Ο Μέγκιος, ένας αρχαίος Κινέζος φιλόσοφος, έγραψε πριν από αιώνες ότι «η φιλία είναι ένα μυαλό σε δύο σώματα». Η σύγχρονη επιστήμη, ωστόσο, έρχεται να προσθέσει και άλλη ΄μία παράμετρο – πως η φιλία είναι επίσης ένας μικροβιόκοσμος σε δύο σώματα.

Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι όσο περισσότερο αλληλεπιδρούν οι άνθρωποι, τόσο πιο παρόμοια γίνεται η σύνθεση των μικροοργανισμών στα έντερά τους, ακόμη και αν δεν ζουν στο ίδιο σπίτι. Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, αποκαλύπτει επίσης ότι το μικροβίωμα ενός ατόμου επηρεάζεται όχι μόνο από τις στενότερες κοινωνικές επαφές του, αλλά και από τις διασυνδέσεις αυτών των επαφών – με άλλα λόγια, από τους φίλους των φίλων του.

Τα μικρά χωριά στην Ονδούρα

Στην καρδιά της δυτικής ζούγκλας της Ονδούρας, επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Yale πέρασαν 10 χρόνια «στρατολογώντας» 1.787 ενήλικες από 18 απομονωμένα χωριά για να δώσουν δείγματα κοπράνων.

Όλοι οι συμμετέχοντες ακολουθούσαν μια παραδοσιακή διατροφή και είχαν περιορισμένη έκθεση σε αντιβιοτικά ή άλλα φάρμακα, με τον Νικόλα Χρηστάκη, επικεφαλής συγγραφέα της μελέτης, να εξηγεί ότι ο ίδιος και η ομάδα του ήταν πολύ τυχεροί «που οι συμμετέχοντες ήταν εξυπηρετικοί και αφοσιωμένοι».

Οι ερευνητές έπρεπε να εντοπίσουν με ακρίβεια τις επαφές κάθε εθελοντή, κάτι που θα ήταν πολύ πιο δύσκολο σε μεγαλύτερες πόλεις, όπως η Μαδρίτη ή η Νέα Υόρκη. Έτσι, τα χωριά στην Ονδούρα, σε αυτή την περίπτωση, ήταν ιδανικά.

Τι είναι το μικροβίωμα

Ο Francisco Guarner, διευθυντής της Μονάδας Έρευνας Πεπτικού Συστήματος στο Γενικό Νοσοκομείο Vall d’Hebron της Βαρκελώνης, αναφέρει πως το μικροβίωμα είναι η κοινότητα των βακτηρίων, των ιών και των μυκήτων που αποικίζουν τον πεπτικό σωλήνα.

«Θα μπορούσαμε να το θεωρήσουμε ως ένα άλλο όργανο του ανθρώπινου σώματος – ένα σύνολο βιολογικών λειτουργιών που βοηθούν στην επιβίωση του ατόμου», εξηγεί στην El Pais. Αν και αυτό το «όργανο» βρίσκεται μέσα μας, λειτουργεί σύμφωνα με τους δικούς του κανόνες και ιεραρχίες, οργανώνεται με τον δικό του τρόπο και δεν χειραγωγείται εύκολα.

«Είναι απαραίτητο για την πέψη της τροφής. Μας παρέχει ένζυμα και μεταβολικές οδούς που λείπουν από τον άνθρωπο», εξηγεί ο Guarner. Χάρη στον μικροβιόκοσμο, για παράδειγμα, είμαστε σε θέση να χωνέψουμε τις φυτικές ίνες. Παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη ενός ισορροπημένου ανοσοποιητικού συστήματος.

Διαβασε ακομα

Δεν τα βλέπεις αλλά μπορεί να φέρουν το τέλος του κόσμου με έναν τρόπο που δεν έχεις φανταστεί

Κάθετη και οριζόντια μετάδοση

Εδώ και δεκαετίες, η επιστήμη διερευνά τη σύνθεση του μικροβιόκοσμου για να κατανοήσει πώς αναπτύσσεται σε κάθε άτομο. Η Mireia Vallés Colomer, διευθύντρια της ερευνητικής ομάδας για το μικροβίωμα στο Πανεπιστήμιο Pompeu Fabra, εξηγεί ότι η κάθετη μετάδοση θεωρούνταν προηγουμένως η πιο πιθανή εξήγηση.

«Κληρονομούμε αυτούς τους μικροοργανισμούς σε μεγάλο βαθμό από τις μητέρες μας, μέσω του τοκετού και του θηλασμού. Μοιραζόμαστε επίσης βακτήρια που η γιαγιά μας πέρασε στη μητέρα μας», αναφέρει.

Ωστόσο, η νέα μελέτη δείχνει ότι ο μικροβιόκοσμος εξελίσσεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, με τις κοινωνικές επαφές να παίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτές τις αλλαγές – αυτό που είναι γνωστό ως οριζόντια μετάδοση.

«Μας εξέπληξε πραγματικά η έκταση της ανταλλαγής μικροβίων μεταξύ των κοινωνικών δικτύων. Μπορούμε πραγματικά να προβλέψουμε ποιοι είναι οι φίλοι σας με βάση το πόσο παρόμοια είναι τα μικρόβια στα κόπρανά σας με τα δικά τους», λέει ο κ. Χριστάκης.

Τα δεδομένα δείχνουν ότι:

• τα άτομα που ζουν στο ίδιο νοικοκυριό μοιράζονται έως και 14% των μικροβιακών στελεχών στα έντερά τους
• όσοι δεν ζουν μαζί αλλά περνούν αρκετό χρόνο παρέα μοιράζονται το 10%
• τα άτομα που ζουν στην ίδια πόλη αλλά με περιορισμένη αλληλεπίδραση μοιράζονται μόνο το 4%.

