Απροσδόκητα «θαύματα», συμπεριλαμβανομένου ενός εργοστασίου οβίδων του 18ου αιώνα, βγήκαν στο φως όταν η ξηρασία που προκλήθηκε από την κλιματική κρίση αποστράγγισε μια τεχνητή λίμνη στην Καταλονία.

Περπατώντας μέσα στη μεγάλη κοιλάδα νιώθεις ότι ταξιδεύεις στον χρόνο, ενώ ένα μετα-αποκαλυπτικό αίσθημα σε κυριεύει. Από μια έκταση ξηρού χώματος, ραγισμένης σαν θρυμματισμένη κεραμική, αναδύονται τα ερείπια πολλών πέτρινων κτηρίων, κυρίως δύο κεντρικών ορθογώνιων κατασκευών δίπλα δίπλα, μήκους ίσως 30 μέτρων συνολικά. Χωρίς στέγη και θρυμματισμένα, σωροί από μπάζα βρίσκονται στοιβαγμένοι κατά μήκος των τοίχων τους σαν βραχώδεις αμμόλοφοι. Εκεί που κάποτε υπήρχαν παράθυρα, πλαισιώνεται τώρα η θέα του απαλού γαλάζιου ουρανού με τα λεπτεπίλεπτα σύννεφα και τον βάναυσα λαμπερό ανοιξιάτικο ήλιο. Ένα απίστευτο, αλλά τόσο ζωντανό θέαμα.

Χτισμένα το 1771, εκεί που κάποτε ήταν η γειτονιά Sant Sebastià της πόλης Sant Llorenç de la Muga, αυτά τα κτήρια, καθώς και μερικά ακόμα που περιορίστηκαν σε απλά περιγράμματα των θεμελίων τους, αποτελούσαν κάποτε το Βασιλικό Χυτήριο.

Έχει κάτι από Brigadoon, καθώς όπως και η μυθική πόλη της Σκωτίας που επανεμφανίζεται μόνο μία φορά κάθε 100 χρόνια, φέτος ήταν η πρώτη φορά που οι άνθρωποι μπόρεσαν να επισκεφθούν αυτό το χυτήριο σε αποσύνθεση, εδώ και περισσότερο από μισό αιώνα.

Κρύβεται κάτω από το νερό από το 1969, όταν ολοκληρώθηκε το φράγμα Darnius Boadella, πλημμυρίζοντας την περιοχή. Η λίμνη που προέκυψε συνήθως καλύπτει τις ανάγκες της κοντινής πόλης Figueres και των γύρω περιοχών, συμπεριλαμβανομένων των Cadaqués, Llançà και Empuriabrava, βοηθώντας παράλληλα στην άρδευση των τοπικών καλλιεργειών και στην παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας.

Ωστόσο, αρχής γενομένης από το 2021, μια σοβαρή ξηρασία έκανε την Καταλονία να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Έριξε επίσης τη στάθμη του νερού στο χαμηλότερο σημείο, καθιστώντας αυτά τα ερείπια προσβάσιμα σε όποιον ήθελε να κάνει την πεζοπορία (ήταν εν μέρει αβύθιστα κατά τη διάρκεια μιας ξηρασίας του 2008, αλλά ήταν απρόσιτα με τα πόδια).

Σύμφωνα με τη Marià Baig, μια τοπική ιστορικό που έχει δημοσιεύσει αρκετές εργασίες για το χυτήριο και εργάζεται πάνω σε ένα βιβλίο για την ιστορία του, το Βασιλικό Χυτήριο του Sant Sebastià της Muga ήταν ο πρώτος υψικάμινος άνθρακα της Καταλονίας που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή οβίδων.

Η τοποθεσία επιλέχθηκε λόγω της γειτνίασής της με τρία απαραίτητα στοιχεία: το ξύλο για τη δημιουργία κάρβουνου ώστε να τροφοδοτείται ο κλίβανος, το νερό για την τροφοδοσία της υδραυλικής φυσούνας που πυροδοτούσε τη φωτιά και το σιδηρομετάλλευμα από τα κοντινά ορυχεία Montdavà και Rocacorba.

