«Σήμερα θα ψάξουμε για τα “Big Five”. Ο Νοτιοαφρικανός οδηγός Eelco Meyjes, από ένα αυτοκίνητο του σαφάρι, ανακοινώνει κάτι που μπορεί να ακουστεί παράξενο στα προάστια του Γιοχάνεσμπουργκ. Ωστόσο, δεν μιλάει για θηράματα, αλλά για την άγρια φύση που απεικονίζεται στα γκράφιτι της πόλης.

Ο όρος “Big Five” επινοήθηκε από τους κυνηγούς μεγάλων θηραμάτων τον 19ο αιώνα και αναφέρεται στον ελέφαντα, τον ρινόκερο, το βουβάλι, το λιοντάρι και τη λεοπάρδαλη.

Παρά τα επίπεδα εγκληματικότητας και τα ψηλά τείχη που καλύπτονται από ηλεκτροφόρους φράχτες, υπάρχουν πολλές άλλες πλευρές στην καρδιά της Νότιας Αφρικής που χτυπάει δυνατά – μεταξύ των οποίων τα γκράφιτι που κοσμούν τους τοίχους.

Ο Eelco Meyjes είναι ένας τοπικός επιχειρηματίας, ο οποίος σπούδασε τέχνη στο Πανεπιστήμιο Witwatersrand της πόλης κι αυτό τον οδήγησε στην εκτίμηση των δημιουργιών στους δρόμους της πόλης. Οι περιηγήσεις αυτές αποτελούν πλέον ένα αστικό σαφάρι.

«Ξεκινάμε με το πράσινο σαφάρι όχημά μας από ένα τοπικό εστιατόριο» και προειδοποιεί χαρούμενα: Θα πρέπει να κοιτάξετε προσεκτικά για να βρείτε τα ζώα που είναι ζωγραφισμένα στους τοίχους».

Είναι πιο δύσκολο, όπως λέει, να κάνεις περιηγήσεις στο κέντρο της πόλης. Υπάρχει κίνηση παντού. Και, φυσικά, υπάρχουν οι λακκούβες που πρέπει να αποφύγετε.

Η πρώτη στάση αποκαλύπτει ένα άγριο ροζ βουβάλι που καπνίζει ένα χοντρό τσιγάρο ή ίσως ένα τσιγαριλίκι.

Οι κήποι των προαστίων είναι ακόμα πράσινοι και υπάρχουν γκράφιτι σε τόσους πολλούς τοίχους που είναι αδύνατον να μην τα παρατηρήσεις.

Ένας ροζ ελέφαντας και ένα ρομπότ διεκδικούν την προσοχή με μια γιγάντια σαύρα που φοράει κόκκινα αθλητικά παπούτσια. Ένας τοίχος μνήμης, ζωγραφισμένος και αφιερωμένος στους γκραφιτάδες που έχουν πεθάνει.

Προς το κέντρο της πόλης συναντάμε έναν καλλιτέχνη γκράφιτι που ακούει στο όνομα “Gazer”. «Το κάνω αυτό εδώ και οκτώ χρόνια» λέει καθώς δουλεύει. «Ξεκίνησα να κάνω σκέιτμπορντ και ο φίλος μου ασχολήθηκε με το γκράφιτι. Μου έμαθε πώς να ζωγραφίζω και στη συνέχεια να ζωγραφίζω σε τοίχους».

Ο Gazer είναι ένας ασυμβίβαστος καλλιτέχνης. «Μου αρέσει όταν ο κόσμος το απολαμβάνει, αλλά κάποιοι δεν καταλαβαίνουν. Δεν είναι για το κοινό. Είναι για για την ατομική έκφραση. Όλα έχουν να κάνουν με την ψυχή».

Ο “Slegh”, γνωστός και ως “Krinky Winky”, είναι ένας άλλος καλλιτέχνης που απαντά σε όσους πιστεύουν ότι το γκράφιτι είναι καταστροφικό. «Το μόνο που κάνω είναι να εφαρμόζω ένα χιλιοστό χρώματος σε έναν τοίχο. Οπότε, αν το αποκαλείτε αυτό καταστροφή, αυτή είναι η δική σας οπτική γωνία» λέει.

«Άλλα πράγματα καταστρέφουν τη γειτονιά, διαφημιστικές πινακίδες, διαφημίσεις, εταιρικές επιγραφές. Το γκράφιτι φέρνει κοντά ανθρώπους από τόσα διαφορετικά υπόβαθρα και αναδεικνύει πολιτικά ζητήματα» υπογραμμίζει.

Το γκράφιτι δεν είναι μία συνήθεια των προαστίων – σε κάποιους έφερε αναγνωρισιμότητα, όπως ο “Dbongz” Mahlathi, ο οποίος κατάγεται από μια κωμόπολη δυτικά του Γιοχάνεσμπουργκ. «Ήμουν εσωστρεφής, οπότε αυτός ήταν ο τρόπος να εκφραστώ» θυμάται. «Έβγαινα έξω τη νύχτα και έκανα παράνομα γκράφιτι, αλλά ήταν το όνειρό μου. Ήταν μια διέξοδος από την πόλη».

Ο Dbongz άρχισε να ακολουθεί το όνειρό του όταν ήταν 18 ετών. Σήμερα, σχεδόν 20 χρόνια μετά, έχει μετατραπεί από «αντάρτης του γκράφιτι» σε διάσημο καλλιτέχνη του δρόμου.

Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα έργα του στο κέντρο της πόλης είναι μια γιγαντιαία τοιχογραφία της αείμνηστης καλλιτέχνιδας της τζαζ και ακτιβίστριας κατά του απαρτχάιντ Miriam Makeba, η οποία ήταν γνωστή ως “Mama Afrika”. «Μου ανατέθηκε να το κάνω αυτό από την πόλη για να αφηγηθώ την ιστορία της νοτιοαφρικανικής τζαζ» εξηγεί.

«Το γκράφιτι είναι κουλτούρα διαμαρτυρίας, πολύ συχνά πολιτική, αλλά η τέχνη του δρόμου είναι περισσότερο αφηγηματική. Ζω το όνειρό μου και θέλω οι νέοι στην πόλη να με βλέπουν ως πρότυπο και να πιστεύουν στα δημιουργικά τους όνειρα».

Η Melissa Calucci, διοργανώτρια του Διεθνούς Φεστιβάλ Δημόσιας Τέχνης στο Κέιπ Τάουν κάθε χρόνο, λέει ότι το Γιοχάνεσμπουργκ «είναι η Μέκκα του γκράφιτι».

«Η κουλτούρα εκεί είναι πιο φιλόξενη για να την χρησιμοποιήσουμε προς όφελος της πόλης. Τα τελευταία 20 χρόνια έχει αναπτυχθεί και τώρα το επίπεδο είναι πολύ καλό – ορισμένοι καλλιτέχνες έχουν πάει ακόμη και στο εξωτερικό» επισημαίνει.

Σε ένα στενάκι που μυρίζει ούρα, κάνουν εξάσκηση τα παιδιά. «Βοηθάει ο ένας τον άλλον να μάθει. Είναι μια αδελφότητα» λέει ο κ. Meyjes.

Το αποκορύφωμα της ξενάγησης είναι ένα τεράστιο σύνολο από εκπληκτικά πάνελ ζωγραφισμένα σε ένα κτίριο στο κέντρο του Γιοχάνεσμπουργκ. «Έργα όπως αυτό αναβαθμίζουν την περιοχή. Αναζωογονεί ολόκληρο το δρόμο» λέει ο κ. Meyjes.

Με πληροφορίες από BBC