Πόσο ανθεκτική μπορεί να είναι στα αλήθεια η ζωή; Ξεκάθαρη απάντηση δεν υπάρχει, αλλά η ανακάλυψη ενός μικροσκοπικού πλάσματος στους πάγους της Σιβηρίας έχει προκαλέσει εντύπωση σε όλη την επιστημονική κοινότητα.

Σε μια πρόσφατη ανακάλυψη, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ένα σκουλήκι που είχε παγώσει εδώ και περίπου 46.000 χρόνια, επιβίωσε και παρέμενε ζωντανό.

Ο Dr. Philipp Schiffer, επικεφαλής ομάδας στο Ινστιτούτο Ζωολογίας του Πανεπιστημίου της Κολωνίας, και οι συνεργάτες του, μελετούν πώς αυτό το πλάσμα κατάφερε να επιβιώσει πολύ – μα πολύ – πέρα από τη συνήθη διάρκεια ζωής του.

Ακραίο περιβάλλον

Η Σιβηρία διαθέτει τεράστιες εκτάσεις μόνιμου παγετού, δηλαδή εδάφους ή ιζήματος που παραμένει παγωμένο για τουλάχιστον δύο συνεχόμενα χρόνια.

Το παγωμένο έδαφος μπορεί να εκτείνεται εκατοντάδες μέτρα κάτω από την επιφάνεια σε ορισμένες περιοχές, με τις χαμηλές θερμοκρασίες να διατηρούν οτιδήποτε παγιδεύεται μέσα στα στρώματά του.

Οι συνθήκες σε αυτές τις περιοχές μπορεί να είναι δύσκολες για τους ανθρώπους, αλλά το μόνιμο στρώμα πάγου σχηματίζει τέλειους θόλους για τη διατήρηση των λειψάνων των ζώων. Ο παχύς πάγος και οι ψυχρές θερμοκρασίες διατηρούν το οργανικό υλικό αρκετά φρέσκο ώστε να μπορεί να μελετηθεί χιλιάδες χρόνια αργότερα.

Η ζωή σε παύση

Το αναστημένο σκουλήκι ανήκει σε ένα γένος που είναι γνωστό για την ικανότητά του να εισέρχεται σε κρυπτοβίωση, η οποία είναι μια βιολογική στρατηγική όπου η ζωή φαίνεται να σταματά υπό ψυχρές συνθήκες.

Καμία σημαντική μεταβολική δραστηριότητα δεν λαμβάνει χώρα σε αυτή την κατάσταση και οι οργανισμοί μπορούν να αντέξουν σοβαρές περιβαλλοντικές συνθήκες που υπό άλλες συνθήκες θα ήταν θανατηφόρες.

Οι βιολόγοι έχουν καταγράψει κρυπτοβιοσία και σε άλλα πλάσματα, όπως τα tardigrades και ορισμένες γαρίδες άλμης. Τα ζώα σταματούν τις συνήθεις λειτουργίες του σώματός τους έως ότου μπορέσουν να επιστρέψουν σε ένα περιβάλλον που μπορεί να υποστηρίξει την ανάπτυξη και την αναπαραγωγή.

Σημασία του κατεψυγμένου σκουληκιού

Οι ειδικοί ταυτοποίησαν το σκουλήκι ως Panagrolaimus kolymaensis, ένα είδος που δεν είχε περιγραφεί προηγουμένως στην επιστημονική βιβλιογραφία.

Η ραδιοχρονολόγηση έδειξε ότι το δείγμα ήταν ηλικίας δεκάδων χιλιάδων ετών, υποδεικνύοντας ότι το σκουλήκι αυτό πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξής του σε αναστολή της ζωής του κάτω από παγωμένο ίζημα.

Ανασύρθηκε σε βάθος περίπου 37 μέτρων και αυτή η θέση το βοήθησε να παραμείνει προστατευμένο σε αυτό το έντονο κρύο, ενώ παράλληλα του έδωσε την ευκαιρία να αναστηθεί στα σύγχρονα εργαστήρια, όπου επανήλθε σε κανονική δραστηριότητα και μάλιστα παρήγαγε απογόνους.

Μοναδικές στρατηγικές επιβίωσης

Σύμφωνα με το earth.com που επικαλείται τους ερευνητές, αυτού του είδους τα σκουλήκια ζουν συνήθως μόνο έναν ή δύο μήνες. Το σκουλήκι που ξαναζωντάνεψε στο εργαστήριο ξεπέρασε αυτό το χρονικό περιθώριο αξιοποιώντας κρυπτοβιοτικές δυνάμεις που βρίσκονται ακόμη υπό διερεύνηση.

Ειδικά μόρια μπορεί να σταθεροποιούν τα κύτταρα αυτών των σκουληκιών, διατηρώντας τα άθικτα παρά την ακραία ξηρασία ή τις μεταβολές της θερμοκρασίας. Παρόμοια μόρια έχουν βρεθεί και σε άλλους οργανισμούς που είναι γνωστό ότι επιβιώνουν από την αφυδάτωση και την κατάψυξη.

«Κανείς δεν είχε σκεφτεί ότι αυτή η διαδικασία θα μπορούσε να διαρκέσει χιλιετίες, 40.000 χρόνια ή και περισσότερο. Είναι απλά εκπληκτικό ότι η ζωή μπορεί να ξεκινήσει ξανά μετά από τόσο καιρό, σε μια κατάσταση μεταξύ ζωής και θανάτου», δήλωσε ο Δρ Schiffer.

Η κληρονομιά του παγωμένου σκουληκιού

Το αρχικό δείγμα μπορεί πλέον να έχει πεθάνει, ωστόσο οι απόγονοί του παραμένουν ζωντανοί κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες. Αυτό παρέχει περισσότερες ευκαιρίες για δοκιμές σχετικά με το πώς αυτά τα σκουλήκια χειρίζονται την επανυδάτωση, τις αλλαγές στη θερμοκρασία και την παρατεταμένη χειμερία νάρκη.

Γενετικές συγκρίσεις με άλλα είδη μπορούν να ρίξουν φως στο κατά πόσον αυτά τα χαρακτηριστικά αναπτύχθηκαν μία φορά στην ιστορία των σκουληκιών ή εξελίχθηκαν σε πολλές γενεαλογικές γραμμές ξεχωριστά. Όπως και να έχει, τα αποτελέσματα αμφισβητούν την ιδέα ότι τα έμβια όντα δεν μπορούν να κάνουν παύσεις για χιλιετίες.