Υπάρχουν κάποιοι που ξυπνούν με το πρώτο φως της ημέρας και άλλοι που δεν παίρνουν χαμπάρι και κοιμούνται με ανοιχτά παντζούρια και παράθυρα – κι ας λούζει το φως του ήλιου το υπνοδωμάτιό τους. Το πόσο, όμως, εκτίθεται κάποιος στο φως, εκτός από τον ύπνο, ελέγχει επίσης και τη θερμοκρασία του σώματος, την αρτηριακή πίεση – και ακόμη και τις χημικές αντιδράσεις.

Ένας από τους βασικούς ρόλους του φωτός είναι να ρυθμίζει το βιολογικό μας ρολόι, γνωστό και ως κιρκάδιο, δηλαδή να ελέγχει το δίκτυο γονιδίων και πρωτεϊνών, που στέλνουν σήματα στα όργανα μέσω των ορμονών και του νευρικού συστήματος.

Στην πραγματικότητα, βέβαια, δεν έχουμε ένα μόνο «ρολόι», αλλά τρισεκατομμύρια σε όλο το σώμα. Το κεντρικό, όμως, βρίσκεται στην περιοχή του υποθαλάμου του εγκεφάλου, με κάθε κύτταρο σε κάθε όργανο να έχει το δικό του.

Αυτά τα «ρολόγια» λειτουργούν συντονισμένα και μας βοηθούν να προσαρμοστούμε στον ημερήσιο κύκλο του φωτός και του σκότους, ευθυγραμμίζοντας τις λειτουργίες του σώματος, ανάλογα με την ώρα της ημέρας.

Πάμε πάλι από την αρχή

Κάθε πρωί, το κεντρικό ρολόι μηδενίζεται, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας νέας ημέρας και αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο το φως είναι τόσο σημαντικό, αφού το ρολόι συνδέεται άμεσα με τα κύτταρα που αντιλαμβάνονται το φως στον αμφιβληστροειδή – στο πίσω μέρος του ματιού.

Έτσι, η καθημερινή επαναφορά του βιολογικού ρολογιού με το πρωινό φως είναι απαραίτητη για να διασφαλίσουμε ότι το σώμα μας λειτουργεί καλά, πάντα σε συγχρονισμό με το περιβάλλον.

Εξαιρετικής σημασίας για τη ρύθμιση και επαναφορά του βιολογικού μας ρολογιού είναι και το πότε τρώμε – αλλά αυτή τη φορά σε άλλα όργανα, όπως το συκώτι, τα νεφρά ή το έντερο.

Κατά συνέπεια, η καθημερινή μας ρουτίνα συνδέεται στενά με το ρολόι του σώματός μας: Ρίχνοντας, για παράδειγμα, μια πιο προσεκτική ματιά στον ύπνο, η φυσική εγκεφαλική ορμόνη μελατονίνη συνδέεται με το κεντρικό μας ρολόι και μας κάνει να νιώθουμε υπνηλία σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας.

Διαβασε ακομα

Δυσκολεύεσαι στον ύπνο; Μάλλον φταίει το ότι μεγαλώνεις

Προβλήματα με τον ύπνο

Όταν έχει φως, η παραγωγή της μελατονίνης αναστέλλεται και είμαστε σε εγρήγορση, ενώ όταν φτάνει ξανά η ώρα του ύπνου, η ορμόνη παράγεται και στη συνέχεια εκκρίνεται, κάνοντάς μας να νιώθουμε υπνηλία.

Ο ύπνος μας ελέγχεται επίσης – εν μέρει – από τα γονίδιά μας και επηρεάζουν τον χρονοτύπο μας – αν είμαστε «κορυδαλλός», δηλαδή αν αγαπάμε να ξυπνάμε πρωί, «κουκουβάγια» και μένουμε ξύπνιοι ως αργά το βράδυ ή «περιστέρι», που σημαίνει πως βρισκόμαστε κάπου στη μέση.

