Υπάρχουν επιστημονικές ανακαλύψεις που δεν περιορίζονται απλώς στην αύξηση της γνώσης μας για το σύμπαν, αλλά αποτελούν σταθμό στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού αφού μας αναγκάζουν να επανατοποθετηθούμε μέσα στο αχανές κοσμικό σκηνικό.

Μια τέτοια στιγμή ήταν όταν για πρώτη φορά διαστημόπλοια έστειλαν πίσω εικόνες της Γης – έναν γαλάζιο κόκκο μέσα στο απόλυτο σκοτάδι. Μια άλλη, ωστόσο, εξίσου καθοριστική στιγμή, ενδέχεται να πλησιάζει: η ανακάλυψη ενδείξεων εξωγήινης ζωής σε άλλους πλανήτες και συγκεκριμένα στον πλανήτη K2-18b, όπου εντοπίστηκε ένα αέριο το οποίο στη Γη παράγεται μόνο από απλούς θαλάσσιους μικροοργανισμούς.

Ο καθηγητής Nikku Madhusudhan από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ θεωρεί πως η απάντηση στο θεμελιώδες ερώτημα «είμαστε μόνοι μας στο σύμπαν;» είναι πλέον πολύ κοντά.

Από τις ιστορίες και τους μύθους στην επιστημονική αλήθεια

Ο άνθρωπος ανέκαθεν κοίταζε τον ουρανό και φανταζόταν μορφές ζωής. Στις αρχές του 20ού αιώνα, κάποιοι αστρονόμοι παρατηρούσαν «κανάλια» στον Άρη, οδηγώντας σε θεωρίες για εξελιγμένους πολιτισμούς στον Κόκκινο Πλανήτη. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα των ιπτάμενων δίσκων με τα «μικρά πράσινα ανθρωπάκια».

Η επιστημονική έρευνα, ωστόσο, ακολούθησε άλλο μονοπάτι. Η έμφαση μετατοπίστηκε από τον Άρη σε εξωπλανήτες – πλανήτες που περιστρέφονται γύρω από άλλα άστρα.

Από το 1992 και μετά, όταν ανακαλύφθηκε ο πρώτος τέτοιος πλανήτης, έχουμε εντοπίσει σχεδόν 6.000 εξωπλανήτες – με αρκετούς να βρίσκονται στη λεγόμενη «Ζώνη της Χρυσομαλλούσας» – ή κατοικήσιμη ζώνη – δηλαδή σε απόσταση όπου μπορεί να υπάρξει στην επιφάνειά τους νερό σε υγρή κατάσταση. Ο K2-18b είναι ένας από αυτούς.

Διαβασε ακομα

Μήπως οι εξωγήινοι βρίσκονται ήδη στη Γη; Τα σημάδια που δεν βλέπουμε

Τεχνολογία που αγγίζει το αδύνατο

Η αναζήτηση ζωής απαιτούσε, μέχρι πρόσφατα, τεχνολογία που δεν υπήρχε ή που δεν ήταν άμεσα διαθέσιμη. Οι επιστήμονες, ωστόσο, ανέπτυξαν όργανα που αναλύουν την ατμόσφαιρα μακρινών πλανητών μέσα από το φως των άστρων τους, αναζητώντας «βιοϋπογραφές» – χημικά ίχνη που υποδηλώνουν ζωή.

Το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb (JWST) της NASA, για παράδειγμα, το οποίο ανίχνευσε το βιοϋλικό στον K2-18b, είναι το ισχυρότερο τηλεσκόπιο που κατασκευάστηκε ποτέ.

Αν και δεν μπορεί να ανιχνεύσει πλανήτες τόσο μικρούς όσο η Γη, άλλες αποστολές όπως το Habitable Worlds Observatory της NASA (για τη δεκαετία του 2030) και το Ευρωπαϊκό Υπερ-τηλεσκόπιο ESO στη Χιλή αναμένεται να προσφέρουν ακόμα πιο λεπτομερείς παρατηρήσεις.

