Μεγέθυνση κειμένου
Οι επιστήμονες ερευνούν γιατί όρισμένα είδη ζώων δεν νοσούν από καρκίνο, ενώ άλλα μαστίζονται από όγκους - Η μελέτη που θα μπορούσε να οδηγήσει σε βελτιωμένο έλεγχο του καρκίνου στον άνθρωπο
Οι επιστήμονες δίνουν μάχη να λύσουν ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ιατρικής: γιατί ορισμένα είδη ζώων δεν νοσούν από καρκίνο, ενώ άλλα μαστίζονται από όγκους που τους οδηγούν στο θάνατο. Οι φάλαινες τείνουν να έχουν χαμηλά ποσοστά καρκίνου, αλλά για τους σκύλους και τις γάτες είναι η κύρια αιτία θανάτου. Οι αλεπούδες και οι λεοπαρδάλεις είναι επιρρεπείς, ενώ τα πρόβατα και οι αντιλόπες όχι. Οι νυχτερίδες είναι επίσης καλά θωρακισμένες από τον καρκίνο αλλά όχι τα ποντίκια ή οι αρουραίοι. Στους ανθρώπους, ο καρκίνος αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου που σκοτώνει περίπου 10 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως.
Το παράδοξο του Peto
Ακόμη πιο αινιγματικό είναι ότι τεράστια σε μέγεθος ζώα, συμπεριλαμβανομένων των φαλαινών και των ελεφάντων, τείνουν να αποφεύγουν τον καρκίνο, ενώ θα έπρεπε κανονικά να διατρέχουν περισσότερο κίνδυνο ακριβώς επειδή διαθέτουν τεράστιο αριθμό κυττάρων, καθένα από τα οποία θα μπορούσε να προκαλέσει έναν όγκο.
Πρόκειται για το παράδοξο του Peto, που πήρε το όνομά του από τον Βρετανό στατιστικολόγο Richard Peto, ο οποίος βρίσκεται στο επίκεντρο των ερευνών που διεξάγουν σχετικά οι επιστήμονες του Ινστιτούτου Wellcome Sanger στο Κέιμπριτζ.
Στους ανθρώπους, ο καρκίνος αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου που σκοτώνει περίπου 10 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως
«Ο καρκίνος είναι μια ασθένεια που εμφανίζεται όταν ένα κύτταρο του σώματος υφίσταται μια σειρά μεταλλάξεων στο DNA του και αρχίζει να διαιρείται ανεξέλεγκτα, και η άμυνα του οργανισμού αποτυγχάνει να σταματήσει αυτή την ανάπτυξη» δήλωσε ο επικεφαλής του προγράμματος Alex Cagan. «Όσο περισσότερα κύτταρα διαθέτει ένα ζώο, θα έλεγε κανείς ότι τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος για να εμφανιστεί καρκίνος – να γίνει δηλαδή ένα κύτταρο καρκινικό».
Η άποψη αυτή υποστηρίζεται από τον Simon Spiro, κτηνίατρο-παθολόγο άγριας ζωής του ZSL. «Σκεφτείτε τα κύτταρα ως λαχεία: όσο περισσότερα έχετε, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να κερδίσετε ένα τζακ ποτ που, στην προκειμένη περίπτωση, είναι ο καρκίνος. Έτσι, αν έχετε χίλιες φορές περισσότερα κύτταρα από έναν άνθρωπο, τότε θα πρέπει να έχετε χίλιες φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανιστεί καρκίνος».
Από αυτή την άποψη, υπάρχουν ορισμένα είδη φαλαινών που δεν θα έπρεπε να είναι σε θέση να φτάσουν την ηλικία του ενός έτους χωρίς να πάθουν καρκίνο, επειδή έχουν τόσα πολλά κύτταρα – αρκετά τετράκις εκατομμύρια σε σύγκριση με τον άνθρωπο, που έχει μόνο τρισεκατομμύρια, δηλαδή χιλιαπλάσια μείωση του αριθμού τους. Αλλά δεν παρατηρείται κάτι τέτοιο.
Οι φάλαινες Bowhead έχουν μέση διάρκεια ζωής 100 έως 200 χρόνια, για παράδειγμα, ενώ οι ελέφαντες έχουν μέση διάρκεια ζωής περίπου 70 χρόνια. Ωστόσο, σε σύγκριση με τον άνθρωπο, όλοι τους έχουν χιλιάδες φορές περισσότερα κύτταρα, καθένα από τα οποία αποτελεί δυνητικό παράγοντα για την έναρξη μιας μετάλλαξης που θα μπορούσε να οδηγήσει σε καρκίνο.