Το χυτήριο κατασκεύαζε πυρομαχικά μέχρι περίπου το 1794, όταν οι παραγωγικές του ικανότητες καταστράφηκαν από τον γαλλικό στρατό, κατά τη διάρκεια του Πολέμου των Πυρηναίων (γνωστός και ως Πόλεμος του Ρουσιγιόν ή Πόλεμος της Συνέλευσης), μια σύγκρουση που έφερε τη Γαλλία ενάντια στην Ισπανία και την Πορτογαλία. Δεν ξαναχτίστηκε ποτέ.

Παρόλο που οι ντόπιοι γνώριζαν ότι τα κτήρια ήταν κρυμμένα στον πυθμένα της λίμνης, η αποκάλυψή τους ήταν ένα ευπρόσδεκτο θέαμα. «Πολλοί άνθρωποι πήγαν στο χυτήριο», είπε η Baig. «Αν και ήξεραν ότι ήταν εκεί, δεν ήξεραν ακριβώς τι είναι και θέλουν να το δουν μόνοι τους. Ακόμα κι εγώ, έχω όλες αυτές τις πληροφορίες και όλους αυτούς τους χάρτες, αλλά ήταν δύσκολο να βγάλω νόημα από κάποιο site χωρίς να το δω προσωπικά, εξεπλάγην όταν πήγα, γιατί είναι μεγαλύτερο από ό,τι περίμενα».

Μένεις έκπληκτος όταν συνειδητοποιείς πως η κοιλάδα στην οποία στέκεσαι, κάποτε ήταν ο πυθμένας μιας λίμνης. Απαλλαγμένη, σχεδόν ολοκληρωτικά από το νερό, είναι πλέον ένα έρημο τοπίο αποξηραμένης λάσπης διάσπαρτο με μπαλώματα από χόρτα.

Ένα λεπτό ρυάκι μοιάζει αδύναμο και ασήμαντο, ενώ την εικόνα συμπληρώνει μια ξεθωριασμένη κίτρινη τροχήλατη βάρκα κοντά στην ακτή, παράλυτη χωρίς προορισμό.

Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς πως αυτή η τεράστια τεχνητή λίμνη, η οποία είχε βάθος μέχρι και 52 μέτρα, αλλά και 21 χιλιόμετρα ακτογραμμής, κάποτε περιείχε 60 κυβικά χλμ. νερού, αρκετά για να γεμίσουν περίπου 24.000 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων.

Για δεκαετίες, οι ντόπιοι έβγαζαν τις βάρκες τους στο νερό και ψάρευαν. Αυτά είναι απλώς αναμνήσεις τώρα. Μέχρι τον Μάρτιο του 2024, η λίμνη μειώθηκε στο 11% της χωρητικότητας της, σύμφωνα με τον Carlos Barbero Lartigau, ο οποίος επιβλέπει τα φράγματα στην Καταλανική Υπηρεσία Υδάτων. «Λόγω της κλιματικής αλλαγής, δεν είχαμε άλλα σημαντικά γεγονότα βροχής», είπε. «Ήταν μια πολύ δύσκολη στιγμή για την περιοχή».

Ακόμα και για έναν ταξιδιώτη που περνούσε από εκεί, τα σημάδια της ξηρασίας και η λειψυδρία ήταν ολοφάνερα. Οι άνθρωποι δεν πότιζαν το γκαζόν τους, ενώ πολλά αυτοκίνητα δεν είχαν πλυθεί εδώ και πολύ καιρό. Τα εστιατόρια, επίσης, δεν σέρβιραν νερό. Έπρεπε να το παραγγείλεις και φυσικά με επιπλέον κόστος γιατί ήταν πάντα εμφιαλωμένο.

Παρά την εικόνα καταστροφής, μοιάζει αδύνατο να μην παρασυρθείς από τον παράχρονο «πίνακα» που αποκάλυψε η ξηρασία. Δεν είναι κάθε μέρα που επισκέπτεσαι ένα εργοστάσιο οβίδων του 18ου αιώνα που κάποτε βυθίστηκε στο νερό.

