Οι Ρωμαίοι θα μπορούσαν να περηφανεύονται για πολλά πράγματα: ήταν πολιτισμένοι, φιλομαθείς, προκομμένοι, αλλά και πανίσχυροι. Και παρόλο που φημίζονται για την εκπαίδευση, την τάξη, την άρδευση, τους δρόμους, και τη δημόσια υγεία, υπάρχει κάτι που, σύμφωνα με μία νέα μελέτη, δεν έκαναν και τόσο καλά.

Απ’ ό,τι φαίνεται, είναι υπεύθυνοι για την «εκτεταμένη νοητική παρακμή» σε όλη την Ευρώπη – κι αυτό εξαιτίας των τεράστιων ποσοτήτων μολύβδου που εξορύχθηκαν την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

2 με 3 μονάδες κάτω

Η μαζική επέκταση της εξόρυξης και της επεξεργασίας μεταλλευμάτων ειδικότερα, φαίνεται να προκάλεσε την εκτόξευση των επιπέδων μολύβδου στην ατμόσφαιρα κατά τη διάρκεια της ακμής της αυτοκρατορίας, οδηγώντας σε μια εκτιμώμενη πτώση του δείκτη νοημοσύνης κατά 2 έως 3 μονάδες.

«Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι μπορέσαμε να ποσοτικοποιήσουμε την ατμοσφαιρική ρύπανση πάνω από την Ευρώπη πριν από σχεδόν 2.000 χρόνια και να αξιολογήσουμε τις πιθανές επιπτώσεις στην υγεία του αρχαίου ρωμαϊκού πολιτισμού», δήλωσε ο Dr Joseph McConnell από το Ινστιτούτο Ερευνών της Ερήμου στη Νεβάδα.

«Τα ευρήματά μας καταδεικνύουν ότι οι ανθρωπογενείς εκπομπές από βιομηχανικές δραστηριότητες είχαν ως αποτέλεσμα εκτεταμένες βλάβες στην ανθρώπινη υγεία για πάνω από δύο χιλιετίες, πράγμα αρκετά σημαντικό, κατά την άποψή μου», πρόσθεσε.

Διαβασε ακομα

Το μεσαίο δάχτυλο έχει μεγάλη ιστορία. Ύψωσέ το σοφά

Δηλητηριασμένα φάρμακα, καλλυντικά και ποτά

Παρόλο που οι Ρωμαίοι γιατροί γνώριζαν τους κινδύνους της δηλητηρίασης από μόλυβδο, το μέταλλο εξακολουθούσε να χρησιμοποιείται ευρέως για σωλήνες νερού και κατσαρόλες μαγειρέματος, ενώ έμπαινε και σε φάρμακα, καλλυντικά και παιχνίδια. Επιπλέον, οι Ρωμαίοι έβαζαν σιρόπι που περιείχε μόλυβδο στο κρασί τους για τη συντήρηση του, αλλά και για να γίνει πιο γλυκό.

Και ενώ η αριστοκρατία δηλητηριαζόταν από τα μολυσμένα φαγητά, ποτά και φάρμακα, ο υπόλοιπος πληθυσμός εισέπνεε μόλυβδο από τα τεράστια ορυχεία και τα «εργοστάσια τήξης» της αυτοκρατορίας, καθώς ο μόλυβδος ήταν υποπροϊόν των διυλιστηρίων αργύρου και χρυσού.

Για να εντοπίσουν τα επίπεδα της ρύπανσης από μόλυβδο στην ατμόσφαιρα κατά τη ρωμαϊκή εποχή, ο McConnell και μια διεθνής ομάδα ερευνητών ανέλυσαν κολώνες πάγου που είχαν τρυπηθεί από την Αρκτική. Οι πυρήνες του παγόβουνου παρείχαν ένα χρονοδιάγραμμα των ατμοσφαιρικών συγκεντρώσεων μολύβδου από το 500 π.Χ. έως το 600 μ.Χ., όπως αναφέρει ο Guardian.

