Οι αστεροειδείς αμμόλοφοι ή αμμόλοφοι πυραμίδες (star dunes) πήραν το όνομά τους από το χαρακτηριστικό τους σχήμα και φτάνουν σε ύψος τα εκατοντάδες μέτρα.

Βρίσκονται στην Αφρική, την Ασία και τη Βόρεια Αμερική, καθώς και στον Άρη, αλλά οι ειδικοί δεν ήταν ποτέ πριν σε θέση να προσδιορίσουν την ημερομηνία σχηματισμού τους.

Τώρα οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ένας αμμόλοφος, που ονομάζεται Lala Lallia στο Μαρόκο σχηματίστηκε πριν από 13.000 χρόνια στην έρημο.

Πώς δημιουργούνται

Οι αστεροειδείς αμμόλοφοι δημιουργούνται από αντίθετους ανέμους που αλλάζουν διεύθυνση.

Η κατανόηση της ηλικίας τους βοηθά τους επιστήμονες να καταλάβουν αυτούς τους ανέμους και να ξεδιαλύνουν το κλίμα εκείνης της εποχής, λέει ο καθηγητής Geoff Duller του Πανεπιστημίου Aberystwyth, ο οποίος δημοσίευσε την έρευνα μαζί με τον καθηγητή Charles Bristow του Πανεπιστημίου Birkbeck.

Η Lala Lallia (όνομα των ιθαγενών Amazigh που σημαίνει το υψηλότερο ιερό σημείο) βρίσκεται στην αμμουδιά Erg Chebbi στο νοτιοανατολικό Μαρόκο.

Έχει ύψος 100 μέτρα και πλάτος 700 μέτρα με ακτινωτούς βραχίονες.

Μετά τον αρχικό σχηματισμό του, σταμάτησε να αναπτύσσεται για περίπου 8.000 χρόνια και στη συνέχεια επεκτάθηκε γρήγορα τα τελευταία μερικές χιλιάδες χρόνια.

Κανονικά οι έρημοι μπορούν να εντοπιστούν στη γεωλογική ιστορία της Γης, αλλά οι αστεροειδείς αμμόλοφοι απουσίαζαν μέχρι τώρα.

Ο καθηγητής Duller λέει, ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι είναι τόσο μεγάλοι που οι ειδικοί δεν αντιλήφθηκαν ότι έβλεπαν έναν ξεχωριστό αμμόλοφο.

«Αυτά τα ευρήματα πιθανώς θα εκπλήξουν πολλούς ανθρώπους, καθώς μπορούμε να δούμε πόσο γρήγορα σχηματίστηκε αυτός ο τεράστιος αμμόλοφος και ότι κινείται σε όλη την έρημο με ταχύτητα περίπου 50 εκατοστών το χρόνο», προσθέτει.

Χρονολόγηση φωταύγειας

Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μια τεχνική που ονομάζεται χρονολόγηση φωταύγειας για να υπολογίσουν την ηλικία του αστεροειδούς αμμόλοφου.

Η μέθοδος υπολογίζει πότε οι κόκκοι άμμου εκτέθηκαν για τελευταία φορά στο φως της ημέρας.

Δείγματα άμμου ελήφθησαν στο σκοτάδι από το Μαρόκο και αναλύθηκαν σε εργαστήριο σε συνθήκες αμυδρού κόκκινου φωτισμού παρόμοιες με ένα παραδοσιακό εργαστήριο φωτογραφίας.

Ο καθηγητής Duller περιγράφει τους κόκκους ορυκτών στην άμμο ως μικρές επαναφορτιζόμενες μπαταρίες. Αποθηκεύουν ενέργεια μέσα στους κρυστάλλους που προέρχεται από τη ραδιενέργεια του φυσικού περιβάλλοντος.

Όσο περισσότερο χρόνο παραμένει θαμμένη η άμμος κάτω από το έδαφος, τόσο περισσότερη ραδιενέργεια εκτίθεται και τόσο περισσότερη ενέργεια συσσωρεύεται.

Όταν οι κόκκοι εκτίθενται στο εργαστήριο, απελευθερώνουν την ενέργεια σε μορφή φωτός και οι επιστήμονες μπορούν να υπολογίσουν την ηλικία τους.

«Στο σκοτεινό εργαστήριό μας, βλέπουμε φως από αυτούς τους κόκκους άμμου. Όσο πιο έντονο είναι το φως, τότε τόσο πιο ηλικιωμένοι είναι οι κόκκοι του ιζήματος και τόσο περισσότερο χρόνο έχουν περάσει από τότε που θάφτηκαν», λέει ο καθηγητής Duller.

Άλλα παραδείγματα αυτών των τεράστιων αμμόλοφων είναι ο Star Dune στο Κολοράντο της Βόρειας Αμερικής, ο οποίος είναι ο ψηλότερος αμμόλοφος στις ΗΠΑ, με ύψος 225 μέτρα από τη βάση έως την κορυφή.

Η αναρρίχηση σε αυτούς τους αμμόλοφους είναι σκληρή δουλειά, εξηγεί ο καθηγητής Duller. «Καθώς ανεβαίνεις, κάνεις δύο βήματα μπροστά και γλιστράς ένα πίσω. Αλλά αξίζει τον κόπο – είναι απολύτως όμορφοι από την κορυφή», λέει.

Με πληροφορίες από BBC