Οι μεταλλάξεις των κυττάρων
Σε μια προσπάθεια να κατανοήσουν αυτό το παράδοξο, η ομάδα Sanger μελέτησε μια σειρά από ζώα που είχαν πεθάνει από φυσικά αίτια στο ζωολογικό κήπο του Λονδίνου. Όλα ήταν θηλαστικά και περιλάμβαναν λιοντάρια, τίγρεις, καμηλοπαρδάλεις, κουνάβια και λεμούριους. Επιπλέον, στη μελέτη συμπεριλήφθηκαν και γυμνοί τυφλοπόντικες από ένα διαφορετικό κέντρο.
«Μοιάζουν με λουκάνικα κοκτέιλ με δόντια» δήλωσε ο Cagan. «Έχουν το μέγεθος ενός ποντικιού, αλλά ζουν περίπου 30 χρόνια και σχεδόν ποτέ δεν παθαίνουν καρκίνο». Στη συνέχεια, οι επιστήμονες απομόνωσαν τα κύτταρα γνωστά ως κύτταρα εντερικών κρυπτών από κάθε ζώο που πέθανε πρόσφατα και μελέτησαν το γονιδίωμά τους.
«Αυτά αναπληρώνονται συνεχώς από τα βλαστικά κύτταρα και αποτελούν έναν πρώτης τάξεως τρόπο σύγκρισης των γονιδιωμάτων. Τα χρησιμοποιήσαμε για να μετρήσουμε τον αριθμό των μεταλλάξεων που κάθε είδος συσσωρεύει κάθε χρόνο» πρόσθεσε ο Cagan.
«Αυτό που διαπιστώσαμε ήταν πολύ εντυπωσιακό. Ο αριθμός των μεταλλάξεων που συσσώρευε το καθένα κάθε χρόνο διέφερε πάρα πολύ. Ουσιαστικά, διαπιστώθηκε ότι τα μακρόβια είδη συσσωρεύουν μεταλλάξεις με βραδύτερο ρυθμό, ενώ τα βραχύβια είδη το έκαναν με ταχύτερο ρυθμό.
Για παράδειγμα, στον άνθρωπο, έχουμε περίπου 47 μεταλλάξεις το χρόνο, ενώ στο ποντίκι είναι περίπου 800 μεταλλάξεις το χρόνο. Τα τελευταία ζουν περίπου 4 χρόνια. Η μέση διάρκεια ζωής του ανθρώπου είναι 83,6 χρόνια».
Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι, στο τέλος της ζωής τους, όλα τα ζώα που μελετήθηκαν είχαν συγκεντρώσει περίπου 3.200 μεταλλάξεις. «Ο παρόμοιος αριθμός μεταλλάξεων στο τέλος της διάρκειας ζωής αυτών των διαφορετικών ζώων είναι εντυπωσιακός, αν και δεν είναι ακόμη σαφές αν αυτό αποτελεί αιτία γήρανσης» δήλωσε ο Cagan.
Ωστόσο, ο ακριβής τρόπος με τον οποίο τα μακρόβια ζώα επιβραδύνουν επιτυχώς τον ρυθμό των μεταλλάξεων του DNA τους δεν είναι σαφής. Επιπλέον, η σχέση μεταξύ του ρυθμού μεταλλάξεων και της διάρκειας ζωής έχει διαπιστωθεί μόνο για τα ζώα που έχουν χαμηλή έως μεσαία διάρκεια ζωής. «Μπορούμε να μελετήσουμε μόνο πλάσματα που έχουν πεθάνει με φυσικό θάνατο, και αυτή η μεγάλη διάρκεια ζωής είναι εξ ορισμού σπάνια» δήλωσε ο Spiro.
Επιπλέον, η πρώτη φάση του προγράμματος Sanger-Zoo εξέτασε μόνο θηλαστικά. Τώρα επεκτείνεται σε φυτά, έντομα και ερπετά. «Τα έντομα που ζουν σε κοινότητες όπως τα μυρμήγκια είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα», δήλωσε ο Cagan. «Τα εργατικά μυρμήγκια και η βασίλισσά τους έχουν το ίδιο γονιδίωμα, αλλά η βασίλισσα ζει 30 χρόνια, ενώ οι εργάτριες ένα ή δύο» είπε.
Σε κάθε περίπτωση, το σημαντικό στοιχείο είναι ότι η σύνδεση μεταξύ των ποσοστών μεταλλάξεων, των όγκων και της γήρανσης δίνει νέα εργαλεία κατανόησης και των διαδικασιών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε βελτιωμένο έλεγχο του καρκίνου, άλλα και σε θεραπείες που θα μπορούσαν να μετριάσουν τις χειρότερες επιπτώσεις της γήρανσης.
Με πληροφορίες από Guardian
