Αιώνες τώρα, ναυτικοί καταγράφουν μια παράξενη, απόκοσμη λάμψη στη θάλασσα – ένα φαινόμενο τόσο σπάνιο και μυστηριώδες που συχνά θεωρήθηκε μύθος. Οι «γαλακτώδεις θάλασσες» (milky seas), όπως αποκαλούνται, αποτελούν μία από τις σπανιότερες μορφές βιοφωταύγειας στον πλανήτη. Πλέον, μια νέα επιστημονική βάση δεδομένων ίσως δίνει απάντηση σε αυτό το μυστήριο που κρύβουν οι ωκεανοί.

Το 1849, ο πλοίαρχος Kempthorne περιγράφει στο ημερολόγιο του πλοίου του, Moozuffer, ότι ένα σημείο στην Αραβική Θάλασσα έμοιαζε με «μια απέραντη πεδιάδα από χιόνι ή ένα πέλαγος από υδράργυρο».

Δεν ήταν ο μόνος. Σε 400 χρόνια υπάρχουν λιγότερες από 400 καταγραφές τέτοιων φαινομένων – αλλά μόλις μία φωτογραφία.

Το φαινόμενο των γαλακτωδών θαλασσών παραμένει ένα από τα πιο αινιγματικά της φύσης – αυτό τουλάχιστον υποστηρίζουν οι ερευνητές Justin Hudson και Steven Miller από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, οι οποίοι δημιούργησαν τη μεγαλύτερη βάση δεδομένων παγκοσμίως για τέτοιες καταγραφές.

Όχι απλά φως, αλλά βιοφωταύγεια

Η λάμψη των γαλακτωδών θαλασσών προέρχεται πιθανότατα από βακτήρια, και όχι από πλαγκτόν όπως σε άλλες γνωστές μορφές βιοφωταύγειας. Οι μάρτυρες την περιγράφουν ως «παχύρρευστη κρέμα» ή «πράσινο νέον κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας».

Αξιοσημείωτο είναι ότι το φως αυτό μπορεί να καλύπτει τεράστιες επιφάνειες για εβδομάδες ή και μήνες – και μάλιστα είναι ορατό ακόμη και από το διάστημα. Όμως με το φως της ημέρας ή του φεγγαριού, εξαφανίζεται.

Η μόνη φορά που συλλέχθηκαν δείγματα από τέτοια περιοχή ήταν το 1985. Τότε βρέθηκε το βακτήριο Vibrio harveyi, το οποίο όπως αναφέρει το National Geographic, είναι πιθανός υπαίτιος του φαινομένου.

Το φως που παράγει είναι σταθερό, όχι παροδικό όπως αυτό των «φυτοπλαγκτονικών σπινθηρισμών» και θυμίζει τα φωσφορίζοντα αυτοκόλλητα που κολλούν στους τοίχους.

Η επιστήμη στρέφεται στο παρελθόν

Ένα παράξενο χαρακτηριστικό των γαλακτωδών θαλασσών είναι η φαινομενική ηρεμία τους. Πολλοί ναυτικοί αναφέρουν πως η επιφάνεια της θάλασσας είναι τόσο επίπεδη, που μοιάζει με «λιωμένο μόλυβδο».

Ίσως πρόκειται για ψευδαίσθηση, ίσως όμως και για πραγματικό φαινόμενο: σε ορισμένα δείγματα βρέθηκε βλέννα από φύκη, η οποία πιθανώς εξομαλύνει τα κύματα.

Η βάση δεδομένων των Hudson και Miller βασίστηκε σε ημερολόγια ναυτικών, παλιές εφημερίδες και δορυφορικές εικόνες. Παρότι τα περισσότερα κείμενα είναι περιγραφικά και μη επιστημονικά, προσφέρουν πολύτιμα στοιχεία για τις χρονικές και γεωγραφικές κατανομές του φαινομένου.

Οι ερευνητές υπογραμμίζουν τη σπανιότητα αυτών των φαινομένων, ενώ σημειώνουν πως, δυστυχώς, δεν είναι δυνατόν να στηθεί ένα πλοίο κάπου στον ωκεανό και να περιμένει την εμφάνισή τους. Η μόνη γνωστή φωτογραφία τραβήχτηκε το 2019, από ιδιωτικό σκάφος κοντά στην Ινδονησία.

Διαβασε ακομα

Η λύση για τα ορυκτά ίσως κρύβεται βαθιά στη θάλασσα. Αξίζει ωστόσο να θυσιάσουμε τον ωκεανό;

Προειδοποίηση από το ίδιο το πέλαγος;

Οι γαλακτώδεις θάλασσες μπορεί να ξεπερνούν τα 98.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Τα πιο συχνά καταγεγραμμένα περιστατικά συμβαίνουν στον βορειοδυτικό Ινδικό Ωκεανό.

Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι τα φαινόμενα αυτά συχνά σχετίζονται με κλιματικά πρότυπα, όπως το La Niña. Ορισμένες κλιματικές συνθήκες ενισχύουν τους μουσώνες και προκαλούν ανοδικά ρεύματα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, ενδεχομένως ενισχύοντας τη βιολογική δραστηριότητα που προκαλεί τη λάμψη.

Παρότι εντυπωσιακό, το φαινόμενο ίσως δεν είναι και τόσο αθώο. Το βακτήριο Vibrio harveyi θεωρείται «παρασιτικός» οργανισμός που μπορεί να προκαλέσει τον θάνατο πολλών ψαριών.

Αν οι γαλακτώδεις θάλασσες γίνουν συχνότερες, αυτό ίσως είναι σημάδι κακής υγείας των ωκεανών – με πιθανές επιπτώσεις στη θαλάσσια ζωή, την αλιεία και τις τοπικές οικονομίες.

Όπως λέει ο Hudson: «Ο ωκεανός μάς δίνει ένα ορατό προειδοποιητικό σημάδι».