Ένα προ πολλού εξαφανισμένο θαλάσσιο πλάσμα το οποίο μοιάζει με κορδέλα, στο μέγεθος ενός ανθρώπινου χεριού, ήταν ένα από τα πρώτα ζώα που εξέλιξαν αυτό που σήμερα θα χαρακτηρίζαμε σπονδυλική στήλη. Οι επιστήμονες αναγνώρισαν πρόσφατα το νευρικό σύστημα του ζώου γυρνώντας το απολίθωμά του ανάποδα.

Ο παλαιοντολόγος Τσαρλς Ντούλιτλ Γούλκοτ συνάντησε για πρώτη φορά απολιθώματα του αρχαίου ζώου ονόματι Pikaia στην περιοχή της Βρετανικής Κολομβίας, με το αντικείμενο της μελέτης του να χρονολογείται 508 εκατομμύρια χρόνια πριν και τα ευρήματα να περιγράφονται σε μια πραγματεία του 1911.

Το ζώο, σε σχήμα κορδέλας θυμίζει εκ πρώτης όψεως γυμνοσάλιαγκα και είχε μήκος περίπου 6,3 ίντσες (16 εκατοστά), με ένα πεπλατυσμένο, κωνικό σώμα, μικροσκοπικό κεφάλι, δύο πλοκάμια και κρόσσια με εξωτερικά βράγχια. Αρχικά θεωρήθηκε ότι ήταν στοιχειώδη πόδια, έτσι το ζώο τοποθετήθηκε με αυτές τις δομές στραμμένες προς τα κάτω.

Το 2012, μετά από δεκαετίες μελέτης των απολιθωμάτων του αρχαίου οργανισμού, οι ερευνητές περιέγραψαν τις απολιθωμένες εσωτερικές του δομές με μεγάλη λεπτομέρεια. Αναγνώρισαν ένα μακρύ σκέλος κοντά στην κοιλιά ως αιμοφόρο αγγείο και ονόμασαν μια τρισδιάστατη δομή σε σχήμα λουκάνικου που τρέχει κάτω από την πλάτη του ζώου ως ραχιαίο όργανο, το οποίο πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε για εσωτερική υποστήριξη, αν και ανατομικά ένα τέτοιο όργανο δεν έμοιαζε με οτιδήποτε φαίνεται σε απολιθώματα ή ζωντανά ζώα.

Ωστόσο, πρόσφατη ανάλυση των απολιθωμάτων Pikaia από μια άλλη ομάδα επιστημόνων, που δημοσιεύτηκε στις 11 Ιουνίου στο περιοδικό Current Biology, έχει ανατρέψει αυτήν την άποψη και όλες τις άλλες προηγούμενες μελέτες σχετικά με το Pikaia.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, παλαιότερες ανατομικές ερμηνείες τοποθετούσαν το ζώο με λάθος πλευρά προς τα πάνω. Το λεγόμενο ραχιαίο όργανο βρισκόταν στην πραγματικότητα στην κοιλιά και ήταν το έντερο του Pikaia. Το υποτιθέμενο αιμοφόρο αγγείο ήταν ένα ραχιαίο νεύρο, ένα χαρακτηριστικό που σχετίζεται με την ομάδα ζώων που είναι γνωστή ως χορδωτά, στο γένος Chordata.

Pikaia και νεότερες εξελίξεις

Η επανεκτίμηση της εξελικτικής πορείας του Pikaia ξεκίνησε πριν από χρόνια από έναν συνσυγγραφέα της νέας μελέτης, τον Δρ Jakob Vinther, λέκτορα μακροεξέλιξης στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ στο Ηνωμένο Βασίλειο, δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Τζιοβάνι Μουσίνι (Giovanni Mussini), ερευνητής και υποψήφιος διδάκτορας στο Τμήμα Επιστημών της Γης στο Πανεπιστήμιο του Cambridge στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Υπήρχαν αρκετοί λόγοι για να επανεξετάσουμε τις προηγούμενες ερμηνείες των απολιθωμάτων, είπε ο Μουσίνι μιλώντας στο CNN. Πρώτον, υπήρχε το αίνιγμα αυτού που οι επιστήμονες πίστευαν ότι ήταν η θέση του ραχιαίου οργάνου. Η τοποθέτησή του – κοντά στην υποτιθέμενη πλάτη του Pikaia – απέκλεισε φαινομενικά την πιθανότητα το όργανο να είναι έντερο.

Μόλις το Pikaia αναποδογυρίστηκε, ωστόσο, η θέση και τα χαρακτηριστικά του οργάνου είχαν πιο νόημα ανατομικά. Διευρύνθηκε και επεκτάθηκε στον φάρυγγα του ζώου, την περιοχή του λαιμού όπου ένα έντερο συνήθως συνδέεται με ένα στόμα. Η τρισδιάστατη κατάστασή του θα μπορούσε να εξηγηθεί από την παρουσία χημικά αντιδρώντων ιστών – χαρακτηριστικά ενός εντέρου. Σε άλλα απολιθώματα του Burgess Shale, άφθονα ιόντα και αντιδραστικές ενώσεις που συνήθως βρίσκονται στον ιστό του εντέρου προκαλούν τις πεπτικές δομές να μεταλλοποιούνται πιο γρήγορα από το υπόλοιπο σώμα και έτσι να διατηρούν περισσότερα από τα αρχικά τους σχήματα. Σύμφωνα με τη μελέτη, οι δομές μέσα στο όργανο του Pikaia ήταν πιθανώς υπολείμματα τροφής που είχε καταπιεί.

Το υποτιθέμενο αιμοφόρο αγγείο του Pikaia ήταν επίσης ανατομικά μπερδεμένο, καθώς του έλειπαν τα κλαδιά που συνήθως βρίσκονται στα αιμοφόρα αγγεία των σπονδυλωτών. «Είναι μια ενιαία γραμμή που διατρέχει το μεγαλύτερο μέρος του σώματος μέχρι το κεφάλι, όπου διακλαδίζεται σε αυτά τα δύο σκέλη στα πλοκάμια», είπε ο Μουσίνι.

Πολλά σχετικά με την ανατομία του Pikaia παραμένουν ένα μυστήριο, αλλά το να το κοιτάξουμε από μια νέα οπτική γωνία θα μπορούσε να προσφέρει νέες γνώσεις για την αινιγματική σειρά χαρακτηριστικών του, συμπλήρωσε ο ίδιος.

«Πολλές από αυτές τις λεπτομέρειες έχουν έρθει στο φως μόνο τα τελευταία 10 ή 12 χρόνια», πρόσθεσε ο Μουσίνι και κατέληξε: «Οι συγγραφείς της εργασίας του 2012 μπορούν σίγουρα να συγχωρεθούν που δεν έφεραν αυτές τις λεπτομέρειες στη συζήτηση, επειδή είναι ένα έργο σε εξέλιξη».

Με πληροφορίες από CNN