Οι συγγραφείς σημειώνουν, επίσης ότι υπάρχει μια σαφής αλυσίδα μετάδοσης, καθώς οι φίλοι των φίλων μοιράζονται περισσότερα μικροβιακά στελέχη απ’ ό,τι θα αναμενόταν μόνο από την τύχη.

Διαβασε ακομα

Γιατί οι άνθρωποι ξεκίνησαν να δίνουν ο ένας το χέρι στον άλλο

Η μέθοδος μετάδοσης

Ένα ερώτημα που περιβάλλει αυτή την έρευνα είναι ο τρόπος με τον οποίο μεταδίδονται τα βακτηριακά στελέχη από τον ένα μικροβιόκοσμο στον άλλο. «Δεν έχουμε μια πειστική απάντηση ως προς τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αυτή η μετάδοση», λέει η Vallés. «Αυτό που υποθέτουμε είναι ότι αυτό που φτάνει στο έντερο πρέπει να περάσει από το στόμα. Πολλά βακτήρια του μικροβιώματος δεν ανέχονται την έκθεση στο οξυγόνο για πολύ καιρό, οπότε είναι απαραίτητη η στενή επαφή, αλλά δεν γνωρίζουμε ακριβώς πώς συμβαίνει αυτό».

Ωστόσο, ο Guarner εξηγεί ότι τα κόπρανα και το στόμα φαίνεται να είναι οι σημαντικότεροι φορείς μετάδοσης – με άλλα λόγια, παρόλο που διατηρούμε διαφορετικά επίπεδα προσωπικής υγιεινής, προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι τα βακτήρια που συνήθως βρίσκονται στο έντερο εμφανίζονται και στα χέρια. Με αυτόν τον τρόπο φτάνουν τελικά στο στόμα.

Ορισμένα βακτήρια καταφέρνουν να επιβιώσουν στο ταξίδι από το έντερο ταξιδεύοντας με τη μορφή σπορίων, παρόμοια με τα σπόρια των μυκήτων. «Με αυτόν τον μηχανισμό μετάδοσης, η άμεση επαφή δεν χρειάζεται να είναι εξαιρετικά στενή – μπορεί να συμβεί μέσω μιας πετσέτας ή ενός ρούχου», εξηγεί ο Guarner.

Απαραίτητα για την επιβίωση

Όπως και να έχει, οι επιστήμονες ξεκαθαρίζουν πως δεν υπάρχει λόγος πανικού. Αυτή η μεταφορά μικροοργανισμών είναι, από πολλές απόψεις, απαραίτητη για την επιβίωσή μας. Στην πραγματικότητα, νέες γραμμές έρευνας σχετικά με τη σχέση μεταξύ του μικροβιόκοσμου και της υγείας υποδηλώνουν ότι μια υγιής, ισορροπημένη κοινότητα μικροοργανισμών έχει σημαντικό αντίκτυπο σε διάφορες πτυχές της ευημερίας μας.

Ορισμένοι ερευνητές προσπαθούν να διαπιστώσουν μια άμεση σχέση μεταξύ του μικροβιόκοσμου και των μη μεταδοτικών ασθενειών, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο διαβήτης, ακόμη και η κατάθλιψη.

Ο Guarner εξηγεί πως ο μικροβιόκοσμος είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες για την ανάπτυξη της μικροβιακής ζωής: «Αυτό που συνήθως παρατηρείται είναι ότι αυτές οι ασθένειες συνδέονται με ένα ανεπαρκές μικροβίωμα».

Από την πλευρά της, η Vallés προσθέτει πως τα άτομα με τις λεγόμενες «σύγχρονες ασθένειες» υφίστανται αλλοίωση στη σύνθεση του μικροβιώματός τους.

Ωστόσο, δεν είναι ότι ένα συγκεκριμένο βακτήριο είναι υπεύθυνο για αυτές τις ασθένειες – μάλλον, είναι η συνολική απώλεια της ποικιλομορφίας εντός του μικροβιώματος που επιδεινώνει τα προβλήματα υγείας.

Στο πλαίσιο αυτό, η συγκεκριμένη έρευνα δίνει την ευκαιρία για περαιτέρω διερεύνηση του κατά πόσον αυτές οι μη μεταδοτικές ασθένειες έχουν ενδεχομένως έναν παράγοντα μεταδοτικότητας. Εάν μια ολόκληρη κοινότητα έχει εξασθενημένο μικροβιόκοσμο, οι ασθένειες αυτές θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να εξαπλωθούν ευκολότερα στον εν λόγω πληθυσμό.

Διαβασε ακομα

Ένα κρυφό βασίλειο από ιούς ζει μέσα στο έντερό σου. Αλλά δεν είναι απαραίτητα κακό

«Γνωρίζαμε ήδη ότι το κοινωνικό περιβάλλον έχει πολύ σημαντικό αντίκτυπο στη γενική υγεία. Τώρα βλέπουμε ότι συμβάλλει επίσης στη διαμόρφωση του μικροβιώματός μας, και αυτό είναι κάτι που δεν μπορούμε πλέον να αγνοούμε. Δεν μπορούμε να μελετάμε τους ανθρώπους σαν να ζούσαν απομονωμένοι, αλλά πρέπει να το κάνουμε μαζί με την κοινότητα στην οποία ανήκουν», καταλήγει η Vallés.