Έτσι, αν επιβεβαιωθούν οι ενδείξεις για εξωγήινη ζωή, δεν θα υπάρξει πανηγυρισμός αλλά επιστημονική συζήτηση: μπορεί το βιοϋλικό να δημιουργείται και από μη-βιολογικές διαδικασίες; Αν όχι, τότε θα αρχίσει να διαμορφώνεται μια ευρύτερη θεωρία ότι δεν είμαστε μόνοι.

Όπως εξηγεί η αστρονόμος Catherine Heymans στο BBC, όσο συγκεντρώνονται περισσότερα δεδομένα από διαφορετικούς πλανήτες, τόσο αυξάνεται η αξιοπιστία των συμπερασμάτων.

Ζωή εδώ κοντά: Στο ηλιακό μας σύστημα

Για τους επιστήμονες, το πιο ισχυρό τεκμήριο ενδέχεται να έρθει όχι από τους εξωπλανήτες αλλά από το δικό μας ηλιακό σύστημα. Η Ευρωπαϊκή Αποστολή ExoMars θα επιχειρήσει να ανιχνεύσει ζωή κάτω από την επιφάνεια του Άρη το 2028, ενώ η αποστολή Tianwen-3 της Κίνας φιλοδοξεί να φέρει πίσω δείγματα από τον Άρη μέχρι το 2031.

Επιπλέον, αποστολές όπως η Dragonfly της NASA θα εξερευνήσουν εξωτικά φεγγάρια όπως ο Τιτάνας, που έχει λίμνες και σύννεφα από οργανικά υλικά. Η ύπαρξη υγρού νερού, οργανικών ενώσεων και πηγής ενέργειας – τα τρία στοιχεία που απαιτούνται για τη ζωή – καθιστούν αυτά τα σώματα εξαιρετικά υποσχόμενα.

Η καθηγήτρια Michele Dougherty, μάλιστα, αναφέρει πως η ίδια θα εκπλαγεί αν δεν υπάρχει ζωή σε κάποιο από τα παγωμένα φεγγάρια του Δία ή του Κρόνου.

Διαβασε ακομα

Η αλήθεια είναι εκεί έξω: Οι ισχυρότερες μέχρι σήμερα ενδείξεις εξωγήινης ζωής

Επανατοποθέτηση του ανθρώπου στο σύμπαν

Προσοχή, όμως! Η πιθανή ύπαρξη ζωής σε άλλους κόσμους δεν σημαίνει αυτόματα ύπαρξη νοήμονος ζωής. Η μετάβαση από τη μικροβιακή ζωή σε πολύπλοκους οργανισμούς και κατόπιν σε συνειδητά όντα είναι τεράστια και ακόμα δεν γνωρίζουμε τι απαιτεί.

Ωστόσο, ακόμα και η ανακάλυψη απλής ζωής θα έχει μεγάλες συνέπειες. Ο Dr. Robert Massey πιστεύει ότι η ανθρωπότητα θα δεχτεί ένα ισχυρό πλήγμα στον εγωισμό της: «Όπως όταν πιστεύαμε ότι είμαστε το κέντρο του σύμπαντος», και τελικά οι επιστημονικές ανακαλύψεις μας έκαναν να αλλάξουμε γνώμη.

Για την Dougherty, η ανακάλυψη ζωής θα είναι παρηγορητική για τους ανθρώπους, αφού θα επιβεβαιώσει ότι «είμαστε μέρος ενός ευρύτερου υφάσματος ύπαρξης».

Ο καθηγητής Madhusudhan, από την άλλη, συνοψίζει το ουσιαστικότερο όλων: η ανακάλυψη ζωής θα μεταμορφώσει την ανθρώπινη ψυχή. Θα αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας, την ανθρωπότητα και το σύμπαν.

«Όταν θα κοιτάμε τον ουρανό, δεν θα βλέπουμε απλώς άστρα και πλανήτες – θα βλέπουμε έναν ζωντανό ουρανό», λέει. «Θα είναι ένα εξελικτικό βήμα για την ανθρωπότητα».