Παραδίπλα ένα νεκρό δέντρο με έναν άγονο κορμό στριμώχνεται σε έναν τοίχο, σαν ένα γιγάντιο κομμάτι ξύλου που προσπαθεί να ξεφύγει. Σύμφωνα με την Baig, η υψικάμινος είναι ακόμα εδώ, θαμμένη στον βούρκο. Ελπίζει κάποια μέρα να την ανασκάψει για μελέτη.

Αφού φας το μεσημεριανό σου σε κάποιον από τους πολλούς γιγάντιους τσιμεντόλιθους πιο κοντά στο σημείο που έτρεχε κάποτε το ποτάμι, ίσως στα απομεινάρια μιας προβλήτας, θα ανηφορίσεις ελαφρά μέχρι το Sant Sebastiá, ένα μικρό πέτρινο παρεκκλήσι που χτίστηκε το 1609, το όνομα του οποίου ενέπνευσε αυτό του χυτηρίου. Επίσης, αποκαλύφθηκε όταν τα νερά υποχώρησαν.

Ο σηκός του παρεκκλησίου ήταν στενός, περίπου 4 μέτρα πλάτος και 6 μέτρα μήκος, το έδαφος ένα συνονθύλευμα από πράσινο γρασίδι με διάστιξη από ξερά χόρτα. Η στέγη έχει χαθεί εδώ και πολύ καιρό. Περνώντας κάτω από μια σωζόμενη πέτρινη καμάρα, μπαίνεις στη στενή αψίδα με το θολωτό ταβάνι, ενώ πέτρινα συντρίμμια είναι σκορπισμένα στον χώρο. Ο βωμός που ήταν λαξευμένος στον βράχο του τοίχου ήταν άδειος, αλλά ολόκληρος ο χώρος έμοιαζε να εκπέμπει ακόμη μια κατευναστική πνευματικότητα.

Η Darnius Boadella δεν είναι η μόνη που αποκαλύπτει ιερά φαντάσματα περασμένων εποχών λόγω της ξηρασίας. Ο Barbero Lartigau μοιράστηκε ότι στη λίμνη Baells, στην κεντρική Καταλονία, η ρωμανική εκκλησία του Sant Romà de Sau εκτέθηκε πλήρως νωρίτερα φέτος. Συνήθως φαίνεται μόνο η άκρη του καμπαναριού. Και στη λίμνη Sau κοντά στα ανατολικά σύνορα της Καταλονίας, τα νερά που υποχωρούν αποκάλυψαν πλήρως το Sant Salvador de la Vedella, ένα ρομανικό μοναστήρι.

Οι συνθήκες στη λίμνη Darnius Boadella έχουν βελτιωθεί ελαφρώς. Οι πρόσφατες βροχοπτώσεις βοήθησαν να ξαναγεμίσει το 23% περίπου της χωρητικότητάς της, αν και τα μέτρα δελτοποίησης του νερού ισχύουν στο Figueres και στη γύρω περιοχή, σύμφωνα με την Καταλανική Υπηρεσία Υδάτων. Η στάθμη του νερού είναι ακόμη αρκετά χαμηλή ώστε το χυτήριο, το παρεκκλήσι και άλλα κτήρια να είναι ακόμα ορατά, αλλά προσβάσιμα μόνο με βάρκα. Ο κοντινός Ναυτικός Όμιλος Darnius μπορεί να οργανώσει εκδρομές με κανό και καγιάκ στη λίμνη.

Καθώς απομακρύνεσαι από το χυτήριο και το παρεκκλήσι, αναρωτιέσαι πόσο καιρό θα μείνουν εκτεθειμένα, μάρτυρες της βαρβαρότητας του χρόνου και των κακουχιών του παρόντος. Κοιτάς πίσω, κλείνεις τα μάτια για μια στιγμή και φαντάζεσαι ένα γιγάντιο κύμα να σαρώνει τους χλωμούς πέτρινους τοίχους και να τους παίρνει βαθιά κάτω από την επιφάνεια, κρατώντας τους καλά κρυμμένους από περίεργες ψυχές και αδιάκριτα μάτια. Μετά ανοίγεις τα δικά σου και συνεχίζεις να περπατάς στο τώρα.

Με πληροφορίες από BBC