβήτητα, κάτι παράξενα δυστοπικό στους γραμμωτούς κώδικες. Για ορισμένους, έχουν γίνει σύμβολα του καπιταλισμού στην πιο ψυχρή του μορφή. Εμφανίζονται επίσης συχνά σε ανατριχιαστικές σκηνές σε ταινίες. Στην ταινία «Ο Εξολοθρευτής», μαθαίνουμε ότι οι αιχμάλωτοι των ρομπότ δολοφόνων σε ένα αποκαλυπτικό μέλλον λαμβάνουν σημάδια γραμμωτού κώδικα στα χέρια τους για ταυτοποίηση.

Άλλες φορές οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα barcodes με κακόβουλο τρόπο. Ειδικά όταν πρόκειται για τους κωδικούς QR, οι οποίοι αντί να χρησιμοποιούν κάθετες γραμμές αποτελούνται από αστερισμούς μικροσκοπικών ασπρόμαυρων τετραγώνων σε ένα μοτίβο που είναι αναγνώσιμο από τις ψηφιακές κάμερες των smartphones.

Καθώς η σάρωση ενός κωδικού QR με το τηλέφωνό μπορεί να κατευθύνει τη συσκευή σε έναν κακόβουλο ιστότοπο, για παράδειγμα, οι κωδικοί QR έχουν κατά καιρούς χρησιμοποιηθεί από χάκερ.

Διαβασε ακομα

Μα γιατί βάζουν λεφτά μέσα σε βρεφικά είδη στο σούπερ μάρκετ;

Barcodes παντού

Υπολογίζεται ότι 10 δισεκατομμύρια γραμμωτοί κώδικες σαρώνονται παγκοσμίως, κάθε μέρα, σύμφωνα με τον GS1, τον οργανισμό που επιβλέπει τα πρότυπα των κωδικών UPC και QR. Μπορεί να έχεις παρατηρήσει τους γραμμωτούς κώδικες και τους κωδικούς QR στις συσκευασίες των πακέτων που λαμβάνεις με το ταχυδρομείο.

Επιπλέον, τα barcodes έχουν βοηθήσει στην παρακολούθηση της συμπεριφοράς και της κίνησης μελισσών, έχουν «μαρκάρει» έμβρυα σε κλινικές γονιμότητας για την αποφυγή λαθών και έχουν τοποθετηθεί σε ταφόπλακες για να κατευθύνουν τους επισκέπτες διαδικτυακά σε μνημεία.

Ο στρατός των ΗΠΑ χρησιμοποιεί επίσης γραμμωτούς κώδικες για να παρακολουθεί τη συμμετοχή και την εκπαίδευση του προσωπικού. Ένα πανεπιστήμιο στη Σαουδική Αραβία χρησιμοποίησε επίσης πιλοτικά γραμμωτούς κώδικες για την καταγραφή της παρουσίας των φοιτητών στις διαλέξεις.

Ακόμη και στο διάστημα

Οι γραμμωτοί κώδικες έχουν φτάσει ακόμη και στο διάστημα. Οι αστροναύτες στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό χρησιμοποιούν σαρωτές γραμμωτού κώδικα για την αναγνώριση του εξοπλισμού και των μηχανικών μερών, αν και έχουν αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από ετικέτες ραδιοσυχνοτήτων (RFID).

Οι γραμμωτοί κώδικες χρησιμοποιούνται επίσης για την καταγραφή της κατανάλωσης τροφίμων και ποτών από τους αστροναύτες, καθώς και για την ταυτοποίηση των δειγμάτων αίματος, σάλιου και ούρων τους.

Πίσω στη Γη, τα νοσοκομεία χρησιμοποιούν συστήματα γραμμωτού κώδικα για την παρακολούθηση δειγμάτων αίματος, φαρμάκων και ιατρικών συσκευών.

Σύμφωνα με μια έκθεση για το Scan4Safety, από την Εθνική Υπηρεσία Υγείας (NHS) του Ηνωμένου Βασιλείου για την προώθηση της χρήσης γραμμωτών κωδικών, η εισαγωγή αυτής της τεχνολογίας απελευθέρωσε 140.000 ώρες χρόνου του προσωπικού για τη φροντίδα των ασθενών, οι οποίες διαφορετικά θα αναλώνονταν σε διοικητικές εργασίες και ελέγχους απογραφής.

Διαβασε ακομα

Πρωτοποριακή ανακάλυψη ανατρέπει όλα όσα ξέραμε για το σύμπαν

Παίζοντας με τα barcodes

Σε έναν κόσμο όπου οι γραμμωτοί κώδικες βρίσκονται σχεδόν παντού, θα ήταν δύσκολο να μην τους συναντήσεις ακόμη και στα παιχνίδια. Ένα από τα πιο ευρηματικά παραδείγματα είναι το Skannerz, ένα φορητό βιντεοπαιχνίδι των αρχών της δεκαετίας του 2000, το οποίο είχε ενσωματωμένο έναν σαρωτή γραμμωτού κώδικα στη συσκευή.

Οι παίκτες έπρεπε να σαρώνουν τυχαίους γραμμωτούς κώδικες σε είδη παντοπωλείου, για παράδειγμα, μέχρι να βρουν έναν κωδικό που έτυχε να πυροδοτήσει τη «σύλληψη» ενός εξωγήινου τέρατος στο παιχνίδι – κάτι που έχει έντονο απόηχο από τα παιχνίδια Pokemon.

Άλλα παιχνίδια – συμπεριλαμβανομένου του Barcode Battler – έχουν επίσης βασιστεί στο να σαρώνουν οι παίκτες γραμμωτούς κώδικες ως μέρος της διασκέδασης.

Τίποτα, όμως, από όλα αυτά δεν θα ήταν δυνατό χωρίς τις γραμμές του Woodland στην άμμο…

Με πληροφορίες από BBC