Στη μελέτη που δημοσιεύθηκε στις αρχές Ιανουαρίου στο Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), οι ερευνητές περιγράφουν πώς οι πυρήνες πάγου αποκάλυψαν μια απότομη αύξηση της ρύπανσης από μόλυβδο γύρω στο 15 π.Χ. Στη συνέχεια, τα επίπεδα παρέμειναν υψηλά μέχρι την παρακμή της Pax Romana, μιας περιόδου 200 ετών σχετικής ειρήνης και ευημερίας που έληξε το 180 μ.Χ. Κατά την περίοδο αυτή, ο McConnell εκτιμά ότι η αυτοκρατορία απελευθέρωσε στην ατμόσφαιρα περισσότερους από μισό εκατομμύριο τόνους μολύβδου.

Ευθύνεται και για την πτώση της Αυτοκρατορίας;

Για να υπολογίσουν τι αντίκτυπο θα μπορούσε να έχει η ρύπανση, οι επιστήμονες στράφηκαν σε ατμοσφαιρικά μοντέλα για να χαρτογραφήσουν πώς ο μόλυβδος εξαπλώθηκε στην Ευρώπη. Στη συνέχεια, βασίστηκαν σε σύγχρονες μελέτες για να υπολογίσουν πόση ποσότητα του νευροτοξικού μετάλλου συσσωρεύτηκε στα παιδιά και τι αντίκτυπο θα μπορούσε να έχει στον δείκτη νοημοσύνης τους.

Κατά μέσο όρο, τα επίπεδα μολύβδου στο αίμα των παιδιών στην ακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας θα μπορούσαν να είχαν αυξηθεί κατά 2,4 μικρογραμμάρια ανά δεκάγραμμο, όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές, κάτι που πιθανότατα μείωσε το IQ τους κατά 2,5 έως 3 μονάδες. Όταν λαμβάνεται υπόψη ο μόλυβδος υποβάθρου, τα επίπεδα του παιδικού αίματος μπορεί να έφταναν περίπου τα 3,5 μικρογραμμάρια ανά δεκάλιτρο.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αριθμούσε περισσότερους από 80 εκατομμύρια ανθρώπους στο απόγειό της, πράγμα που σημαίνει ότι περίπου το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού θα μπορούσε να έχει εκτεθεί στη ρύπανση από μόλυβδο που παρήγαγε η εξόρυξη και η τήξη. Οι επιπτώσεις της δηλητηρίασης από μόλυβδο μπορεί να είναι τόσο σοβαρές που οι μελετητές έχουν συζητήσει αν συνέβαλε στην πτώση της αυτοκρατορίας.

«Μια μείωση του δείκτη νοημοσύνης κατά 2,5 έως 3 μονάδες μπορεί να μην ακούγεται μεγάλη, αλλά αφορούσε το σύνολο του πληθυσμού και θα παρέμενε για τα σχεδόν 180 χρόνια της Pax Romana», λέει ο McConnell. «Το αφήνω στους επιδημιολόγους, τους αρχαίους ιστορικούς και τους αρχαιολόγους να καθορίσουν αν τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης από μόλυβδο και οι επιπτώσεις στην υγεία που έχουμε εντοπίσει […] ήταν αρκετά για να αλλάξουν την ιστορία».

Διαβασε ακομα

Aλήθειες και υπερβολές. Πόσα ξέρει το Hollywood για τους μονομάχους;

Ενώ η ατμοσφαιρική ρύπανση από μόλυβδο μειώθηκε μετά τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αυξήθηκε και πάλι τον Μεσαίωνα και εκτινάχθηκε στον 20ό αιώνα με τη βιομηχανική επανάσταση και την καύση ορυκτών καυσίμων, συμπεριλαμβανομένων των μολυβδούχων καυσίμων για τα οχήματα.

Μια μελέτη του 2021 από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι τα επίπεδα μολύβδου στο αίμα σε παιδιά ηλικίας ενός έως πέντε ετών μειώθηκαν από 15,2 σε 0,83 μικρογραμμάρια ανά δεκάγραμμο μεταξύ των τελών της δεκαετίας του 1970 και του 2016, καθώς απαγορεύτηκαν τα μολυβδούχα καύσιμα.