Ωστόσο, η έκθεση στο φως τη νύχτα, όταν υποτίθεται ότι πρέπει να κοιμόμαστε, μπορεί να έχει βλαβερές συνέπειες. Ακόμη και το αμυδρό φως της φωτορύπανσης – τα φώτα ασφαλείας στην απέναντι πολυκατοικία ή τα χριστουγεννιάτικα φωτάκια που κρατάνε κάποιοι στο μπαλκόνι όλο τον χρόνο – μπορεί να επηρεάσει τον καρδιακό ρυθμό και τον τρόπο με τον οποίο μεταβολίζουμε το σάκχαρο (γλυκόζη), ενώ συχνά οδηγεί σε κατάθλιψη, άγχος και αυξάνει τον συνολικό κίνδυνο πρόωρου θανάτου.

Ο κύριος λόγος για αυτές τις επιβλαβείς συνέπειες είναι ότι η έκθεση στο φως τη «λάθος ώρα» διαταράσσει το ρολόι του σώματος, με τις επιδράσεις αυτές να είναι πιο έντονες στα «νυχτοπούλια».

Το έντερο και το διάβασμα (στην τουαλέτα)

Η πέψη ακολουθεί επίσης τον δικό της ρυθμό. Οι μύες στο παχύ έντερο που βοηθούν στη μετακίνηση των αποβλήτων είναι πιο ενεργοί κατά τη διάρκεια της ημέρας και επιβραδύνονται τη νύχτα.

Η πιο σημαντική αύξηση της κίνησης του παχέος εντέρου ξεκινά στις 6:30 π.μ. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται την ανάγκη να πάνε τουαλέτα νωρίς το πρωί και όχι το βράδυ.

Το ρολόι του σώματός μας συμβάλλει επίσης στον έλεγχο της προσοχής και των επιπέδων εγρήγορσης, αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο εγκέφαλος σε συγκεκριμένες ώρες: Τα επίπεδα προσοχής και εγρήγορσης φαίνεται πως βελτιώνονται το απόγευμα και το βράδυ, αλλά πέφτουν κατά τη διάρκεια της νύχτας και νωρίς το πρωί.

Αυτές οι διακυμάνσεις επηρεάζουν την απόδοση και μπορεί να οδηγήσουν σε μειωμένη παραγωγικότητα και αυξημένο κίνδυνο λαθών και ατυχημάτων κατά τις ώρες με λιγότερη εγρήγορση.

Διαβασε ακομα

Η μύγα ξεκλειδώνει τον μηχανισμό της ανθρώπινης σκέψης

Τι άλλο ελέγχει το βιολογικό μας ρολόι

Το ρολόι του σώματός μας επηρεάζει και πολλές άλλες πτυχές, καθώς ελέγχει τη δραστηριότητα των μυών, την αρτηριακή πίεση αλλά και τις ορμόνες που εμπλέκονται στην παραγωγή του αίματος και στον έλεγχο των αιμοφόρων αγγείων, ενώ ρυθμίζει τη θερμοκρασία του σώματος μέσω του μεταβολισμού και τον τρόπο με τον οποίο το σώμα χειρίζεται τα φάρμακα, τις τοξίνες και τα ένζυμα.

Όπως και να έχει, το πρωινό φως είναι εξαιρετικά σημαντικό για τον συγχρονισμό του κιρκάδιου ρολογιού και των σωματικών λειτουργιών μας: Εκτός του ότι μας προετοιμάζει για έναν καλό ύπνο, η αυξημένη έκθεση σε αυτό ωφελεί την ψυχική μας υγεία και μειώνει τον κίνδυνο παχυσαρκίας.

Έτσι, αυτή την Κυριακή, αν θες, σήκω σχετικά νωρίς και απόλαυσε έναν πρωινό περίπατο – ή αν δεν το ‘χεις με το περπάτημα και προτιμάς κάτι πιο «πλούσιο», ένα όμορφο brunch με φίλους και καλό καφέ κάτω από τον ήλιο, θα σου φτιάξει ούτως ή άλλως τη διάθεση και θα διώξει τη δυσθυμία μακριά, ωφελώντας άμεσα τόσο την ψυχική όσο και τη μεταβολική υγεία.

Με ληροφορίες από Conversation